Isambililo 20
Ukufunda Kulakuula
1, 2. Mulandu nshi tufwailo kufundwa, kabili ni mu nshila nshi umo tukupokelela?
1 Bakapepa ba kwa Lesa wa cine lyonse baloleshe kuli wene mu kukanashingashinga ku kutungululwa mu nshila shabo shonse. Mu kuba no kucetekela umo uwa bakemba ba malumbo aba Baibolo alembele ati: “Ku [kufunda kwenu, NW] mulantungulula.” (Ilu. 73:24) Kabili Yeremia abomfeshe aya mashiwi mwi pepo lyacincila ati: “Tacimupesha amano icintu nangu cimo. . . . Lesa mukulu wa bumpalume, mwe bo Yehova wa milalo e shina lyenu, umukalamba ku [kufunda, NW] kabili impalume ku milimo.”—Yer. 32:17-19.
2 Kuli bakapepa bakwe ba Bwina Kristu ilelo ukufunda kwa kwa Yehova kwisa ukupitila mu Cebo cakwe calembwa no kupitila mu kuteyanya kwa babomfi bakwe ba cine cine. E co abo balembesha mwi Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi mu kwangufyanya baleshibo kuti ukufunda bapokelela no mupashi untu kupeelelwamo fitungululwa ne fishinte fyawamisha ifya muli Baibolo.
3-5. Londolola fintu slipi wa Ukufunda kwa Milandile ne fyebo fyaba mu masambililo 21 ukupulinkano kufika ku 37 fyapekanishiwa ukubomfiwa pamo.
3 Ukufunda kulunduluka. Pamo nge ca kwaafwa kuli bonse abasambi na kangalila we sukulu, slipi wa Ukufunda kwa Milandile alipayanishiwa. Atantike fishinka 36 ifikafwilisha abasambi ukulundulula amaka yabo aya kupeele cine mu kufumamo cimo. Ifyebo fyabamo kwafwilisha pa cishinka cimo cimo kuti fyasangwa mu mibele yaipifiwa mu Masambililo 21 ukupulinkano kufika ku 37 muli cino citabo, isambililo limo limo ukulangishiwa ku nambala pali slipi wa Ukufunda kwa Milandile. Aya Masambililo yapayanishiwa mu kulungatika ku kubomfiwa pamo na slipi wa kufunda. Ilingi line nga nshi imibele ibili nelyo itatu iyayampana mu kupalamana yapuminkanishiwa mwi Sambililo limo fye, mu kuba ne tontonkanyo lya kuti kuti cawama ukubombela pali yene pa nshita imo ine.
4 Kuti cabe ca kunonsha kuli abo abalembwa mwi sukulu abapya ukupekanya bwino, ukwibukisha ifishinka fyatantikwa pali slipi wa Ukufunda kwa Milandile. Ku lyashi lyabo ilya kubalilapo mwi Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, kangalila we sukulu (nelyo kafunda umbi, nga ca kuti amakalasi yengi) akapeela fye ukutasha pa fishinka fintu umusambi abombelepo bwino. Pa numa ya ico, kafunda mu kulundulukilako akatontomesha pa cishinka ca kufunda icilekabila sana ukusakamana pa kuwamyako imipeelele ya musambi, kabili akapeela umusambi ukubombela mu kulungatika pali cilya cishinka mu kulundana ne lyashi lyakwe likakonkapo. Kafunda akeshibisha umusambi umo umo ilyo engaselela ku fishinka fimbi pali slipi wa kufunda.
5 Bakalanda ba busambi bamo limbi kuti baselela ku ntanshi mu kwangufyanya, ilintu bambi kuti bakabilo kubomba pa cishinka cimo fye pa nshita imo ukucilo kwesho kubomba pa fishinka fyonse ifyaba mwi Sambililo. Na kuba, kuti caba cisuma ku basambi bamo ukupeela amalyashi yafulilako ilintu balebombela pa cishinka cimo icayafya, pa kuti mu cituntulu benganasha imibele ya milandile ibimbilwemo intanshi ya kuselela kuli cimbi.
6, 7. Ni pa fishinka nshi apo ukufunda kukapeelwa na kangalila we sukulu?
