Ukumfwikishe Lyashi

Umwinshi ku Bumi bwa ku Numa?

Imyeshi imo iyapitapo abakashana batatu aba pa sukulu lya kutendekelako kabili ilya pa mulu ilya bacaice balisangilwe nabalambalala abafwa icipuupu pa musebo mu Tokushima, Japan, ica kufumamo ca kwesha kwa kuipaya. Cinshi casongele incitilo yabo? Asahi Shimbun yacitile lipoti ukuti: “Basumine ukuti bali aba kufyalwa cipya cipya ukwa banamapepo ba pa kale no kuinashanasha abene ukuti bali no kumona ubumi bwabo ubwa ku numa nga ca kuti bafikile pa cipimo ca mupepi ne mfwa.” Icali ku numa ya ici ca kucitika, e fisosa inyunshipepala, cali “kukongama pa kati ka bana ukubwela ukwingila mu calo ca manga, [ico] caanana apakalamba pa myaka inono iyapita.” Abakashana baali ni bakabelenga ba mukoosha aba fitabo fya mipuulwe ifilangisha ukufyalwa cipya cipya.

Ukupokelela imfundo ya kufyalwa cipya cipya, nangu cibe fyo, yaba iishaafwa ukupala ukupungaila ukulola ku cinshingwa mu ciswebebe. Baibolo isokolola ukuti pa mfwa ‘umuntu abwelela ku mushili wakwe, kabili muli bulya bushiku amatontonkanyo yakwe yalaloba.’ (Ilumbo 146:4) Ici cine pa lwa mfwa califimbwa ku cisambilisho ca kulufya ica kuti umweo ulapusunsuka imfwa ya muntu. Ukucila pa kusambilisha ukuti abantu balikwata umweo umunshifwa, Baibolo isambilisha ukuti umweo ulafwa. (Esekiele 18:4) Lelo kuli abo baba mu cibukisho ca kwa Lesa, kwalibako isubilo lyacindama ilya kubuushiwa. (Yohane 5:28, 29) Baibolo na kabili isansalika katuninkisha mukalamba uwa cifundisho ca bumunshifwa bwa mweo no kufyalwa cipya cipya; aba ni Satana Ciwa, ‘wishi wa bufi.’—Yohane 8:44; linganyeniko Ukutendeka 3:4.

Bakatolika no Kuponye Fumo

Mupepi ne kumi lya myaka naipita ukutula pa kusala kwa kupingulapo pa lwa kuponye fumo mu Italy uko Icalici lya ciKatolika bacimfiwe. Nangu cibe fyo, mu citabo caananishiwe ndakai kuli bashikofu abena Italy, hairaki ya ciKatolika na kabili ilesontako kuti “ukukaana kwa kubelesho kuponye fumo nangu fye ukubombela pamo muli kwene kukakililwako kwa mibele yabipisha, ukwashimpe mishila mwi funde lyalembwa pa mutima wa muntu umo umo ilyabilishiwa cipya cipya ne calici mwi bumba lyaliko ilya mafunde, ilikanda mu kuba no kuleko kubishanya ukwa Bena Kristu abo ababelesha ukuponye fumo nelyo ababombela pamo muli kwene.

Cinshi abena Italy batontonkanya pa lwa kuponye fumo? Ukufwailisha kwa nomba line ukwabimbilemo abantu 2,040 kwasokolwele ukuti mu kupusana ne fipope fye calici, abena Italy basuminisha ukuponye fumo mu mibele ine. (1) Nga ca kuti ukwimita kwabika mu busanso ubumi bwa kwa nyina, amaperesenti 83 baba mu kwafwilisha ukuponye fumo. (2) Lintu kuliko imipangilwe yabipa iya kacece, amaperesenti 76.3 bafwilisha ukucilikila ukwimita. (3) Lintu ubutuntulu bwa bumi ubwa mwanakashi buli mu busanso, amaperesenti 71.1 bafwilisha ukuponye fumo. (4) Nga ca kuti ukwimita kuli ca kufumamo ca bucende bwa kwikata kama, amaperesenti 55.2 basuminisha ukuti ukuponye fumo kulingile ukusuminishiwa. Ukucila pa mwina Italy 1 muli 4 aba mu kwafwilisha ukuponye fumo “mu mibele iili yonse umo umwanakashi akufwailamo,” e ficita lipoti La Repubblica. Ukuponye fumo kwatunganishiwa 300,000 ukwa mwi funde no kushili kwa mwi funde kulacitwa umwaka umo umo mu Italy.

Cili icashininkishiwa ukuti mu milandu ya musango yo iya pa mbali, hairaki ya ciKatolika tayaba na maka ya kupeela ukufunda kwa iko kwa mu Malembo ukwa cishinka ukwalinga ku kukambisha icumfwila cabo. Nangu cibe fyo, Abena Kristu ba cine balisambilishiwa ico Amalembo yasosa pali ili lyashi lyakatama. Ukufuma ku mucinshi wa fifwaikwa fya mibele yasumbuka iya Baibolo, tababelesha ukuponye fumo mu mibele iili yonse ine iilondolwelwe pa mulu.—Ukufuma 21:22-25; moneni na kabili Ilumbo 139:14-17; Yeremia 1:5.