Ukupende Fipooswa fya Kuselela ku Calo ca Busambashi

KWABA kumoneka kwabeleshiwa pe ofesi lya mwiminishi wa kamfulumende ukupulinkana icalo cilelunduluka: umuputule wa kupembelamo waisulamo abantu abo mu kubamo mwenso baleenekela ukwipushiwa kwabo. Pa citendekelo ca uko kulanshanya ukwipi lelo ukwacindama, cikapimwa nampo nga kuti bapoka visa (ipasu) ukuya ku fyalo fya maindastri ayengi ku Masamba. Abengi basumina ukuti ili likaba e tikiti lyabo ilya lubanda. “Nalibombesha apakalamba pa myaka ine, kabili nshaba na maka ya kushita nelyo fye ni radio,” e fyailishenye uwacaice umo umwina West Africa. “Nga ca kuti nali mu England nelyo mu United States, ukufika pali nomba nga nalikwata motoka ne cifulo capa lwandi cine ica kwikalapo.”

Tacili icakosa ukumfwikisha umulandu abengi mu nko ishipiina, ishiletumpuluka bakwatila ukuyumfwa kwa musango uyo. Kuli bene, incito shalikosa ukusanga, kabili amalipilo yaba aya pa nshi. Ukulufya umutengo ukwa ndalama kulefumyapo ukusunga shene. Amayanda yaba aya limo limo kabili ayatitikanamo abantu. Abantu bafwala ifya kufwala ifyo ifyapooswa na abo ababa mu fyalo fya fyuma. Abengi bayumfwa ukuba abakobwa mu lutikiti lwa mucanga ulwa fya bunonshi.

Kabili fintu Amasamba yasambashi yacebusha! E fyasosele umwaume wacaice umo mu Sierra Leone ukuti: “Bamo abaya ku fyalo fya kutali balabwela no kutweba amalyashi ayo yatupeela ubukose bwa kuya no kumona ifyalo fya maindastri ayengi fwe bene. Basosa ukuti ufwile ukubombesha, lelo kuti wakwata indalama shafulilako pa kuti uyafwilishe kabili nelyo fye ukukwata ifya malila fimo, pamo nga motoka. Kabili nga ca kuti wabwela kuno na madola mupepi na makana yabili, kuti waimika ubukwebo no kuupa.”

Mu kukanasunguka, ababomfi bamo aba kwa Lesa bapelulula mu nshila yapalako. Nkashi umo umwina Africa asosele ukuti: “Ifwe fwe bacaice mu kuteyanya kwa kwa Lesa tukutika ku kulanshanya pa lwa fintu bambi balecita bwino abaya mu fyalo fya kutali. E co inshita shimo ndaipusha ne mwine ukuti, ‘Ni shani pa lwa ine? Mulandu nshi ndeculila kuno? Bushe ningile ukuya nelyo bushe ningile ukwikala?’”

Nga ca kuti wikala mu calo cipiina, kuti pambi mu kupalako wapapa nga ca kuti ukusela kuti kwawamyako imibele ya bumi bobe. Nangu cibe fyo, ukukukila mu calo ca cilendo waba mulimo ukalamba, ulutampulo lwakoso mutengo kabili ulwakakala. Kuti pambi cabimbamo ukusambilila ululimi lupya, ukunonka ukulamuka kupya ukwa ncito, ukuteulukila ku ntambi shipya, ukushipikisha impatila iyo abengi balangisha ukulola kuli ba mwisa, no kusambilila inshila yonse iya bumi ipya. Nalyo line, Abena Kristu abengi balicita ifyo mu kutunguluka kabili bashininkisha ukuba icikwatwa ca cine cine ku cilonganino mu fyalo fya ku mwabo ifipya, ukubomba pamo nga bakasabankanya ba ca kumwenako, bapainiya, baeluda, na babomfi batumikila.

