Beni Abashishimisha Ukulola Kuli Bonse
“Tukonkomesha imwe, mwe bamunyinefwe, fundeni abanaŋani, kosheni abatompoke mitima, koselesheni abanaka [beni aba kushishimisha] kuli bonse.”—1 ABENA TESALONIKA 5:14.
1. Ni kwi kabili ni pe samba lya mibele nshi Inte sha kwa Yehova balangisha ukushishimisha?
MWANDI ca kumwenako Inte sha kwa Yehova isha mu kasuba ka lelo shapayanya mu kuba abashishimisha! Balishipikisha ubwafya ubwingi no kupakaswa mu fyalo fyali kale ifya ciNazi ne fya ciFascist na mu fyalo pamo nga Malawi ukufika ku nshita ya ndakai. Abashishimisha, na kabili, ni abo abekala mu fishingwa ŋanda fyayakanikana mu butotelo.
2. Fya kusangwilako nshi fibili filondolola umulandu wa paradise ya ku mupashi intu abantu ba kwa Yehova baipakisha?
2 Te mulandu no kupakaswa na mafya fintu bakumanya, abantu baipeela aba kwa Yehova baliipakisha amapaalo ya paradise ya ku mupashi. Mu cine cine, ifishinka filango kuti Abena Kristu basubwa batendeke ukuipakisha yene mu mwaka wa 1919. Cinshi calenga iyi paradise ya ku mupashi? Intanshi ya fyonse, iyi mibele ya paradise yalibako pa kati ka bantu ba kwa Yehova pantu Lesa alibwesesha ababomfi bakwe abasubwa ku “calo” cabo, nelyo imibele, ya kupepa kwasanguluka. (Esaya 66:7, 8) Paradise ya ku mupashi ilatemfuma na kabili pantu uuli onse uwabamo alangisha ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa. Ukushishimisha ni cimo ica ifi. (Abena Galatia 5:22, 23) Ukucindama kwa iyi mibele ukulingana na fintu paradise yesu iya ku mupashi ikuminweko kuti kwamonwa ukufuma kuli ubu bulondoloshi bwa kwa William Barclay ukuti: “Te kuti kube icintu ca musango uyo pamo ngo bunabo bwa Bwina Kristu ukwabula makrothumia [ukushishimisha]. . . . Kabili umulandu wa ico ni uyu fye—ukuti makrothumia e musango ukalamba uwa kwa Lesa (Rom. 2.4; 9.22).” (A New Testament Wordbook, ibula 84) Ee, ukushishimisha e fyo kwacindame fyo!
Ukuba Abashishimisha Kuli Bamunyinefwe
3. Lisambililo nshi pa lwa kuba uushishimisha Yesu apeele Petro?
3 Umutumwa Petro mu kumonekesha alikwete ubwafya bumo ukulangisha ukushishimisha, pantu inshita imo aipwishe Yesu ati: “Mwe Shikulu, bushe munyinane kuti abembuka kuli ine imiku inga, na ine ukumulekelela? bushe ukufika ku miku cinelubali?” Yesu amufundile ukuti: “Nshiletila kuli iwe, ukufika ku miku cinelubali; lelo ukufika ku miku cinelubali ukufushiwa ku makumi cinelubali.” (Mateo 18:21, 22) Mu mashiwi yambi, takwabako apa kupeleela ku mpendwa ya miku tuli no kushipikishanya no kulekelela umuntu umo uwatubembukila. Na kuba, te kuti twelenganye ukuti uuli onse akatwalilila ukupendwa ukufika ku miku 77! Nalyo line, ukuba aba kulekelele fyo mu kushininkisha kwita pa kushishimisha.
4. Mulandu nshi baeluda ukucilisha bakabila ukuba abashishimisha?
4 Lintu caisa ku kulangishiwa kwa kushishimisha ukwa bamunyina ba ku mupashi, takuli kutwishika ukuti baeluda ba mu cilonganino balakabila ukuba aba ca kumwenako cisuma. Ukutekanya kwabo kuti pambi kwaeshiwa pa mulandu wa kuti abasumina banabo bamo bamo kuti pambi baba aba kukanasakamana nelyo aba kukanayangwako. Bambi kuti pambi baba abashingashinga lintu caisa ku kulungika ifibelesho fyabipa. Baeluda bafwile ukuba abasakamana ukukanakalifiwa mu kwanguka nelyo ukubifiwa ku mabunake ya bamunyinabo ne nkashi aba Bwina Kristu. Mu cifulo ca ico, aba bacemi ba ku mupashi balekabila ukwibukisha ukufunda kwa kuti: “Awe ifwe fwe ba maka tufwile ukusende fya kunakuka fya bashaba na maka, no kuitemuna iyo.”—Abena Roma 15:1.
