Icipandwa 24

Ubukombe Bwalowa no Kulula

Icimonwa 6—Ukusokolola 10:1–11:19

Umutwe wa lyashi: Icimonwa ca kamufungilo; ifya kukumanya fye tempele; ukulisha kwa ntandala ya cinelubali

Inshita yafimbwa: Ukutula pa kubikwa pa cipuna ca bufumu kwa kwa Yesu mu 1914 ukufika ku bucushi bukalamba

1, 2. (a) Ni muli cinshi umo akalanda ka cibili kafuminemo, kabili ni lilali aka kalanda ka kabilishiwa ukuti nakapela? (b) Ni nani u o Yohane nomba amona ukwika ukufuma mu mulu?

AKALANDA ka cibili kali aka konaula. Nakacita icinkunka kuli Kristendomu ne ntungulushi shakwe, “icakaniko ca pali fitatu ica bantu,” abasansalikwa muli fyo nga abafwa lwa ku mupashi. (Ukusokolola 9:15) Yohane afwile alisungwike pa numa ya ico cintu akalanda ka citatu mu kucitikako kuti kaleta. Lelo pembela! Akalanda ka cibili takalati kapwe—ukufikila lintu twafika pa cishinka calembwa pa Ukusokolola 11:14. Pa ntanshi ya ilyo, Yohane ali no kucitilo bunte ku kwaluka kwa fya kucitika umo umwine wine abuula ulubali lwacincila. Fitendeka ne cakumoneka cipuutamo umwenso:

² “Kabili namwene malaika umbi uwakosa aleika mu mulu, nafwale kumbi, no mukolamfula pa mutwe; icinso cakwe cali nga kasuba na [makasa, “NW”] yakwe nge nceshi sha mulilo.”—Ukusokolola 10:1.

3. (a) ‘Malaika wakosa’ nani? (b) Bupilibulo nshi uwa mukolamfula uli pa mutwe wakwe?

³ Nani uyo ‘malaika wakosa’? Mu kushininkisha ni Yesu Kristu wakatamikwa mu mibombele imbi. Afwala ikumbi lya kukanamoneka, icitwibukisho ulwa mashiwi ya mu kubangilila aya kwa Yohane ku lwa kwa Yesu yatila: “Moneni, aleisa na makumbi, ne linso lyonse likamumona, na balya abamulashile.” (Ukusokolola 1:7; linganyako Mateo 17:2-5.) Umukolamfula waba pa mutwe wakwe utwibukisho ulwa cimonwa ca kwa Yohane ca mu kubangilila ica cipuna ca bufumo ica kwa Yehova, mu kuba kwa ciko no “mukolamfula uwapala [emeradi, NW] ku kumoneka.” (Ukusokolola 4:3; linganyako Esekiele 1:28.) Ulya mukolamfula utubulula umutelelwe no mutende ifyashinguluka icipuna ca bufumu ca kwa Lesa. Mu nshila imo ine, uyu mukolamfula pa mutwe wa kwa malaika kuti wamulangisha nge nkombe yaibela ya mutende, “Cilolo wa mutende” uwasobelwa uwa kwa Yehova.—Esaya 9:6, 7.

4. Cinshi cilangililwa (a) ku cinso ca kwa malaika wakosa ukuba “nga kasuba”? (b) ku makasa ya kwa malaika ukuba “nge nceshi sha mulilo”?

⁴ Icinso ca kwa malaika wakosa cali nga “akasuba.” Mu kubangilila, mu cimonwa cakwe ca kwa Yesu pe tempele lya bulesa, Yohane amwensekeshe ukuti icinso ca kwa Yesu cali “nga kasuba ilyo kabalika mu maka ya kako.” (Ukusokolola 1:16) Yesu, nga “akasuba ka bulungami,” abalika mu kuba no kundapa mu mapindo yakwe ku kumwenamo kwa yabo batiina ishina lya kwa Yehova. (Malaki 4:2) Te cinso ceka lelo na makasa ya uyu malaika fyabamo ubukata, “nge nceshi sha mulilo.” Ukwiminina kwakwe kwashangila kwaba kwa Umo uo Yehova apeela “[ubulashi bonse, NW] . . . mu mulu na pano isonde.”—Mateo 28:18; Ukusokolola 1:14, 15.