Te bonse, nangula ni fyo, abatunguluka bwino ifyo. Ukukanshiwa no kufinininwa kwa kuselela ku calo cimbi kwafumamo ukonaula kwa ku mupashi kuli bamo. Ukwabula ukutwishika, lyene, ukusela kwa musango uyo takufwile ukucitwa ukwabula itontonkanyo lyacindama, ilyabamo ipepo. Baibolo ifunda pa Amapinda 3:5, 6 ukuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” Ee, ufwaya ukuba uwashininkisha ukuti ulebomba mu kumfwana no kufwaya kwa kwa Yehova. (Yakobo 4:13-15) Kabili Yesu apeele ukupanda amano kubomba ku kukwafwilisha ukucita ici lintu acincishe bakakutika bakwe ‘ukupende fipooswa.’ (Luka 14:28, NW) Ici cibimbamo ukucila pa kulanguluka kwa mu fya ndalama. Cipilibula ukulanguluka ifipooswa fya ku mupashi ifingacitikako ifya kuselela ku calo cimbi.

Bucine bwa Bumi bwa ku nse ya Calo

Pa ntanshi ya kuselela ukuli konse, ulingile ukukwata itontonkanyo lisuma, ilya cine cine ilya fya kwenekela lintu wafika kulya. Nga cingacitika, cita ukutandala mu kubangilila no kuimwena we mwine fintu imibele yaba. Nga te ifyo, ukashintilila pa fyebo fya kushimikilwa fye. E fisoka Baibolo ukuti: “Uwapelwa amano atetekele cebo conse; lelo uwacenjela amwensekeshe nyantilo shakwe.”—Amapinda 14:15.

Bamo bapoka ifyebo fyabo fyonse pa lwa bumi mu fyalo fya ku Masamba ukufuma ku fikope fisela no kulangisha kwa pa televisioni. Muli ifyo basumina ukuti uuli onse kulya aliba uwa fyuma, alensha motoka ipya, kabili ekala mu ŋanda ya fya malila. Bucine, nangula ni fyo, buli ubwapusanako nga nshi. Ifyalo ifingi ifya busambashi fyakwata icipimo ca kutiinya ica bupiina, ukubulwa amayanda, no kubulwe ncito. Kabili abekashi abengi abacilishapo bupiina baba abaselela mu calo abapya. E filondolola umwiminishi pa ma ofesi ya kwimininako icalo ca U.S. ukuti: “Abantu tabamwensekesha fye ifyo caba icayafya ukwikala mu America. Bamo balalemba amakalata ku mwabo ukulondolola ifyo balebomba bwino—fintu bashita imyotoka shibili ne ŋanda—lelo mu cine baleshomboka.”

Imibele ili iyapalako ukuli konse kumbi. Mr. Sahr Sorie ni kasambilisha umwina West Africa uwaikala no kusambilila mu London. Alandilepo kuti: “Tacaba icayanguka ukusela ukufuma ku Africa no kuyaikala mu England. Ubwingi bwa baselasela bekala ubumi bwa bupiina nga nshi. Kuti wamona inkanshi sha kucula pa finso fyabo. Bamo bacisanga ukuba icayafya ukulonganya pamo amapensi 20 aya kutumina lamya. Ilingi line balakana umuputule umo na bambi abengi, mu kuba ne mbabula fye inono iya kubakafya. Baba na maka ya kusanga incito fye sha bucibombebombe, kabili nangu fye ni fyo tacaba icakumanina ukulipila imisonko yabo. Abo abafuma ku Africa ukufyuka ubupiina ilingi line baisanga abene mu mibele yabipisha mu mayanda yasuulwa aya Europe.”

Ukutitikisha kwa mu fya ndalama uko kwendela pamo no kwikala mu calo ca cilendo kuti mu kwanguka kwacilikila bumupashi bwa umo. (Mateo 13:22) Ca cine, ukubombesha kwalitashiwa muli Baibolo. (Amapinda 10:4; 13:4) Lelo abengi abaya ku fyalo fya kutali balapatikishiwa ukubomba incito shibili nelyo shitatu pa kufika pa mabuyo yabo aya mu fya ndalama—nelyo fye pa kukumanisha ifilefwaikwa. Ni nshita inono nelyo takube nshita iishalako ku kusupila ukupepa Lesa. Ifilekeleshiwa kulongana kwa Bwina Kristu, isambililo lya Baibolo, no kwakana icine ca Baibolo na bambi. Amashiwi ya kwa Yesu Kristu mu kubamo bulanda yashininkisha ukuba aya cine: “Te kuti mubombele Lesa na Mamone.”—Mateo 6:24.

