Icipandwa 8
Amaka ya Kubweseshamo Ifintu—Yehova ‘Alelenga Ifintu Fyonse Ifipya’
1, 2. Kuloba kwa finshi abantunse bamona ilelo, kabili ifi fitukuma shani?
UMWANA alufya nangu aonaula ica kwangasha atemwisha kabili alalila. Umusowa waleta ubulanda! Lelo bushe mwalimona ifyo icinso ca mwana ciba no buseko ilyo umufyashi abweseshamo icalubile? Umufyashi kuti napamo afwaya fye ukuli ico ca kwangasha nelyo ukucilungisha fye. Lelo umwana alatemwe cibi no kupapa. Icamoneke kwati naciloba cabweshiwa!
2 Yehova, Umufyashi wapulishamo, alikwata amaka ya kubweseshamo ifyo abana bakwe aba pe sonde bengatila fyaliloba. Kwena, tatulelanda pa fya kwangasha fye. Muli shino “inshita ishayafya,” tulalufya ifintu fimo ifikalamba ukucilapo. (2 Timote 3:1-5) Ifingi ifyo abantu bakatamika lyonse fimoneka kwati kuti fyaloba—ifintu pamo nge ng’anda, ifipe, incito, nelyo fye ubumi busuma. Na kabili kuti twapelelwa ilyo twatontonkanya ifyo ifilengwa na Lesa fileonaulwa icilelenga no kuloba kwa fya mweo ifingi nga nshi. Lelo icituponya sana pa musao caba ni mfwa ya bantu twatemwa. Ukuyumfwa abapelelwa kabili ababulwa amaka kulenga twabongoteka.—2 Samwele 18:33.
3. Cilolelo nshi ica kusansamusha icalandwa pa Imilimo 3:21, kabili cinshi Yehova akabomfya pa kucifishapo?
3 Kanshi cilasansamusha nga nshi ukwishiba ukuti Yehova alikwata amaka ya kubweseshamo ifintu! Nga fintu twalamona, fingi icine cine ifyo Lesa engabwesesha abana bakwe aba pe sonde kabili akafibweseshapo. Na kuba, Baibolo ilanga ukuti Yehova afwaya “ukubweseshamo ifintu fyonse.” (Imilimo 3:21) Pa kucite ci, Yehova akabomfya Ubufumu bwa kwa Mesia, ubutekwa na Mwane, Yesu Kristu. Ubushininkisho bulanga ukuti ubu Bufumu bwatendeke ukuteka mu muulu mu 1914.a (Mateo 24:3-14) Finshi fikabweshiwa? Natumone ifintu fimo ifikalamba ifyo Yehova abweseshamo. Cimo cintu tumona kabili calitukuma. Fimbi fikacitika icalo conse ku ntanshi.
Ukubwesha Ukupepa Kwasanguluka
4, 5. Cinshi cacitikiile abantu ba kwa Lesa mu 607 B.C.E., kabili lisubilo nshi Yehova abapeele?
4 Cimo ico Yehova abwesha kale caba kupepa kwasanguluka. Pa kuti tumfwikishe umo ici cilolele, natulande panono pa lyashi lya kale ilya bufumu bwa Yuda. Ico calatupeelako ifyebo fya kucincimusha ifyalatulenga ukumfwikisha ifyo Yehova abomfya amaka yakwe aya kubweseshamo ifintu.—Abena Roma 15:4.
5 Elenganyeni ifyo abaYuda ba busumino baumfwile mu 607 B.C.E. ilyo Yerusalemu aonawilwe. Umusumba wabo uwatemwikwa walyonawilwe, ifibumba fya uko fyalibongolwelwe. Icabipishe ca kuti, itempele lya lulumbi ilyakuulile Solomone, icifulo cimo mpo icalipo ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova pe sonde lyonse, lyashele icipompa. (Amalumbo 79:1) Abapuswike batwelwe bunkole ku Babele, bashiile icalo cabo icapomoka icalelulumbamo inama sha mpanga. (Yeremia 9:11) Abantunse bena baleti nomba capwililila fye. (Amalumbo 137:1) Lelo Yehova, uwasobele kale sana ulwa ubu bonaushi, abapeele isubilo lya kuti inshita ya kubweseshamo ifintu yali ku ntanshi.