5. Cinshi Yohane amona mu minwe ya kwa malaika wakosa?

⁵ Yohane amona mu kulundapo: “Kabili ali na kamufungilo akafunguluka mu minwe yakwe. Ashimpile ulukasa lwakwe lwa ku kulyo pali bemba, no lwa ku kuso pa mulundu.” (Ukusokolola 10:2) Umufungilo na umbi? Ee, lelo ino nshita taukakatikwe. Pamo na Yohane, kuti twacetekela mu kwangufyanya ukumona ukusokololwa na kumbi ukwa kucincimusha. Intanshi, nangu ni fyo, tulepeelwa ukwimikwa kwa cili no kukonkapo.

6. (a) Mulandu nshi cabela icalinga ukuti amakasa ya kwa Yesu yabe pa mulundu na pali bemba? (b) Ni lilali Ilumbo 8:5-8 lyafikilishiwe umupwilapo?

⁶ Lekeni tubwelele ku kulondololwa kwa kwa Yesu. Amakasa yakwe ya mulilo yali pa mulundu na pali bemba, pali fyo nomba abomfya ubulashi bwakumanina. Cili fye nga fintu calondololwa mwi lumbo lya busesemo: “Lelo [mwe Yehova] mwamuceefyako [Yesu] panono [ku bapala Lesa, NW], kabili ubukata no bucindami mwamufwika ku mutwe. Mwamulengo kuteke milimo ya minwe yenu; mwabike fintu fyonse mwi samba lya makasa yakwe: ifitekwa fya mukuni na maombe, fyonse fiine, ne nama sha mu mpanga pamo; ifyuni fya mu lwelele, ne sabi lya muli bemba, conse icenda mu mpito sha muli bemba.” (Ilumbo 8:5-8; mona kabili AbaHebere 2:5-9.) Ili lumbo lyafikilishiwe umupwilapo mu 1914, lintu Yesu abikilwe pa cipuna nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ne nshita ya mpela yalitendeke. Muli fyo, ico Yohane amona pano mu cimonwa cibomba ukutula uyo mwaka.—Ilumbo 110:1-6; Imilimo 2:34-36; Daniele 12:4.

Ifibulumo Cinelubali

7. Ni mu musango nshi umo malaika wakosa abilikishisha, kabili kumonekesha nshi kwa kubilikisha kwakwe?

⁷ Ukutamba kwa kwa Yohane kwa uyo malaika wakosa kwacilimwa kuli malaika umwine: “[Kabili malaika abilikishe] shiwi likalamba, nge nkalamo ilebuluma; ilyo abilikishe, ifibulumo cinelubali fyalandile ku mashiwi ya fiko.” (Ukusokolola 10:3) Ukubilikisha kwa musango yo kwa maka kuti kwaikasha ukusakamana kwa kwa Yohane, ukushinina ukuti Yesu mu cine cine ni “Inkalamo ya mukowa wa kwa Yuda.” (Ukusokolola 5:5) Yohane na kabili kuti aba uwaibukila ukuti Yehova, na o, inshita shimo asoswa “ukubuluma.” Ukubuluma kwa kwa Yehova mu busesemo kubilisha ukulonganika cipya cipya kwa kwa Israele wa ku mupashi no kwisa kwa bonaushi bwa “bushiku bwa kwa Yehova.” (Hosea 11:10; Yoele 3:14, 16; Amose 1:2; 3:7, 8) Mu kumfwika, lyene, ukubilikisha kwapale nkalamo kwa uyo malaika wakosa kusobela ifya kucitika fikalamba fyapalako ifya bemba no mulundu. Ciita pa fibulumo cinelubali ukulanda.