Ukutitikisha kwa Mibele Isuma

Ulingile na kabili ukulanguluka icipimo ca mibele isuma ica calo cobe cileenekelwa ica cilendo. Baibolo itweba ukuti Loti asalile ukwikala mu Citungu ca Yordani. Ukufuma ku mimwene ya fya ku mubili, ukupingulapo kwakwe kwamoneke ukuba ukwa mano, pa kuti “monse mwine mwanwenshiwa amenshi . . . nge bala lya kwa Yehova.” (Ukutendeka 13:10) Nangu cibe fyo, abena mupalamano bapya aba kwa Loti “bali babi kabili ababembu nga nshi kuli Yehova”—abapotamika ukwampana kwa bwamba! (Ukutendeka 13:13) Pamo nge ca kufumamo, “umulungami ulya pa kwikala muli bene, alalungulusho mutima wakwe ulungami ubushiku no bushiku pa kumona no kuumfwa imicitile yabo iyabindwa.”—2 Petro 2:8.

Mu kupalako, ilelo ukusela ukuya ku Masamba kuti kwasansalika iwe no lupwa lobe ku kutitikisha kwa mibele isuma na matunko ayo yafulisha ukucila mu calo ca mu mwenu. Mu kulundapo, abantu bakalamba te kuti pambi bacindikwe nga fintu bacindikwe ku mwenu. Umucinshi ku bafyashi pambi te kuti ukoseleshiwe. Abena mupalamano kuti pambi bakwata ubuseko bunono muli umo no munankwe. Ni shani fintu ukutitikisha kwa musango uyo pambi kwingakwambukila no lupwa lobe? Ici cili cintu cimo ica kupeeleko intontonkanyo lyabamo ipepo.

Abafyashi Bashabapo

Abafyashi bamo balisobolapo ukusha indupwa shabo no kuya ku fyalo fya kutali beka. Ipange lyabo liba lya kwipusha ulupwa lwabo ukwisa ilintu fye baikala mu cifulo cimo nelyo nakalimo ukubwelela ku mwabo ne ndalama ishingi. Bushe ukutantika kwa musango uyo kwaliba ukwa mano?

Amalembo yalenga abafyashi ukuba abaikatililwa ukupekanishisha indupwa shabo ifikabilwa fya ku mubili, kabili mu milandu yacishamo, umufyashi te kuti akwate ukusalapo kano fye ukubomba mu fyalo fya kutali pa kucita ukupayanya kwa musango uyo. (1 Timote 5:8) Nalyo line, abafyashi na kabili balikakililwako ukusakamana ukukabila kwa ku mupashi ukwa ndupwa shabo. E fisosa Icebo ca kwa Lesa ukuti: “Imwe, mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa [Yehova, NW].”—Abena Efese 6:4.

Bushe wishi kuti acita ici mu kutunguluka nga ca kuti ali ukutali ukufuma ku lupwa lwakwe pa nshita imo pa myeshi nelyo imyaka? Tacili capalako. E co ufwile ukulanguluka nga ca kuti ukumwenamo konse ukwa ku mubili ukwanonkwa kuli ukwawamina ukusonga uko ukukanabapo kobe kwingakwata pa bana bobe. Pa mbali ya ico, abaselela ku fifulo fimbi ilingi line bacisanga ukuti tacaba icayanguka ukukwata “indalama ishingi” nga fintu batontonkenye. Nga ca kuti uusela ku cifulo cimbi tali na maka ya kulipilila ulwendo lwa lupwa, ukulekana kuti pambi kwacitikako pa myaka yafulilako. Ici, mu kukonkapo, kuti calenga amasanso yabipisha aya mibele isuma. (Linganyeniko 1 Abena Korinti 7:1-5.) Ica bulanda ukucisosa, bamo ababa mu mibele ya musango uyo iya kwesha balinakilako kuli bucisenene bwa bwamba.