6 Ukufunda kupeelwa pa numa ya lyashi lya musambi limo na limo kulingile ukuba ukwa cikuuku, ukwateyanishiwa ku kwafwilisho musambi ukutwalililo kulawamya amaka yakwe aya kulanda. Ukufunda konse ukupeelwa kuli kalanda uupeele lyashi lya kufunda nelyo ifishinka fikalamba ifya mu Baibolo, nangu cibe fyo, kupeelelwa pa mbali pa numa ye sukulu. Uyu kalanda kuti afundwa ukucilisha nga ca kuti acilye nshita. Kalanda wa lyashi lya kufunda alingile ukubombesha ukupeele lyashi lyabamo ica kumwenako mu mbali shonse, kabili ukufunda kwa pa mbali limbi te kuti kukabilwe.
7 Ifishinka ifyo ukufunda kuli no kupeelwapo ilingi line fikaba ni fyo fintu umusambi afundilwe ukubombapo akatanshi. Kwena, ngo lubali lwa lyashi lumo lwaciwamisho kucilapo, kafunda kuti alusanshamo mu kutasha kwakwe, lelo te kuti aconge pali slipi wa kufunda pali ico cishinka. Ifishibilo fili no kubomfiwa ni fi: “B” (Bomba pali ici) lintu cingawama ukubomba na kabili pa mibele ya milandile imo; “N” (Nawamyako) lintu umusambi alibombapo kale pa cishinka nangu umuku umo akatanshi kabili apeelo bushininkisho bwa kuwamyako lelo kuti cawama ukubombapo akashita na kambi; “C” (Cisuma) lintu imibele ilelangulukwapo yacilangililwa bwino icalingo kusuminisho kuselela ku ntanshi ku kusambilile mibele ya milandile imbi pa kupekanya ulubali lukakonkapo kupeelwa mu sukulu. Lintu umusambi akwete ulubali lwa kubelenga, kafunda akapeele fishinka fya kufunda fyalingisha kuli uyu musango wa kupeelwo lubali.
8-10. Mu kuconga slipi wa kufunda, cinshi ico kangalila we sukulu alingile ukwibukisha pa kukoselesho kulunduluka?
8 Ukwiluka kwakulilako kulingile ukubomfiwa kuli kangalila we sukulu pa kupwilikisho busuma ubwingi ku kufunda kupeelwa. Nga kalanda ali mupya sana, icikabilwo kucila pa cili conse cimbi kukoselesha. Abasambi bambi, abakokweleko mu sukulu, limbi kuti baba abacincila mu kupekanya amalyashi yabo, ukupeelo kusakamana ku mibele ya milandile intu bapeelwe ukubombapo, lelo kuti pambi bakwata amaka yapeleela. Mu milandu ya musango yo, nga ca kuti imibele imo ya milandile yacisokololwa nangu fye ku cipimo cacepesha, kangalila we sukulu pambi kuti aconga yene “C” pali slipi wa kufunda no kusuminisho musambi ukuselela ku mibele imbi ilekabila ukusakamana.
9 Ku lubali lumbi, kalanda umbi nalimo kuti akwato kubelesha kwacishapo nelyo amaka ya cifyalilwa ayengi, lelo, nakalimo ku mulandu wa kupamfya kwa milimo imbi, limbi kuti tasendeleko inshita ya kubelenge mibele ya milandile apeelwe kabili pamo nge ca kufumamo limbi te kuti acite bwino bwino apo engapesha. Mu mulandu wa musango yu kuti cacilikilo kulunduluka kwa musambi nga kangalila we sukulu engaconga “C” pali slipi wa kufunda no kumweba ukuya kuli cimbi. Nge lyashi lyali mu musango wa kuti icipimo ca mibele yapeelwe kuti calangishiwa, kafunda kuti aconga “B” (Bomba pali ici) kabili mu cikuuku ukupeelo kwaafwa kwa pa lwakwe ku musambi ukumwafwilisho kulunduluka. Muli iyi nshila abasambi bakakoseleshiwa ukulenga ilyashi limo limo, te kufikilisha fye ulubali bapeelwe, lelo icishibilo ca kulunduluka kwabo nga bakalanda.