5. Cinshi tuli na maka ya kushipikishako nga ca kuti tuli abashishimisha?
5 Lyene na kabili, ukukansana kwa buntu kuti pambi kwaimako pa mulandu wa mabunake ya buntunse no kupelebela. Pa mulandu wa kufilwa nelyo ifibelesho ifyeni, tulakalifyako bamunyina, ukulandila muli iyo nshila, kabili kuti pambi bacite co kuli ifwe. E ico, fintu kuli ukwalinga ukufunda kwa kuti: “Mube abashipikishanya, no kubelelano luse nga umo aba na kafiimbo ku mubiye; ifyo [Yehova, NW] amubelelo uluse, e fyo na imwe mubelele uluse.” (Abena Kolose 3:13) ‘Ukushipikishanya’ kupilibula ukushishimisha, nangu cingati pambi kuti twakwata imilandu ituntulu iya kukwata akafiimbo ku muntu umo. Tatufwile ukulandula nelyo ukukanda munyinefwe, nelyo fye ukumuŋwinta.—Yakobo 5:9.
6. Mulandu nshi ukuba uushishimisha ni nshila ya mano?
6 E fyaba no kufunda kusangwa pa Abena Roma 12:19: “Mwiba abalandula, mwe batemwikwa, lelo peeleni ubukali bwa kwa Lesa apa kupita; pantu calembwa, aciti, Icilandushi candi, ine nkabweseshapo: e fyo [Yehova, NW] asosa.” ‘Ukupeela ubukali apa kupita’ cilepilibula ukubo uukokolo kukalipa, nelyo uushishimisha. Ukulangisha iyi mibele ni nshila ya mano, pantu ilanonsha ifwe na bambi. Nga ca kuti impika naima, ifwe bene tulayumfwa ukuwaminako pantu ku kuba abashishimisha, tatulelenga imilandu ukubipilako. Kabili untu tulebeleshako ukushishimisha na o wine alayumfwa ukuwaminako pantu tatulemukanda nelyo ukulandula mu nshila imo. Te ca kupapa ukuti Paulo akonkomeshe Abena Kristu banankwe ‘ukukosha abatompoke mitima, ukukoselesha abanaka, [ukuba abashishimisha, NW] kuli bonse’!—1 Abena Tesalonika 5:14.
Mu Kati na Nkati ka Cinshingwa-Ŋanda ca Lupwa
7. Mulandu nshi abantu baupana bakabila ukuba abashishimisha?
7 Calisoswa bwino ukuti icupo ca nsansa kulundana kwa bakulekelela basuma babili. Cinshi cintu ico cipilibula? Ukuti abantu baupana mu nsansa balashishimisha mu kubomba na umo no munankwe. Abantu umo umo ilingi line balacebushiwa kuli umo no munankwe pa mulandu wa mibele yabo iya nkuntu iyapusana. Uku kupusana kuti pambi kwaba ukwa kusekesha, nalyo line kuti pambi na kabili kwaba ni ntulo ya kukangana uko ukulundako ku kukanshika no kusakamikwa uko kale kale kulenga Abena Kristu baupana ukukwata “ukupamfiwa mu mubili.” (1 Abena Korinti 7:28) Ku ca kumwenako, tutile umulume ali uwa kukanayangwako ku tumilandu tumo nelyo akongamina ku kuba uwa kukanasakamana mu nshila imo nelyo uwa muleketela. Ici kuti pambi caba ica kwesha nga nshi ku mukashi wakwe. Lelo nga ca kuti imitubululo yalandwa mu cikuuku taibombele, kuti akwata fye ukushipikisha ku mabunake yakwe pa kuba uushishimisha.
8. Mulandu nshi umulume pambi engakabila ukuba uushishimisha?
8 Pa lubali lumbi, umukashi kuti pambi asakamikwa pa tumilandu tumo no kubo wakongamina ku kutefya umulume wakwe. Ici kuti catwibukisha bwino ilembo ilitila: “Cawama ukwikala pa mutenge ukucila ukwakana iŋanda no mukashi utefya.” (Amapinda 25:24, Today’s English Version) Mu mulandu wa musango uyo, ukushishimisha kulafwaikwa pa kumfwana no kufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwe balume, temweni abakashi benu, no kuba ne cilulo kuli bene iyo.” (Abena Kolose 3:19) Na kabili cifwaya ukushishimisha ku balume ukumfwila ukufunda kwa mutumwa Petro ukuti: “Mwe balume, ikaleni ifyo fine na bakashi benu umwabelo kwishiba, nga ku cipe icishakosesha; mubapeele umucinshi, pa kuti muli bamo mu bupyani mu kusenaminwa kwa mweo, ku kuleka amapepo yenu yepelela.” (1 Petro 3:7) Amabunake ya mukashi wakwe kuti pambi pa nshita shimo yaesha umulume, lelo ukushishimisha kukamwaafwa ukuyashipikisha.