6-8. (a) Cintu nshi calandwapo imiku ne miku mu fyalembele bakasesema abaHebere, kabili ni shani fintu uko kusesema konse kwafishiwepo? (b) Muno nshiku, ni shani fintu abantu ba kwa Lesa bamona ukufishiwapo kwa kusesema kwa kubweseshamo ifintu?
6 Na kuba, ifyalembele bakasesema ba ciHebere imiku ne miku fyalelanda pa kubweseshamo.b Yehova abomfeshe aba bakasesema ku kulaya ukuti icalo cali no kubweshiwa no kwikalwamo cipya cipya, ukuba icafunda, icacingililwa pa kuti tacisanshilwe ku fiswango na ku balwani. Alandile pa calo cabo icabweshiwa ukuti ni paradise! (Esaya 65:25; Esekiele 34:25; 36:35) Ukupepa kwasanguluka nako kwali no kubweshiwa, ne tempele lyali no kukuulwa cipya cipya. (Mika 4:1-5) Uku kusesema konse kwalengele abaYuda bali bankole ukuba ne subilo, ukubafwa ukushipikisha imyaka 70 iya bunkole mu Babele.
7 Inshita ya kubweseshamo ifintu yasukile yafika. AbaYuda balilubwilwe ukufuma mu Babele no kubwelela ku Yerusalemu no kuyakuula cipya cipya itempele lya kwa Yehova. (Esra 1:1, 2) Ilyo lyonse bakakatile ku kupepa kwasanguluka, Yehova alibapaalile no kulenga icalo cabo ukufunda no kuba ica busambashi. Alibacingilile ku balwani na ku fiswango ifyaikele mu calo ilyo cali icibolya pa myaka iingi. Bafwile balisekelele nga nshi pa maka ya kwa Yehova aya kubweseshamo ifintu! Lelo filya fintu fyali fye kufishiwapo kwa ntanshi ukunono ukwa kusesema kwa kubweseshamo ifintu. Ukufikilishiwa kukalamba kwali no kwisa “mu nshiku ishikakonkapo,” inshiku shesu, ilyo Impyani yalaiwe pa nshita ntali iya Mfumu Davidi yali no kutekwa pa cipuna ca bufumu.—Esaya 2:2-4; 9:6, 7.
8 Pa numa fye Yesu abikilwe pa Bufumu mu muulu mu 1914, apoosele amano ku fya ku mupashi ifyalekabila abantu ba kwa Lesa pe sonde. Kwati fye fintu Koreshe wa ku Persia yalubwile abaYuda bashelepo ukufuma mu Babele mu 537 B.C.E., Yesu alubwile abashalapo ba mu baYuda ba ku mupashi, na bakonshi bakwe, ukubafumya mu maboko ya Babele wa muno nshiku, e kutila ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi. (Abena Roma 2:29; Ukusokolola 18:1-5) Ukufuma mu 1919 ukuya ku ntanshi, ukupepa kwasanguluka kwalibweshiwa apo kulingile ukuba mu mikalile ya Bena Kristu bene bene. (Malaki 3:1-5) Ukutule yo nshita, abantu ba kwa Yehova balimupepa mwi tempele lya ku mupashi ilyasangululwa—e kutila ukutantika kwa kwa Lesa ukwa kupepa kwasanguluka. Mulandu nshi ici cacindamina kuli ifwe ilelo?
Umulandu Ukubweshiwa kwa ku Mupashi kwacindamina
9. Pa numa ya nshita sha batumwa, cinshi amacalici ya mu Kristendomu yacitile ku kupepa Lesa, lelo cinshi Yehova aacita mu nshiku shesu?