8. Finshi fyaba ‘amashiwi ya fibulumo cinelubali’?

⁸ Yohane akatanshi aumfwile ifibulumo filefuma mu cipuna cine ca bufumu ica kwa Yehova. (Ukusokolola 4:5) Ku numa mu kasuba ka kwa Davidi, icibulumo ca cine cine inshita shimo calandilweko nge “shiwi lya kwa Yehova.” (Ilumbo 29:3) Lintu Yehova mu kumfwika abilishe imifwaile yakwe iya kukatamika ishina lyakwe mu nshiku sha butumikishi bwa kwa Yesu ubwa pano isonde, ku bengi caumfwikike ukupale cibulumo. (Yohane 12:28, 29) E ico, calibamo ukupelulula ukusondwelela ukuti ‘amashiwi ya fibulumo cinelubali’ ya numbwilo sha kwa Yehova umwine isha mifwaile yakwe. Icishinka ca kuti kwali ifibulumo “cinelubali” citubulula ukupwililika kwa fintu Yohane aumfwile.

9. Cinshi ishiwi lyafuma mu mulu likambisha?

⁹ Lelo kutika! Ishiwi limbi lyaumfwika. Lyaleto kukambisha ukulingile ukubo kweni kuli Yohane: “Kabili ilyo ifibulumo cinelubali fyalandile, natile nembe; lelo naumfwile ishiwi lya mu mulu lileti, Kakatike fintu ifilandile ifibulumo cinelubali, wifilemba.” (Ukusokolola 10:4) Yohane alingile ukubo wasakamikwa ukumfwa no kulemba ubo bukombe bwabamo ifibulumo, pamo nge fyo ibumba lya buYohane ilelo lyapembelela mu kupamfiwa ukuti Yehova asokolole imifwaile yakwe ya bulesa ku kusabankanishiwa. Ukusokolola kwa musango yo kwisa fye pa nshita ya kwa Yehova iyasontwa.—Luka 12:42; mona na kabili Daniele 12:8, 9.

Ukupwa kwa Nkama Yashishiwa

10. Ni muli nani malaika wakosa alapila, kabili ni ku numbwilo nshi?

¹⁰ Pa kati ka nshita, Yehova nakwato kutuma na kumbi kuli Yohane. Pa numa ifibulumo cinelubali fyalilile, malaika wakosa alanda na kabili: “Na malaika uyo namwene naiminina pali bemba na pa mulundu atumpwilile ukuboko kwakwe ku mulu, no kulapa [ku wa mu mulu, “NW”] uuli no mweo umuyayaya umuyayaya, uwalengele umulu ne fyabamo, na pe sonde ne fyabapo, na bemba ne fyabamo, ati, Takwakabe [kushingashinga, “NW”] kabili.” (Ukusokolola 10:5, 6) Ni muli nani umo malaika wakosa alapila? Yesu wakatamikwa alapa, te mu mwine eka, lelo mu Bulashi bwacilapo kusumbuka pali bonse, Yehova, Kalenga uushifwa uwa myulu ne sonde. (Esaya 45:12, 18) Ukuba no yu mulapo, malaika aebekesha Yohane ukuti takwakabeko kushingashinga ku lubali lwa kwa Lesa.

11, 12. (a) Cinshi cipilibulwa ku kukanabako “ukushingashinga”? (b) Cinshi caletwa ku kufishiwapo?

¹¹ Ishiwi lya ciGreek lyapilibulwa “ukushingashinga” ni khroʹnos, ilyo ukulingana ne shiwi lipilibula “inshita.” Bamo bayumfwo kuti uku kubilisha kwa kwa malaika kufwile ukupilibulwa ukuti: “Takwakabe inshita na imbi,” kwati inshita pamo nge fyo twaishiba ikapwa. Lelo ishiwi khroʹnos pano libomfiwe ukwabula icikomo capimwa. E co talipilibula nshita mu cinkumbawile lelo, ukucila, “inshita” nelyo “iciputulwa ca nshita.” Mu mashiwi yambi, takwakabe ciputulwa ca nshita na cimbi (nelyo, ukushingashinga) kuli Yehova. Verbu wa ciGreek wafumishiwa kuli khroʹnos alibomfiwa na kabili pa AbaHebere 10:37, apo Paulo, ukwambulo ukufuma kuli Habakuki 2:3, 4, alembele ukuti “uuleisa . . . [takashingashinge, NW].”