10 Ibukisha ukuti uku kukansha kwa milandile kwaba kwa kulundulukilako. Wicetekela kusanguka kalanda wapwililila mu bushiku fye bumo. Yaba mibombele ya panono panono, lelo iingangufyanishiwa mu kuba no kubombesha kwa mukoosha. Nga wingalatontonkanya pa mitubululo yapeelwa muli uyu programu wa kukansha kwa milandile no kwikala muli wene pa kupekanye mbali shobe, ukulunduluka kobe mu kwangufyanya kukamoneka ku balekumona bonse.—1 Tim. 4:15.
11-16. Fya kutungulula nshi ifyo kafunda atukusha ukukonka pa kuba uwa kukuulilila mu kufunda kwakwe?
11 Kafunda. Kangalila we sukulu alingile ukusambilila mu kusakamanisha ifyebo fye sambililo ifya mulungu umo umo mu kuti aleba na maka ya kupima nga ca kuti ifyebo fipeelwe nafilandwapo fyonse bwino no kuba na maka ya kulungike mpuso ishili shonse. Nangu cibe fyo, talingile kufika ku cipimo ca kuti taleipakisha malyashi pa mulandu wa kubo wacishamo kulengulula inshila ifyebo filepeelelwamo. Na o wine alingile ukumwenamo mu cine cawamisha cilelumbululwa.
12 Mu kufunda ilingi line eswila ne shiwi lya kutasha pa kubombesha kwa musambi. Lyene atwalililo kulanda pa fishinka fili pali slipi wa kufunda ifyo kalanda alebombapo. Nge cishinka cilekabilo kusakamana kwatwalilila, ukukomailapo, takulingile ukubikwa mu kucishamo pa kunaka kwa musambi, lelo pa fyo ukuwamyako kwingacitwa. Muli fyo ukufunda kukakuula kalanda na bambi mwi bumba.
13 Tacikumanina ukweba fye kalanda ukuti acibomba bwino nelyo ukuti alekabilo kubomba na kabili pa mibele ya milandile imo. Cikabe ca kwaafwa kuli onse uusangilwepo nga kafunda engalondolola umulandu cacibele cisuma nelyo umulandu kulekabilwo kuwamya ne nshila ya kuwamishamo. Mu kulundapo, kuti cabe ca kunonsha kuli wene ukwebekesha umulandu imibele ya milandile ilelandwapo yabele yafwaikwa mu butumikishi bwa mwi bala nelyo mu kulongana kwa cilonganino. Ici cikacincimusha icilonganino conse ukutesekesha icishinka kabili cikakoselesha umusambi ukutwalililo kulacisakamana.
14 Tawaba mulimo wa kwa kafunda ukupitulukamo mu lyashi lya musambi. Alingile ukwipifya no kufika fye pa cishinka mu kufunda kwakwe, mu kusakamanisha ukupelesha kwene ku maminiti yabili ku lyashi lya musambi limo na limo. Muli yi nshila ukufunda ne mitubululo tafyakafimbilikishiwe ku mashiwi yafulisha. Na kabili, calibe calingisha ukulosha umusambi ku mabula ya muli cino citabo umo engasange fyebo fyalundwapo pa mulandu wacilandwapo.
15 Utufilubo tunono mu kushimbula mashiwi nelyo grama tafili e fintu fikalamba ifya kubebeta. Ukucila kafunda alingile ukwangwa ku kusonga kwa mu cinkumbawile mu mipeelele ya kwa kalanda. Bushe ifyebo fili ifyalinga kabili ifyabamo kufunda? Bushe nafiteyanishiwa bwino kabili ifyayanguko kukonkwa? Bushe imipeelele ili iyafumaluka, iyacincimuka, iya kushinina? Bushe ukulangisha kwakwe ukwa mpumi no kubomfyo mubili filelangisho kuti nacetekela fintu alesosa no kuti ali uwacishapo kwangwa ku kupeele cine cawamisha kuli bakomfwa bakwe ukucila pa kutontonkanya pa fintu balemumona? Nge yi milandu yakatama naisakamanwa, ibumba te kuti lyumfwe ukupuso kulumbulula kunono ne filubo fya muli grama.