9. Mulandu nshi ukushishimisha kukabilwa pa lubali lwa bafyashi?
9 Abafyashi balekabila ukuba abashishimisha nga ca kuti bali no kuba abatunguluka mu kukusha abana babo. Abacaice kuti pambi bapange filubo mu kubwekeshabwekeshapo. Kuti pambi bamoneka ukuba abomankonso nelyo abashingashinga ukusambilila kabili kuti pambi mu kutwalilila baesha abafyashi babo. Pe samba lya mibele ya musango uyo, abafyashi ba Bwina Kristu balekabila ukuba abakokolo kukalipa, te kufulwa nelyo ukulufyo kushikimana lelo ukutwalilila aba mutalalila ilintu bali abashangila ku fishinte fyalungama. Bashibo balingile ukwibukisha ukuti na bo bene pa nshita imo baali abacaice kabili na bo bene balipangile ifilubo. Balekabila ukubomfya ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka.”—Abena Kolose 3:21.
Kuli Abo aba ku Nse
10. Ni shani fintu tulingile ukucita pa cifulo cesu ica ncito, nga fintu camonwa ku ca kukumanya nshi?
10 Pa mulandu wa kukanapwililika kwa buntunse na kaso, imibele ishawama kuti pambi yaimako pa cifulo ca ncito ica Mwina Kristu. Cili ni nshila ya mano ukuba uwacenjela no kushipikisha ukulufyanya pa mulandu wa mutende. Ukulanga fintu ici cingabe ca mano cili ca kukumanya ca Mwina Kristu uwali icinakabupalu ca kukanasuminishanya kukalamba ukwalengelwe no waingile ncito munankwe uwa kafindwe. Pa mulandu wa kuti munyina tacitile ici ukuba mulandu lelo aleshishimisha, mu nshita aali na maka ya kutampa isambililo lya Baibolo no waingile ncito uwali uwa kulengo bwafya.
11. Ni lilali ukucilisha tulekabila ukuba aba kushishimisha, kabili mulandu nshi?
11 Ukucilisha abantu ba kwa Lesa bakabila ukuba abashishimisha lintu balecitilo bunte kuli abo aba ku nse ya cilonganino ca Bwina Kristu. Libili libili, Abena Kristu bakumana no kwankulako kwa cilumba nelyo ukwakaluka. Bushe kuti cabe calinga nelyo ica mano ukwasuka mu cilandushi? Iyo, pantu ico te kuti cibe kulangisha ukushishimisha. Inshila ya mano ili kwibukisha no kukonka ipinda lya mano ilitila: “Ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu, lelo icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.”—Amapinda 15:1.
Icitetekelo ne Subilo Filafwilisha mu Kulangisha Ukushishimisha
12, 13. Mibele nshi ikatwaafwa ukuba abashishimisha?
12 Cinshi cingatwaafwa ukulangisha ukushishimisha, ukushipikisha imibele yabipisha? Icintu cimo cili citetekelo mu malayo ya kwa Lesa. Tufwile ukusumina conse cintu Lesa asosa. Amalembo yasoso kuti: “Ica kwesha tacamusanga kano ica buntuuntu fye; lelo wa cishinka Lesa, uushakamuleke ukweshiwa ukucila muli ico mwinganasha; lelo pamo ne ca kwesha akacita na pa kufuminamo, ukuti mube na maka ya kucishipikishako.” (1 Abena Korinti 10:13) Mu mashiwi yambi, pamo nga fintu umo umukokole acibikile ukuti: “Nga ca kuti Lesa acisuminisha, kuti nacipokelela.” Ee, kuti twacipokelela pa kuba abashishimisha.
13 Icayampana mu kupalamisha ku citetekelo lisubilo mu Bufumu bwa kwa Lesa. Lintu bwalame sonde, imibele yonse iibi iilenga ukumanama ikafumishiwapo. Muli kuno kuloshako, kemba wa malumbo Davidi atile: “Nashako ubukali, no kuleke cipyu; wilalunguluka, calola fye ku kubifya. Pantu incitatubi shikafitwa; lelo abalolela Yehova, bene bakapyaninine calo.” (Ilumbo 37:8, 9) Isubilo lyashininkishiwa ilya kuti Lesa bwangu bwangu akafumyapo yonse iyi mibele ya fya kwesha lilatwaafwa ukuba abashishimisha.