Ukucetekela mu Kupayanya kwa kwa Lesa

Ilyo imibele ya calo ca fya bunonshi ilebotelela, cili icisuma ukwibukisha ukuti ababomfi ba kwa Lesa tabalingile ukutiina ukuti bakalekeleshiwa. Yesu asosele ukuti: “Mwisakamikwa, amuti, Tulelya nshi? nalimo, Tulenwa nshi? nalimo, Tulefwala nshi? (Pantu ifi fyonse e fyo Abena fyalo bafwaya.) Pantu Shinwe wa mu mulu aishibo kuti mukabile fi fyonse. Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:31-33.

Inte sha kwa Yehova ilelo babombela amabuseko ya Bufumu bwa kwa Lesa pa kubilisha mu kupimpa imbila nsuma. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Mu nko ishingi ishipiina, kuliko ukukabila kukalamba kuli bakashimikila ba Bufumu. Ukucilisha kuliko ukukabila kwa baeluda bakosoka na babomfi batumikila. Ukucila ukuya ku calo ca lubanda mu fya bunonshi uko ukukabila takuli ukukalamba nge fyo, abengi balisalapo ukutwalilila mu fyalo fyabo ifya cikaya. Ni shani fintu aba musango uyo bamo babomba?

Alethia, umwina West Africa uwabomba mu mulimo wa nshita yonse pa myaka 30 mu calo cakwe ica cikaya, asosele ukuti: “Nalikwete ishuko lya mu nshita ilya kwikala ku fyalo fya kutali. Umulandu nshacitile ifyo wa kuti nalitemwa ukwikala na bantu bandi bene na bantu bandi aba mu lupwa. Ndaipakisha ukubafwilisha ukusambilila icine pa kuti twingabombela Yehova capamo. Nshabulishapo icintu nangu cimo pa kwikala kuno, kabili nshiyumfwa ubulanda pa cili conse.”

Winifred mu kupalako ekala mu calo ca mu Africa. Imibele ya ku mubili iya bumi kulya yabikwa pa fyabesha pa nshi. Lelo pa numa ya myaka 42 mu mulimo wa bupainiya bwa nshita yonse, asosa ukuti: “Tacaba lyonse icayanguka ukukumanisha mu fya ndalama. Satana esha ukulenga ifintu ukuba ifyayafya, lelo Yehova lyonse alimpayanishisha kabili alisakamana ukukabila kwandi.”

Mu nshita sha pa kale Abrahamu “[alishininwe ukuti Lesa] wa maka ku kucite co alaile.” (Abena Roma 4:21) Bushe na iwe mu kupalako walishininwa ukuti Yehova aliba na maka ya kufikilisha ubulayo bwakwe no kukusakamana nga ca kuti wabika amabuseko ya Bufumu pa ntanshi mu bumi bobe? Bushe ulasuminishanya na kemba wa malumbo uwalembele ukuti: “Yawama kuli ine amalango ya ku kanwa [ka kwa Lesa], ukucile sha makana isha golde na silfere?” (Ilumbo 119:72) Nelyo bushe cili ukuti ulekabila ukubomfya mu kukumanina ukufunda kwa mutumwa Paulo? Pali 1 Timote 6:8, alembele ukuti: “Pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala, tuteke imitima kuli ifyo fine.” Bushe kuti caba ukuti icintu ca mano ukucita kuti caba, ukukanafwaya ifyashingulukako fipya, lelo ukuyemfya ifilipo fyobe nomba?

Imibele ya fya bunonshi mu fyalo ifingi kuti yalenga ukucula kwabipisha ku Bena Kristu. Muli ifyo, nga ca kuti pa numa ya kulanguluka ifya kusangwilako fyabimbwamo, ulupwa lwapingulapo ukusela, takuliko umulandu kuli bambi uwa kubela aba kulengulula. (Abena Galatia 6:5) Abo abashala kuti batwalilila ukwipusha ukwaafwa kwa kwa Yehova mu kubomba no kucula uko iyi micitile iletako, ilintu balesekelela mu mapaalo ya ku mupashi ayo Lesa abapeela. Ibukisheni, mu kwangufyanya ulufyengo no kubulwo mulinganya ukwa ici calo kukawamishiwa pe samba lya Bufumu bwa kwa Lesa. Lyene cikaba nga fintu kemba wa malumbo alembele ukuti: “Ni mwe [Yehova] mufumbatule minwe yenu, no kwikusha conse ica mweo ifyo cilefwaya.”—Ilumbo 145:16.