16 Ukufunda kupeelwa mwi sukulu lya butumikishi kulingile lyonse ukupeelwa mu musango wabamo icikuuku, uwabamo kwaafwa. Kulingile ukubako kufwaisha kwaswatuka ukwa kwaafwo musambi. Languluka ubuntu bwa uli no kufundwa. Bushe alakuntukilwa? Bushe akwata amasomo yapelela? Bushe kuliko imilandu ya kusuminisha amabunake yakwe yamo? Ukufunda kulingile ukulenga uulefundwa ukuyumfwo kwafwiwa, te kulengululwa. Shininkisho kuti naumfwikisho kufunda no kubamo kupelulula kwa kuko.
17-19. Pa kuti awamyeko apakalamba mu lyashi limo na limo, cinshi ico umusambi alingile ukucita pa ntanshi ya kupekanye lyashi limo na limo na pa numa ya kulilanda?
17 Ukunonkelamo mu kufunda. Lintu wapeelwe lyashi mu Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi ibukisha ukuti umulandu wa kupeele lyashi tauli fye wa kulanda pa fyebo fyabamo kufunda kweka ku cilonganino, lelo na kabili kuwamya maka yobe aya kulanda. Pa kutunguluka muli ulu lubali, calibe cakatama ukupoosako inshita ukubebeta imibele ya milandile iyo walombwa ukubombapo. Belenga mu kusakamanisha Isambililo muli cino citabo ilibomba ne cishinka ico ulebombapo, pa kwishibe fyo lilingile ukwambukilo kupekanya kobe ne fya kulangishe mibele ya milandile mu mipeelele yobe. Mu kukwaafwa, imbali shikalamba isha mibele ya milandile imo imo nashibikwa mu filembo fyatikama muli cino citabo. Ishi e mbali shikalamba isha kulangulukapo.
18 Pa numa wapeele lyashi lyobe, kutika mu kusakamanisha ukufunda kwa pa kanwa kupeelwa. Kupokelele mu kuba no kutasha. Lyene bomba pa fishinka filekabilo kusakamanwa. Nga ulefwayo kucincisho kulunduluka kobe, wilapembelelo kufikila ukakwate lyashi limbi. Belenga ifyebo muli cino citabo ifilanda pa fishinka ifyo ulekabilo kubombapo. Tukuta ukubomfya imitubululo mu kulanda kobe ukwa cila bushiku. Kabili pa nshita ukapeele lyashi lyobe lya busambi likakonkapo limbi kuti waba nauishibisha kale.
19 Umusambi onse alingile ukwiminina pa kuwamyako mu lyashi lyakonkapo limo na limo lintu apeela muli programu we sukulu. Ca cine, ici cikapilibulo kubombesha kwatwalilila, lelo mu kushininkisha cikaletako ipaalo lya kwa Yehova. Kuli abo bali no kunonkelamo apakalamba mu kukansha kwe Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, mwalibamo bupilibulo bwamonekesha mu mashiwi ya mu Amapinda 19:20 ayatila: “Umfwo [kufunda, NW], pokelelo kusalapula, ku kuleka ube uwa mano mu nshiku ishikakonkapo.”
[Charti pe bula 104, 105]
UKUFUNDA KWA MILANDILE
Kalanda ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
Ukuconda: W - Bomba pali ici
I - Nawamyako
G - Cisuma
Ubushiku Inambala ya Lyashi
Ifyebo fyabamo kufunda (21)*
Ifyalondoloka, ifyaumfwika (21)
Imitendekele naimyo buseko (22)
Imitendekele yayana ku mutwe we lyashi (22)
Imitendekele ya butali bwalinga (22)
Iciunda (23)
Ukupemwina (23)
Ibumba lyakoseleshiwo kubomfya Baibolo (24)
Amalembo yaletwako mu kulinga (24)
Amalembo yabelengwa no kukomailapo (25)
Umulimo wa malembo walengwo kumfwika (25)
Ukubwekeshapo ku kukomailapo (26)
Ukubomfya umubili (26)
Umutwe wa lyashi wakomailwapo (27)
Ifishinka fikalamba nafisoobolwamo (27)
Ukwampana ne bumba, ne fya kubomfya ifyo ulembele (28)
Imifwaile ya autulaini (28)
Ukulandapo: ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
* Inambala imo na imo iisalilwe ilelosha kwi Sambililo mu Icitabo ca Kutungulula Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi ililanda pa mibele ya milandile ilumbwilwe.