14. Ca kukumanya nshi cilanga umulandu tulingile ukuba abashishimisha ukulola ku mwina mwesu ushasumina?
14 Ni shani fintu tulingile ukwankulako nga ca kuti umwina mwesu ushasumina atuletela ukumanama? Twalilila ukulolesha kuli Lesa ku kwaafwa, kabili twalilila ukusubilo kuti kakaanya akaba kapepa wa kwa Yehova. Umukashi wa Mwina Kristu umo inshita shimo alikene ukupekanya ifya kulya fyakwe no kuwamya ifya kufwala fyakwe. Alandile ululimi lwa fiko, taali no kulanda nankwe pa nshiku shimo, kabili aeseshe fye no kumulowa. “Lelo,” e fyo asosele, “napilibukile inshita imo imo kuli Yehova mwi pepo, kabili nacetekele Wene ukungafwa ukulundulula imibele isuma iya kushishimisha pa kukanalufya ukushikatala kwandi ukwa Bwina Kristu. Na kabili nasubile ukuti kasuba kamo imibele yakwe iya mutima yali no kwaluka.” Pa numa ya myaka 20 iya misungilwe ya musango uyo, umukashi wakwe atendeke ukwaluka, kabili atile: “Fintu ndi uwa kutasha kuli Yehova pa kuti alingafwile ukukusha icisabo ca ku mupashi, ukushishimisha, pantu nomba kuti namona ica kufumamo: Umukashi wandi alitampa ukwenda mu nshila ya bumi!”
Ipepo, Ukuicefya, no Kutemwa Fikaafwa
15. Mulandu nshi ipepo lingatwafwila ukuba abashishimisha?
15 Ipepo cili kwaafwa kumbi ukukalamba mu kulangisha ukushishimisha. Paulo acincishe ukuti: “Mwisakamikwa nangu kamo, lelo mu fintu fyonse lekeni ifya kulomba fyenu fiishibikwe kuli Lesa mu kupepa no kupaapaata pamo no kutootela; no mutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse, wakulalinde mitima yenu na mapange yenu muli Kristu Yesu.” (Abena Filipi 4:6, 7) Ibukisheni na kabili ukumfwila ukukonkomesha kwa kuti: “Poosa pali Yehova icisendo cobe icafina, wene alekulama; pe fye takasuminishe uwalungama ukutelententa.”—Ilumbo 55:22.
16. Mu kuba abashishimisha, ni shani fintu ukuicefya kwingatwaafwa?
16 Ukuicefya kwaafwa na kumbi ukukalamba mu kukusha icisabo ca mupashi ica kushishimisha. Umuntu wa cilumba tatekanya. Alabifiwa mu kwanguka, alakalipa mu kwangufyanya, kabili takashishimishe imisungile yabipa iili yonse. Ici conse cintu capusana ku kuba uushishimisha. Lelo umuntu waicefya takaimone mu kukatama kwacishamo. Akalolela pali Yehova, pamo nga fintu Davidi acitile lintu alungilwe ku Mfumu Shauli no kutukwa kuli Shimei umwina Benyamini. (1 Samwele 24:4-6; 2 Samwele 16:5-13) Muli ifyo, tulingile ukufwaisha ukwenda “no bupete bonse no kunakilila, pamo no [kushishimisha], abashipikishanya mu kutemwa.” (Abena Efese 4:2) Ukulundako, tulingile ‘ukupetamika ku cinso ca kwa [Yehova, NW].’—Yakobo 4:10.
17. Mulandu nshi ukutemwa kukatwaafwila ukuba abashishimisha?
17 Ukucilisha ukutemwa kwabulamo akaso kulatwaafwa ukuba abashishimisha. Mu cine cine, “ukutemwa kulashishimisha” (NW), pantu kulatulenga ukukwata ubuseko bwawamisha ubwa bambi ku mutima. (1 Abena Korinti 13:4) Ukutemwa kulatulenga ukukwata ukulangulukilako, ukuibika fwe bene mu fifulo fya bambi, nga fintu cili. Mu kulundapo, ukutemwa kulatwaafwa ukuba abashishimisha pantu “kushipikisha fyonse, kutetekela fyonse, kucetekela fyonse, kushishimisha fyonse. Ukutemwa takupwa.” (1 Abena Korinti 13:7, 8) Ee, pamo nga fintu ulwimbo lwa Bufumu nambala 200 mu citabo ca Sing Praises to Jehovah lucibika:
“Ukutemwa kwalikwata amenso ku kumone cisuma.