¹² “Takashingashinge” (NW)—ifyo ayo mashiwi yepukisha kwi bumba lya buYohane lilekota ilelo! Ni mu mano nshi kushabele kushingashinga? Yohane atweba ati: “Lelo mu nshiku [sha kulisha kwa, “NW”] kwa malaika uwalenga cinelubali, ilyo alaswa alishemo, e lyo cikafishiwapo ica nkama ca kwa Lesa, ifyo alandile bwino bwino ku basha bakwe bakasesema.” (Ukusokolola 10:7) Inshita ya kwa Yehova ili pano iya kuleta inkama yakwe yashishiwa ku kalume ka iko kabamo insansa, no kuba no kutunguluka kwabamo ubukata!

13. Cinshi caba inkama iyashishiwa iya kwa Lesa?

¹³ Iyi nkama yashishiwa cinshi? Ibimbamo ulubuto ulwalaiwe intanshi mu Edene, ulwashininkishe mu kutendekelako ukuba Yesu Kristu. (Ukutendeka 3:15; 1 Timote 3:16) Na kabili yaba no kubomba no kwishibikwa kwa mwanakashi ukufuma muli uyo Ulubuto lwaishile. (Esaya 54:1; Abena Galatia 4:26-28) Ukulundapo, isendamo ifilundwa fya cibili ifye bumba lya lubuto no Bufumu muli ubo Ulubuto lutekela. (Luka 8:10; Abena Efese 3:3-9; Abena Kolose 1:26, 27; 2:2; Ukusokolola 1:5, 6) Imbila nsuma ya ubu Bufumu bushingalinganishiwako bwa mu mulu ilingile ukushimikilwa mwi sonde lyonse ilyaikalwamo mu kati ka nshita ya mpela.—Mateo 24:14.

14. Mulandu nshi akalanda ka citatu kalundanishiwa ku Bufumu bwa kwa Lesa?

¹⁴ Mu kushininkisha, iyi e mbila nsuma yacilapo kuwama. Lelo, pa Ukusokolola 11:14, 15, akalanda ka citatu kalundanishiwa ku Bufumu. Mulandu nshi? Ni pa kuti abo aba mutundu wa muntu basobolapo imicitile ya fintu ya kwa Satana, ukubilishiwa kwa mbila nsuma ya kuti inkama yashishiwa iya kwa Lesa nailetwa ku kufishiwapo—e kuti, Ubufumu bwa kwa Lesa bwa buMesia buli pano—ni mbila yabamo akalanda. (Linganyako 2 Abena Korinti 2:16.) Ipilibulo kuti imitantikile ya calo iyo batemwisha nga nshi ili apepi no konaulwa. Amashiwi ya fibulumo cinelubali, yabamo ukusoka kwa musango yo ukwe shamo lya nkuuka, yabele ayacishapo ukumfwika no kupongomoka mu kuba no kupalamina kwa bushiku bukalamba bwa kwa Yehova ubwa cilandushi.—Sefania 1:14-18.

Umufungilo Wafunguluka

15. Cinshi ishiwi lya mu mulu na malaika wakosa beba Yohane, kabili ca kufumamo nshi pali Yohane?

¹⁵ Lintu Yohane alepembelela ukulishiwa kwa iyi ntandala ya cinelubali no kuleta ku kupwililika kwa nkama yashishiwa iya kwa Lesa, apeelwa ulubali na lumbi: “Kabili ishiwi ilyo naumfwile ilya mu mulu, lyasosele kabili kuli ine, aliti, Kabiye, kabuule akamufungilo akafunguluka mu minwe ya kwa malaika uwiminine pali bemba na pa mulundu. E lyo naile kuli malaika, natile kuli wene, Nimpeni akamufungilo. Na o atile kuli ine, Buula, ulye; kalelusha mu nda yobe, lelo mu kanwa kobe kalelowa ngo buci. Awe nabuulile akamufungilo mu minwe ya kwa malaika, no kukalya; na mu kanwa kandi kali akalowa ngo buci, lelo ilyo nakaliile mu nda mwalilushiwe. E lyo naebelwe, ukutila, Uli no kusesema kabili ifya bantu ba misango iingi na ba nko na ba ndimi ne shamfumu.”—Ukusokolola 10:8-11.