9 Tontonkanyeni ifyacitike ku kale. Abena Kristu mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bali na mapaalo ya ku mupashi ayengi. Lelo Yesu na batumwa bakwe basobele ukuti ukupepa kwa cine kwali no kukoweshiwa no kuloba. (Mateo 13:24-30; Imilimo 20:29, 30) Pa numa ya nshita sha batumwa, kwaishile Kristendomu. Bashimapepo bakwe basuminishe ifisambilisho fya cisenshi ne micitile. Na kabili ni cikanga balenge ukupalama kuli Lesa ukuba icintu cishingacitika, ico baleti abamo Batatu kabili abati ici tapali uwingacumfwikisha, kabinge balesambilisha abantu ukuyebelela imembu shabo kuli bashimapepo no kupepa kuli Maria na ku “batakatifu” abapusanapusana ukucila ukupepa kuli Yehova. Nomba pa numa ya myaka yafulisha iya kukowesha kwa musango yo, cinshi Yehova aacita? Muli cino calo—icalo caandatilwa no kupepa kwa bufi no kukoweshiwa ku micitile iishili ya bukapepa—Lesa alicilima no kubwesha ukupepa kwasanguluka! Kuti twasosa ukwabula no kukukumya atuti, uku kubwesha ukupepa kwasanguluka e cimo pa fintu fyacindamisha ifyacitika muno nshiku.
10, 11. (a) Fintu nshi fibili ifyaba muli paradise wa ku mupashi, kabili fyamukuma shani? (b) Bantu ba musango nshi Yehova alonganya muli paradise wa ku mupashi, kabili cinshi bakaba ne shuko lya kumona?
10 Kanshi Abena Kristu ba cine lelo baba muli paradise wa ku mupashi. Finshi fyaba muli uyu paradise wa ku mupashi? Mwaba ifintu fibili ifikalamba. Ica kubalilapo mipepele yasanguluka iya kupepa Lesa wa cine, Yehova. Alitupeela imipepele iishabamo ubufi ne fya kupotanya. Alitupeela ifya kulya fya ku mupashi. Ici cilenga tusambilile pa lwa kwa Shifwe wa ku muulu, twishibe ifya kumutemuna, no kupalama kuli wene. (Yohane 4:24) Ica bubili muli uyu paradise wa ku mupashi, bantu. Nga fintu Esaya asobele, “mu nshiku ishikakonkapo,” Yehova alisambilisha abamupepa imibele ya mutende. Alipwisha inkondo pa kati kesu. Te mulandu no kuba abashapwililika, alatwafwa ukufwala “ubuntu bupya.” Alabikapo umupashi wa mushilo pa kubombesha kwesu, kabili uyu mupashi ulenga tuleba ne mibele yawamisha. (Abena Efese 4:22-24; Abena Galatia 5:22, 23) Ilyo mwabomba ukulingana ne fifwaya umupashi wa kwa Lesa, ninshi cine cine mwaba muli paradise wa ku mupashi.
11 Yehova alonganya abo atemwa ukuba muli paradise wa ku mupashi—e kutila abamutemwa, abatemwa umutende, kabili “abaibukila ukuti balakabila ifya ku mupashi.” (Mateo 5:3, NW) Abo e bakaba ne shuko lya kumona ukubweshiwa kwawamisha—e kuti ukubweshiwa kwa bantunse ne sonde lyonse.
“Moneni, Ifintu Fyonse Nafilenge Fipya”
12, 13. (a) Mulandu nshi ukusesema kwa kubweseshamo ifintu kufwile ukufikilishiwa na kabili? (b) Bufwayo nshi Yehova abumbiile isonde nga fintu asosele mu Edene, kabili mulandu nshi ici citupeelela isubilo lya fya ku ntanshi?
12 Cimoneka kwati ukusesema ukwingi ukwa kubweseshamo ifintu takulanda fye pa kubweseshamo kwa ku mupashi. Ku ca kumwenako, Esaya alembele pa nshita ilyo abalwala, abalemana, impofu, na bankomamatwi bali no kundapwa ne mfwa ine yali no kuminwa, ukuminwa kwa pe. (Esaya 25:8; 35:1-7) Ukusesema kwa musango yo takwafishiwepo icine cine mu Israele wa ku kale. Kabinge nangula twalimona ukufishiwapo kwa ku mupashi ukwa ifi filayo muno nshiku, kwaliba umulandu wa kushininkishisha ukuti ku ntanshi, kukaba ukufishiwapo kwa cine cine, ukwa mwi sonde lyonse. Twaishiba shani?
