Imilandile Yalongoloka

ILYO mulebelenga mu kupongomoka, bushe mulatamantama pa mashiwi yamo? Nelyo lintu mwaiminina pa ntanshi ye bumba ku kulanda ilyashi, bushe musanga ukuti ilingi mufwayafwaya fye amashiwi? Nga ni fyo, ninshi tamwalongoloka. Uwalongoloka abelenga no kulanda mu nshila ya kuti ifyebo ne fishinka filefuma fye ifyakonkana ubusaka sana, mu kwanguka fye. Ici tacilolele mu kuti alilandikisha, nelyo ukuti alangufyanya ukulanda, atemwa ukuti ni cilandelande. Imilandile yakwe iba iisuma kabili iya kusenamina. Ukulongoloka na ko nakulandwapo kweka mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa.

Fingi fingalenga umuntu ukukanalongoloka pa kulanda. Bushe mulekabila ukwangwa sana kuli cimo pa fyakonkapo? (1) Pa kubelengela bambi, ukukanabelesha amashiwi yamo kuti kwalenga mwalashimunuka. (2) Ukupemwinapemwina kuti kwalenga mwalapulumpunta pa kulanda. (3) Cimbi icingalenga kukanapekanya. (4) Pa kulanda kwi bumba, icaseeka sana icilenga ukukanalongoloka caba kufilwa ukuteyanya ifyebo mu nshila ya kuti filekonkana mano mano. (5) Ukukanakwata amashiwi ayengi kuti kwalenga umuntu ukushimunuka ilyo alefwayafwaya amashiwi yalungama. (6) Nga ca kuti mwakomaila pa mashiwi ayengi, te kuti mulongoloke sana. (7) Cimbi icingalenga caba kukanaishiba bwino amafunde ya ulo lulimi.

Nga tamulongolweke, ibumba mu Ng’anda ya Bufumu kwena talyakafumpukemo, lelo amano yabo kuti yaya fye kumbi kumbi. Ici kuti calenga abantu ukukanasendapo icili conse pa fyo mwalanda.

Lelo, mulingile ukusakamana pa kuti imilandile iifwile ukuba iya maka kabili iyalongoloka taileumfwika iya kuituntumba, nelyo fye ukulenga abantu insoni. Nga ca kuti pa mulandu wa kupusana kwa myata abantu balamona imilandile yenu kwati tailimo umucinshi nelyo kwati taili iyafumaluka, tabakoomfwe. Kuti camonwa ukuti umutumwa Paulo nangu line ali kalanda wabelesha, alandile ku bena Korinti “mu kunaka na mu mwenso na mu kututuma ukwingi” pantu talefwaya bapooseshe amano kuli wene.—1 Kor. 2:3.

Utumisango twa Kusengauka. Abantu abengi balikwata utumisango twa kufyantikamo ifintu pamo nga “mmm” pa kulanda. Bambi lyonse batendeka ukulanda ne shiwi lya kuti “kanshi,” nelyo ukufyantikamo amashiwi pamo nga “ukukwata” nelyo “mwamona,” muli fyonse ifyo balesosa. Napamo tamwaishiba imiku mulanda aya mashiwi. Kuti mwaesha ukulanda e lyo umo alekutika no kuyabwekeshapo lyonse ilyo mwayalanda. Mukapapa ukusanga imiku ubwingi muyalanda.

Bamo pa kubelenga na pa kulanda balabwekeshabwekeshapo. E kutila, kuti batendeka ukulanda cimo e lyo baputwisha pa kati no kubwekeshapo kabili ifyo bacisosa.

Bambi na bo balakwankwanya pa kulanda, kuti batendeka ukulanda pali cimo, bapesha pa kati no kutanukila kuli cimbi. Nangu ca kuti ifyebo kuti filefuma fye ifyakonkana bwino, imilandile ya kupesha pa kati ifyo mulesosa no kutanukila kuli fimbi te kuti ibe iyalongoloka.

Ifya Kucita pa Kuwamyako. Nga ca kuti ubwafya bwenu bwaba bwa kufwayafwaya amashiwi yalungama, mulekabila ukubombesha pa kuti mukeshibilepo amashiwi na yambi. Moneni amashiwi ayo mushaishiba aya mu Ulupungu lwa kwa Kalinda, Loleni!, ne mpapulo shimbi isho mulebelenga. Moneni mu dikishonari ku kwishiba ubupilibulo kabili yalundeni ku mashiwi mwingabomfya. Nga tamwakwata dikishonari, ipusheni uwaishibisha ulo lulimi.