16. (a) Ni shani fintu kasesema Esekiele akwete ica kukumanya icapala ku ca kwa Yohane? (b) Mulandu nshi akamufungilo kaumfwikilwo kulowa kuli Yohane, lelo mulandu nshi kalulile pa kukashetulula?

¹⁶ Icakukumanya ca kwa Yohane capalana ku ca kwa kasesema Esekiele mu kati ka kuulwilwa kwakwe mu calo ca Babiloni. Na o afundilwe ukulya akamufungilo icaumfwikilwe ukulowa mu kanwa kakwe. Lelo lintu kaiswile ifumo lyakwe, kamulengele ukushingamwa kwa kusobela ifintu fyalula ku ŋanda ya kwa Israele wapondoka. (Esekiele 2:8–3:15) Umufungilo wafunguluka cintu Yesu Kristu wakatamikwa apeela kuli Yohane mu kupalako bukombe bwa bulesa. Yohane ali no kushimikila ulwa “bantu ba misango iingi na ba nko na ba ndimi ne shamfumu.” Ukulya aka kamufungilo cintu calowa kuli wene pantu kafuma ku ntulo ya bulesa. (Linganyako Ilumbo 119:103; Yeremia 15:15, 16.) Lelo acisanga ukulula pa kuushetulula pantu—nge fyo cali akatanshi kuli Esekiele—cisobela ifintu fishalowa ku bantunse bapondoka.—Ilumbo 145:20.

17. (a) Ni bani beba Yohane ukusesema “kabili,” kabili cinshi ici cipilibula? (b) Ni lilali lintu ukulangisha kwamonekesha ukwamwenwe kuli Yohane kwali no kufikilishiwa?

¹⁷ Abo abeba Yohane ukusesema na kabili ukwabulo kutwishika baba ni Yehova Lesa na Yesu Kristu. Yohane, nelyo aulwililwe pa cishi ca Patmo, ali nasesemena akale ulwa bantu, imikowa, indimi, ne shamfumu ukupitila mu fyebo fyalembelwe ukufika apo mwi buku lya Ukusokolola. Ishiwi “kabili” lipilibulo ukuti alingile ukulemba no kusabankanya ifyebo fyashalako ifyalembwa mwi buku lya Ukusokolola. Lelo ibukisha, Yohane pano alebuulamo ulubali mu cimonwa ca kusesema. Ico alelemba cili, mu cishinka, busesemo bwali no kufikilishiwa pa numa ya 1914, lintu malaika wakosa abuula ukwiminina kwakwe ukutangilila umulundu na bemba. Cinshi, lyene, ico uku kulangisha kwamonekesha kupilibula kwi bumba lya buYohane ilelo?

Akamufungilo Ilelo

18. Pa kutendeka kwa bushiku bwa kwa Shikulu, kusekelela nshi uko ibumba lya buYohane lyalangishe mwi buku lya Ukusokolola?

¹⁸ Ico Yohane amona cilecita icikope camonekesha ica kukumanya ce bumba lya buYohane ku kutendeka kwa bushiku bwa kwa Shikulu. Ukumfwikisha kwabo kwa mifwaile ya kwa Yehova, ukusanshako ukubimbwamo kwa fibulumo cinelubali, lyene kwali ukushapwililika. Nangu ni fyo, bakwete ukusekelela kwashika mu Ukusokolola, kabili Charles Taze Russell alandile pa mbali ishingi isha kuko mu kati ka nshita ya bumi bwakwe. Pa numa ya mfwa yakwe mu 1916, ubwingi bwa fyalembwa fyakwe bwalikolonganikwe no kusabankanishiwa mu citabo cakwete umutwe The Finished Mystery. Mu nshita, nangu ni fyo, ici citabo cashininkishe ukukanakumanina pamo ngo bulondoloshi bwa Ukusokolola. Abashalapo ba bamunyina ba kwa Kristu bali no kupembelela apalepako, ukufikila ifimonwa fyatendeko kufikilishiwa, ku kumfwikisha kwalungikwa kwa cilya calembwa capuutwamo.