13 Mu Edene, Yehova alondolwele bwino bwino ubufwayo apangiile isonde ati: Lyali no kwikalwamo na bantunse ba nsansa, abatuntulu, abaikatana. Umwaume no mwanakashi bali no kulinda isonde ne fibumbwa fyonse, no kulyalula lyonse ukuba paradise. (Ukutendeka 1:28) Ico capusana sana ne fyo ifintu fili pali ndakai. Lelo mwitwishika, ubufwayo bwa kwa Yehova bonse tabucilimwa nangu panono. (Esaya 55:10, 11) Yesu, Imfumu Mesia iyasontwa na Yehova, akaleta Paradise pe sonde lyonse.—Luka 23:43.
14, 15. (a) Cinshi Yehova akacita pa kulenga “ifintu fyonse . . . fipya”? (b) Bushe ubwikalo bukaba shani mu Paradise, kabili cinshi mwatemwapo sana?
14 Elenganyeni ukumone sonde lyonse lyaaluka Paradise! Pa lwa iyo nshita, Yehova atila: “Moneni, ifintu fyonse nafilenge fipya.” (Ukusokolola 21:5) Tontonkanyeni ifikacitika iyo nshita. Ilyo Yehova apwa ukubomfya amaka yakwe aya konaula ku kulofya buno bwikashi bubifi ubukote, kukashala “imyulu ipya ne calo cipya.” E kutila ubuteko bupya ukufuma mu muulu bukateka abekashi bapya pe sonde lipya abakaba ni abo abatemwa Yehova kabili abacita ukufwaya kwakwe. (2 Petro 3:13) Satana, ne fibanda fyakwe incito ikapwa. (Ukusokolola 20:3) Pa numa ya myanda ya myaka, abantunse pa muku wa kubalilapo tabakomfwe kulya kusonga kwabipa, ukwa lupato. Ukwabula no kutwishika, ukwilulukwa kukomfwika, kukalamba icine cine.
15 Lyene tukasuka tukabe na maka ya kusakamana lino isonde lyayemba kwati fye fintu cali no kuba ukutula pa kutendeka. Isonde lyalikwata amaka ya kuibukulula. Ifishiba ne mimana kuti fyaisangulula nga ca kuti ifikowesha fyafumishiwapo; impanga yaonaulwa ku nkondo kuti yabukuluka nga ca kuti inkondo shapwa. Fintu cikasansamusha ukubomba ukulingana na maka isonde lyakwata aya kuibukulula, ukwafwako ukulisangula ibala lyayemba, Edene wa mwi sonde lyonse umwaba ifyalekanalekana ifingi! Ukucila ukulaipayaula inama no kulofya ifimenwa, umuntunse takonaule ifilengwa na Lesa ifili fyonse. Nangu fye bana tabakaletiina ifiswango.—Esaya 9:6, 7; 11:1-9.
16. Mu Paradise, kubweseshamo nshi kukakuma umuntu umo umo uwa busumino?
16 Kukaba no kupuupuutulwa kwa bantu. Pa numa ya Armagedone, abakapusuka bakamona ukundapa kwa mwi sonde lyonse ukwa cipesha amano. Nga fintu Yesu acitile ilyo ali pe sonde, akabomfya amaka Lesa amupeela ku kushibula amenso ya mpofu, ukukomona amatwi ya bankomamatwi, ukuposha abalemana na banakuka. (Mateo 15:30) Abakote bakacankwa ico bakaba no bukose, no butuntulu pamo ne mpamfu sha ku bulumendo nelyo isha ku bukashana. (Yobo 33:25) Inkanda tayakabe iyafunyanyafunyanya, ifilundwa fyalemana fikololwa, ne micincili ikapeelwa amaka yapya. Abantunse ba busumino bonse bakomfwa ukuti amaka ya lubembu no kukanapwililika filepwa panono panono. Fintu tukatasha Yehova Lesa pa maka yakwe aya kubweseshamo ifintu ayawamisha! Nomba natulande sana pa cintu cimo ica kusansamusha icikacitika muli yi nshita ya kubweseshamo ifintu.
Ukubwesesha Abafwa Umweo
17, 18. (a) Mulandu nshi Yesu akalipilile abaSaduke? (b) Cinshi cacitike icalengele Eliya ukulomba Yehova ukubuusha uwafwa?
17 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., bashimapepo bamo, abaleitwa abaSaduke, tabatetekele ukubuuka ku bafwa. Yesu alibakalipile ati: “Mwaluba, ico mushaishiba amalembo, nangu maka ya kwa Lesa.” (Mateo 22:29) Cine cine, Amalembo yasokolola ati Yehova alikwata ayo maka ya kubweseshamo abafwa. Akacita shani fyo?