S-48 6/71 JG
Ubushiku Inambala ya Lyashi
Ukulongoloka (29)
Imibele ya kulanshanya (29)
Ukushimbula mashiwi (29)
Ukukakanya ukupitila mu mashiwi yalundanya (30)
Ukulundulula kwabamo amano, ukwabamo kukakanya (30)
Ifyebo fya kushinina (31)
Ibumba lyayafwiwa ukupelulula (31)
Ukushimpe mfundo (32)
Ukwalule shiwi (32)
Ukucincimuka (33)
Icikabilila, ukuyumfwa (33)
Ifilangililo fyalinga ku fyebo (34)
Ifilangililo fyalinga kwi bumba (34)
Ifyebo fyateululwa ku kulinga ubutumikishi bwa mwi bala (35)
Ukusondwelela kwayana, ukufumamo cimo (36)
Ukusondwelela kwa butali bwalinga (36)
Ukupime nshita (36)
Ukuicetekela no kuilama (37)
Imimonekele ya pa lobe (37)
ISHIBENI: Ku lyashi limo na limo kafunda akapeela ukufunda kwa kulungatika, te lyonse akakonka ukukonkana kuli pa muulu lelo ukusakamana incende umo umusambi alekabila ukuwamya. Imipelwa yabulwo kulembwamo pali formu kuti yabomfiwa ku kufunda abasambi pa fishinka fishatantikwa, pamo ngo kulungika kwa bulondoloshi, imilandile, ukwambukila, ukusala kwa mashiwi, grama, utubelesho, nga nacampanako, ukulamuka kwa kusambilisha, ne mibele ye shiwi lintu ukukabila kwaimako. Kafunda afwile ukushingulusha akabokoshi kalipo icishinka ca kufunda kukakonkapo lintu umusambi apwisha ukubomba fishinka fyashalikisheko. Inambala ye sambililo iya ici cishinka ilingile ukulangililwa pali ka slipi kambi aka Kupeelwa Ulubali mwi Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi. (S-89).
[Charti pe bula 106, 107]
UKUSUPULA KWA MIBELE YA MILANDILE
Ifyebo fyabamo kufunda (21)
Ifyebo fya kulungatika
Ifyabamo kufunda kwi bumba lyobe
Ifyebo fya bucindami bubomba
Ukulungika kwa kulondolola
Ifyebo fyalundwako ifilengo kumfwika
Ifyalondoloka, ifyaumfwika (21)
Ukulondololwa mu kwanguka
Amashiwi yashabeleshiwa yalondololwa
Ifyebo tafilingile ukufulisha
Imitendekele naimyo buseko (22)
Imitendekele yayana ku mutwe we lyashi (22)
Imitendekele ya butali bwalinga (22)
Iciunda (23)
Icapongomoka mu kulinga ku kumfwika bwino
Iciunda ku kulinge mibele
Iciunda calinga ku fyebo
Ukupemwina (23)
Ukupemwina umwa kwiminina
Ukupemwina pa kwalule tontonkanyo
Ukupemwina pa kukomailapo
Ukupemwina lintu imibele yacifwaya
Ibumba lyakoseleshiwo kubomfya Baibolo (24)
Ukupitila mu kutubululapo
Ukupitila mu kusuminishe nshita ya kusange lembo
Amalembo yaletwako mu kulinga (24)
Ukwenekela amalembo kwabimbulwa
Ukusakamana kwatontwa pa mulandu wa kubomfeshe lembo
Amalembo yabelengwa no kukomailapo (25)
Amashiwi yalungama yaebekeshiwa
Ukubomfya inshila ifumamo cimo iya kukomailapo
Amalembo ayo mwine ŋanda abelenga
Umulimo wa malembo walengwo kumfwika (25)
Amashiwi yali no kubomfiwa yasoobolwamo
Icishinka ca mitendekele calengwo kumfwika
Ukubwekeshapo ku kukomailapo (26)