Ukubelesha ukubelenga mu kupongomoka ilingi kuti kwamwafwa ukuwamyako. Moneni amashiwi yakosa, kabili yalumbuleni mu kupongomoka imiku iingi.

Pa kulongoloka mu mibelengele, calilinga ukumfwikisha ifyo amashiwi yasailishanya muli sentensi. Ilingi amashiwi yalingile ukubelengwa nge longo pa kuti ifyo kalemba alelandapo fyumfwike. Moneni bwino aya mabumba ya mashiwi. Yashileni, nga ico e cingamwafwa. Ico mulefwaya te kulungika fye ukubelenga amashiwi lelo no kuleka ifilembelwe fyumfwikwe bwino bwino. Ilyo mwabebeta sentensi umo, kabiyeni ku ukonkelepo mpaka mwabebeta paragrafu onse. Ishibeni bwino umo ifyebo fikonkanine. Lyene pitenimo ukubelenga mu kupongomoka. Belengeni paragrafu imiku ne miku mpaka mubelenge ukwabula ukutamantama no kukanapemwina apashili pa kupemwina. Lyene kabiyeni ku maparagrafu yambi.

Nomba, angufyanyeniko. Nga mwatesekesha ifyo amashiwi muli sentensi yasailishanya, mukamona ilongo lya mashiwi pa nshita imo no kutunganya amashiwi yalakonkapo. Ici cili no kumwafwa sana mu kubelenga bwino.

Mu nshita mu nshita ukubelengako ifintu ukwabula ukupitamo intanshi kuti kwamusambilisha bwino. Ku ca kumwenako, kuti mwabelenga ilembo lya bushiku mu kupongomoka ukwabula ukutala mwapitamo; mulecite fyo libili libili. Lekeni amenso yenu yabeleshe ukumona ilongo lya mashiwi ilikwetemo ifyebo ukucila ukumona fye ishiwi limo na limo.

Mu kulanshanya, pa kuti mulongoloke kano mwatontonkanya ilyo mushilasosa. Belesheni ukucite fyo mu milimo yenu iya cila bushiku. Saleni ifyo mulefwaya ukusosa na muntu mulefwaya fikonkanine; lyene tendekeni ukulanda. Mwikwankwanya, lelo esheni ukupwishishisha ico mulelanda ukwabula ukulekela pa kati nelyo ukutanukila kuli cimbi ilyo mushilapwa ico mulesosa. Napamo icingamwafwa kulanda amasentensi ayepi, ayayanguka.

Nga namwishiba bwino bwino ico mulefwaya ukusosa, ifyebo kuti fileifumina fye. Ilingi line, tamukabila no kusala ati aya e mashiwi nalasosa. Na kuba, ku kwesha fye, cisuma ukwishiba fye ico mulefwaya ukusosa lyene cilya mulesosa e lyo mwalatontonkanya amashiwi ya kubomfya. Nga mwacite fyo kabili nga mwayangwa ku fyo mulefwaya ukusosa ukucila ku mashiwi mulebomfya, amashiwi ya kulaishila fye ayene, kabili ifyebo fikafuma pa nshi ya mutima. Lelo nga mwatendeka fye ukutontonkanya pa mashiwi ukucila ukutontonkanya pa fintu muli no kulanda, kuti mwalaitwishika pa kulanda. Ukupitila mu kweshaesha, kuti mwaba abalongoloka, kabili iyi e mibele yacindama mu kulanda no kubelenga bwino.

Ilyo Mose atuminwe ukuyaimininako Yehova ku luko lwa Israele na pa ntanshi ya kwa Farao wa ku Egupti, aumfwile ukuti talinga. Cinshi aumfwilile fyo? Pantu tali uwalongoloka; napamo alikwete ubulema mu milandile. (Ukufu. 4:10; 6:12) Mose alyeseshe ukuleshalesha, lelo Lesa alikeene fyonse ifyo aleleseshamo. Yehova amutumiine Aarone ngo wa kumulandilako, lelo na kabili Alyafwile Mose ukulanda. Mose libili libili kabili mu nshila yaletumbukamo fimo, alelanda na bantu na mabumba yanono pamo na ku luko lonse. (Amala. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Nga ca kuti mwaibikilishako na maka e lyo no kucetekela Yehova, na imwe kuti mwabomfya imilandile yenu ukucindikilako Lesa.