18 Elenganyeni icacitike mu nshiku sha kwa Eliya. Mukamfwilwa alelele umwana uwanakuka, umwana wakwe umo fye mpo. Uyu kalume ali nafwa. Kasesema Eliya uwali mweni wa kwa uyu mukamfwilwa pa nshiku ishingi, afwile alifulunganishiwe. Alipuswishepo uyu mwana ukuti efwa ku nsala. Eliya afwile alitemenwe sana uyu kalume. Nyina alibongoteke. Uyu kalume e o aleibukishishako fye umulume wakwe uwafwa. Napamo alesuubila no kuti uyu mwana ali no kumusunga nga akota. Pa kuba uwafulunganishiwa, uyu mukamfwilwa aleti alekandwa pa filubo fyakwe ifya kale. Eliya alifililwe ukwikala fye alemona uko ubu busanso bulepikaninako. Atentembele icitumbi ukufuma kuli nyina uwacifukatile, no kucisenda ku muputule wakwe uwa pa muulu, e lyo alombele Yehova Lesa ukubweseshamo umweo wa mwana.—1 Ishamfumu 17:8-21.
19, 20. (a) Ni shani fintu Abrahamu alangile ukuti alitetekele amaka ya kubweseshamo ifintu aya kwa Yehova, kabili ni pi pashintilile ico icitetekelo? (b) Cinshi Yehova acitile ku kulambula icitetekelo ca kwa Eliya?
19 Eliya tali e wa kubalilapo ukucetekela mu kubuuka kwa bafwa. Imyaka iingi ku numa, Abrahamu acetekele ukuti Yehova alikwete amaka ya musango yo aya kubweseshamo ifintu—kabili ukucetekela kwakwe takwali ni bucisuminesumine. Ilyo Abrahamu ali ne myaka 100 no mukashi wakwe Sara ali ne myaka 90, Yehova abweseshemo amaka yabo aya bufyashi ayali ayafwa, kabili mu cipesha amano alengele Sara ukufyala umwana mwaume. (Ukutendeka 17:17; 21:2, 3) Pa numa ya ico, ilyo ulya kalume akulile, Yehova alombele Abrahamu ukuti epaye umwana wakwe nge lambo. Abrahamu alangile ukuti wa citetekelo, atile Yehova kuti abuusha Isaki wakwe uwatemwikwa ukufuma ku bafwa. (AbaHebere 11:17-19) Napamo citetekelo cakosa umusango yo e calengele ukuti ilyo Abrahamu ashilanina ulupili ku kuyaipaya umwana wakwe nge lambo, alaye ababomfi bakwe ati wene na Isaki bali no kubwela bonse.—Ukutendeka 22:5.
20 Yehova atengele Isaki, e ico takwali na kuba ukubuusha uwafwa ilya nshita. Lelo kuli Eliya, umwana wa kwa mukamfwilwa ali nafwa kale—lelo tapalepele sana. Ilyo Yehova abuushishe umwana alambwile icitetekelo ca kwa kasesema! Lyene Eliya apeele ulya kalume kuli nyina, no kusosa aya mashiwi yashakalabwe aya kuti: “Mona umwana obe ali no mweo”!—1 Ishamfumu 17:22-24.
21, 22. (a) Bushe ukubuuka kwa bafwa ukwalembwa mu Malembo kwali kwa bufwayo nshi? (b) Mu Paradise, bushe ukubuuka kukapela kwi, kabili nani akabomba uyo mulimo?
21 Kanshi pa muku wa kubalilapo mu fyalembwa mu Baibolo, twamona uko Yehova abomfya amaka yakwe aya kubweseshamo ubumi bwa muntunse. Ku ntanshi, Yehova apeele na Elisha, Yesu, Paulo, na Petro amaka ya kubwesha abafwa ku bumi. Kwena, balya babuushiwe mu kupita kwa nshita balifwile na kabili. Nalyo line, ifyo ifyalembwa mu Baibolo fitulanga ifyawamisha ifili no kucitika ku ntanshi.