19. (a) Ni shani ibumba lya buYohane lyabomfiwe kuli Yehova Lesa nangu fye pa ntanshi amashiwi ya fibulumo cinelubali tayalasabankanishiwa mu kukumanina? (b) Ni lilali ibumba lya buYohane lyapeelwe akamufungilo akakupukulwa, kabili cinshi ici capilibwile kuli bene?

¹⁹ Ukupala Yohane, nangu cibe fyo, babomfiwe kuli Yehova na pa ntanshi fye amashiwi ya fibulumo cinelubali tayalasabankanishiwa mu kukumanina. Bashimikile no mupampamina pa myaka 40 pa ntanshi ya 1914, kabili bapilikite ukutwalilila abacincila mu kati ka nkondo ya calo iya kubalilapo. Bashininkishe ukuba e bamo abo, ilyo shikulu afikile, basangilwe balepeela aba mu ŋanda ica kulya mu nshita iyene. (Mateo 24:45-47) Muli fyo, mu 1919 bali e bamo abapeelwe akamufungilo kafunguluka—uko e kuti, ubukombe bwaisuka ubwa kushimikila ku mutundu wa muntu. Ukupala Esekiele bakwete ubukombe bwa kuteyanya kwabulwe citetekelo—Kristendomu—uwaitungile ukubombela Lesa lelo, mu cishinka, tali. Ukupala Yohane bali no kushimikila na fimbi ukulosha ku “bantu ba misango iingi na ba nko na ba ndimi ne shamfumu.”

20. Cinshi ukulya kwa kwa Yohane akamufungilo kwacitile icikope?

²⁰ Ukulya kwa kwa Yohane akamufungilo kwacitile icikope ukuti bamunyina kwa Yesu bakapokelela uku kupeelwo lubali. Kasangwike ulubali lwabo ukufika ku cipimo ca kuti nomba baishibishiwe ne ci ciputulwa ca Cebo ca kwa Lesa capuutwamo, ukufumyamo ukuliishiwa muli kene. Lelo ico bali no kushimikila calimo inumbwilo sha mapingushi ya kwa Yehova ishishapokelelwe ku bengi aba mutundu wa muntu. Mu cine cine, shasanshishemo ifinkunka fyasobelwe mu Ukusokolola icipandwa 8. Kali akalowa, nangu cibe fyo, kuli aba Bena Kristu bafumaluka ukwishiba ayo mapingushi no kushininkisho kuti balebomfiwa na kabili kuli Yehova mu kuyabilisha.—Ilumbo 19:9, 10.

21. (a) Ni shani ubukombe bwa kamufungilo kanono bwabo bwalowa na kabili kwi bumba likalamba? (b) Mulandu nshi imbila nsuma yabele mbila yabipa ku bantu bapale mbushi?

²¹ Mu nshita, ubukombe bwa aka kamufungilo na kabili bwabele ubwalowa kwi “bumba likalamba . . . abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi” abasangilwe baleloosha pa mulandu wa fya muselu bamwene filecitwa mu Kristendomu. (Ukusokolola 7:9; Esekiele 9:4) Aba, na bo, babilisha imbila nsuma na maka, ukubomfya amashiwi yalowa, ayabamo ukusenamina ku kulondolola ukupayanya kwa kwa Yehova ukwa kusungusha ku Bena Kristu bapale mpaanga. (Ilumbo 37:11, 29; Abena Kolose 4:6) Lelo ku bantu bapale mbushi, iyi ni mbila yabipa. Mulandu nshi? Cipilibula ukuti imicitile iyo bacetekelamo—kabili iyo pambi ibaletela ukwikushiwa kwa kashita kepi—ilingile ukuya. Kuli bene, imbila nsuma ipilibula ukushama.—Mateo 25:31-34, 41, 46; linganyako Amalango 28:15; 2 Abena Korinti 2:15, 16.

[Ifikope pe bula 160]

Ibumba lya buYohane na babishanya nabo babilisha ubukombe bwalowa no kulula ku mutundu wa muntu onse