Ukubwekeshapo ifishinka fikalamba
Ukubwekeshapo ifishinka fishumfwikike
Ukubomfya umubili (26)
Ukubomfyo mubili kwa kulondolola
Ukubomfyo mubili kwa kukomaila
Umutwe wa lyashi wakomailwapo (27)
Umutwe walinga
Amashiwi ya mutwe nelyo imfundo fyabwekeshiwapo
Ifishinka fikalamba nafisoobolwamo (27)
Ifishinka fikalamba tafilingile ukucishamo kufula
Imfundo shikalamba shalundululwa pale pale
Ifishinka finono fyatonta pa mfundo shikalamba
Ukwampana ne bumba, ne fya kubomfya ifyo ulembele (28)
Ukumona ibumba
Ukwampana ne bumba ukupitila mu kulanda kwa kulungatika
Imifwaile ya autulaini (28)
Ukulongoloka (29)
Imibele ya kulanshanya (29)
Inumbwilo sha mu kulanshanya shabomfiwa
Imipeelele ya musango wa kulanshanya
Ukushimbula mashiwi (29)
Ukukakanya ukupitila mu mashiwi yalundanya (30)
Ukubomfya kwa numbwilo sha kutanukila
Ukukakanya kwalinga kwi bumba lyobe
Ukulundulula kwabamo amano, ukwabamo kukakanya (30)
Ifyebo fili mu kukonkana kwabamo kupelulula
Bomfye fyebo fikumineko epela
Imfundo shikalamba tashishele
Ifyebo fya kushinina (31)
Icitendekelo naciimikwa
Ubushinino bwine bwine bwapeelwa
Ukusupula kufumamo cimo
Ibumba lyayafwiwa ukupelulula (31)
Icishinka ca kusuminishanya casungililwa
Ukulundulula kwakumanina kwa fishinka
Ibumba lyaebwa ifyo ifyebo fingabomfiwa
Ukushimpe mfundo (32)
Ukushimpa amashiwi yakwetemo itontonkanyo mu masentensi
Ukushimpa imfundo shikalamba isha mu lyashi
Ukwalule shiwi (32)
Ukulekana mu maka
Ukulekana mu musenselo
Ukulekana mu cipimo ce shiwi
Ukwalule shiwi ukulingana ne tontonkanyo nelyo inkuntu
Ukucincimuka (33)
Ukucincimuka kwalangishiwa mu mipeelele yabamo bumi
Ukucincimuka kwalinga ku fyebo
Icikabilila, ukuyumfwa (33)
Icikabilila calangishiwa mu mimonekele ya pa mpumi
Icikabilila no kuyumfwa fyasokolokela mu myumfwikile ye shiwi
Icikabilila no kuyumfwa fyalinga ku fyebo
Ifilangililo fyalinga ku fyebo (34)
Ifyayanguka
Umulimo wa ciko walengwo kumfwika
Ifishinka fikalamba fyakomailwapo
Ifilangililo fyalinga kwi bumba (34)
Fyafumishiwa ku mibele yaishibikwa
Ifyumfwika bwino
Ifyebo fyateululwa ku kulinga ubutumikishi bwa mwi bala (35)
Inumbwilo shayangushiwako pa kuti icintubwingi bomfwe
Ifishinka fyalinga fyasoobolwa
Ukukatama kubomba ukwa fyebo kwaebekeshiwa
Ukusondwelela kwayana, ukufumamo cimo (36)
Ukusondwelela ukwayampana mu kulungatana no mutwe wa lyashi
Ukusondwelela kwalanga bakomfwa ica kucita
Ukusondwelela kwa butali bwalinga (36)
Ukupime nshita (36)
Ukuicetekela no kuilama (37)
Ukuilama kwasokoloka mu mimonekele ya mubili
Ukuilama kwalangishiwa kwi shiwi lyalamwa
Imimonekele ya pa lobe (37)
Imifwalile yalinga ne misakwile
Imimininine yalinga
Ifitabo fyapempenkana
Te kukwate mimonekele ya pa mpumi iishalinga