22 Mu Paradise, Yesu akafishapo umulimo wakwe pamo nga “ukubuuka kabili umweo.” (Yohane 11:25) Akabuusha imintapendwa, ukubapeela ishuko lya kwikala muli Paradise pe sonde umuyayaya. (Yohane 5:28, 29) Elenganyeni ukumonana cipya cipya ilyo ifibusa fyatemwana e lyo na balupwa, abalekene pa nshita yalepa ku mulandu wa mfwa, balekumbatana, nabasekelela icine cine! Abantunse bonse bakalumbanya Yehova pa maka yakwe aya kubweseshamo ifintu.
23. Kulangisha nshi ukwapulamo ukwa maka ya kwa Yehova, kabili ni shani fintu ici ciputula ifikansa no kutwebekesha ukuti isubilo lyesu ilya ku ntanshi likafishiwapo?
23 Yehova alibika ica kuputula ifikansa ica kutwebekesha ukuti isubilo lya musango yo lya cine cine. Pa kulangisha amaka yakwe ayapulishamo, abuushishe Umwana wakwe, Yesu, ukuba icibumbwa ca ku mupashi ica maka, ukukonka pali Yehova. Yesu wabuushiwa amoneke kuli bansangwapo imyanda ne myanda. (1 Abena Korinti 15:5, 6) Nangu umuntu atwishika shani, ubo bushininkisho bulingile ukumushinina. Yehova alikwata amaka ya kubweseshamo ubumi.
24. Mulandu nshi twingacetekela ukuti Yehova akabuusha abafwa, kabili lisubilo nshi ifwe umo umo twingateesa?
24 Yehova alikwata amaka ya kubuusha abafwa e lyo alafwaya no kubabuusha. Umuntu wa busumino Yobo alipuutilwemo ukusosa ati Yehova na kuba alafuluka ukubwesha abafwa. (Yobo 14:15) Bushe tamufwaya ukupalama kuli Lesa wesu, uufwaisha ukubomfya amaka yakwe aya kubweseshamo ifintu mu nshila ya kutemwa nge yo? Lelo, ibukisheni ukuti ici ni cimo fye ica fintu ifingi ifyo Yehova akabomfyamo amaka yakwe aya kubweseshamo ifintu ku ntanshi. Ilyo mulepalama pe kuli wene, lyonse muleteesa ishuko lyawamisha ilya kuti kuti mwasangwako ku kumona Yehova ‘alenga ifintu fyonse fipya.’—Ukusokolola 21:5.
[Amafutunoti]
a “Inshita sha kubweseshamo ifintu fyonse” shatendeke ilyo Ubufumu bwa kwa Mesia bwapangilwe no kubika impyani ya Mfumu Davidi pa cipuna ca bufumu. Yehova alaile Davidi ati impyani yakwe yali no kuteka umuyayaya. (Amalumbo 89:35-37) Lelo lintu Babele aonawile Yerusalemu mu mwaka wa 607 B.C.E., takwali umuntunse uwafumine muli Davidi uwaikele pa cipuna ca bufumu ica kwa Lesa. Yesu, uwafyelwe pe sonde nge mpyani ya kwa Davidi, aishileba e Mfumu yalaiwe pa nshita yalepa ilyo abikilwe pa cipuna ca bufumu mu muulu.
b Ku ca kumwenako, Mose, Esaya, Yeremia, Esekiele, Hosea, Yoele, Amose, Obadia, Mika, na Sefania bonse balandile pali fi fintu.
Amepusho ya Kutontonkanyapo
2 Ishamfumu 5:1-15 Ni shani fintu umuntu umo mu nshita sha mu Baibolo anonkelemo mu maka ya kubweseshamo ifintu aya kwa Yehova pa mulandu wa kuti ali uwaicefya?
Yobo 14:12-15 Kucetekela nshi Yobo akwete, kabili ni shani fintu ifi fikomo fingakuma isubilo lyesu ilya fya ku ntanshi?
Amalumbo 126:1-6 Bushe Abena Kristu lelo kuti baumfwa shani pa lwa kubweshiwa kwa kupepa kwasanguluka no kubimbwamo babimbwamo?
Abena Roma 4:16-25 Mulandu nshi cacindamina ukutetekela amaka ya kubweseshamo ifintu aya kwa Yehova?
[Icikope pe bula 85]
“Mona umwana obe ali no mweo”!