Ukutemwa kulakuulililo bwananyina.
Ukutemwa kwa luse ku babifya,
Kufwayo busuma bwabo.”
Beni Abashishimisha mu Kuba no Kusekelela?
18. Ni shani cingacitikako ukuba uushishimisha mu kuba no kusekelela?
18 Paulo apepele ukuti abasumina banankwe mu Kolose bengesulamo ukwishiba kwalungikwa ukwa kufwaya kwa kwa Lesa pa kuti bende abawamina Yehova, ukumutemuna, no kutwale fisabo mu mulimo onse uusuma. Muli ifyo baali no kuba “abakoshiwa ukukosa konse, umwabela amaka ya bukata bwakwe, ku kushipikisha konse no [kushishimisha, NW] pamo no kusekelela.” (Abena Kolose 1:9-11) Nalyo line, ni shani fintu umo engaba ‘uushishimisha mu kuba no kusekelela?’ Ico tacili kupilika, pantu ukukwata ukusekelela ukwalumbulwa mu Malembo takwaba fye mulandu wa kuba uwa mutima wasangalala nelyo uwa nsansa. Icisabo ca mupashi ica kusekelela cisanshamo ukuyumfwa kwa kwikushiwa kwashika pa kucita icintu calungama ku cinso ca kwa Lesa. Na kabili caba kulumbula kwe subilo lya kupokelela icilambu calaiwa pamo nge ca kufumamo ca kubelesha ukushishimisha. Uyo e mulandu Yesu atile: “Muli [ba nsansa, NW] ilyo bamupontela, no kumulamata, no kumwambo bufi icintu conse ca bubifi pa mulandu wa ine; sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu mulu; pantu e fyo balamete bakasesema ba ntanshi.”—Mateo 5:11, 12.
19. Fya kumwenako nshi filange fyo kuti cacitika ukuba uushishimisha no kubo wa kusekelela?
19 Yesu alikwete ukusekelela kwa musango uyo. Mu cine cine, “pa mulandu wa kusekelela ukwabikilwe pa ntanshi yakwe, ashipikishe ku [cimuti ca kucushiwilwapo, NW], ukusuule nsoni.” (AbaHebere 12:2) Uko kusekelela kwalengele Yesu ukuba uushishimisha. Mu musango umo wine, languluka icacitike lintu abatumwa bafopawilwe no kukambishiwa ukuti “belandila mwi shina lya kwa Yesu.” Bene “bafumine pa cinso ca cilye balesekelela, ico balingilwe abawamino kucendelwa Ishina; kabili ubushiku no bushiku tabalekele ukusambilisha no kubila mwi tempele na ku myabo ukuti Yesu e Kristu.” (Imilimo 5:40-42) Mwandi ca kumwenako cawama icileshininkisha ukuti abakonshi ba kwa Kristu kuti baba abashishimisha mu kuba no buseko!
20. Nga ca kuti twalangisha ukushishimisha, ni shani fintu ici cingambukila ukwampana kwesu na bambi?
20 Icebo ca kwa Lesa mu kushininkisha cilapeela ukufunda kwa mano lintu catukonkomesha ukukanalandula, ukuba abakokola ukukalipa ilintu tulesubile cawamisha—ee, ukuba abashishimisha! Tulekabila ipepo lya lyonse ne ci cisabo ca mupashi wa kwa Lesa pa kubombela pamo na bamunyinefwe ne nkashi mu cilonganino, pamo na abo aba mu cishingwa ŋanda ca lupwa lwesu, pamo na bantu pa cifulo cesu ica ncito, kabili pamo na bantu umo umo abo tukumanya mu butumikishi bwa Bwina Kristu. Kabili cinshi cingatwaafwa ukulangisha ukushishimisha? Icitetekelo, isubilo, ukuicefya, ukusekelela, no kutemwa. Mu cine cine, mu kuba ne mibele ya musango uyo kuti twaba abashishimisha ukulola kuli bonse.
Bushe Uleibukisha?
◻ Mulandu nshi ukushishimisha kwabela ukwakatama ku kwakana kwesu muli parasise wa ku mupashi?
◻ Mulandu nshi baeluda ukucilisha bakabila ukuba abashishimisha?
◻ Mulandu nshi ukushishimisha kulingile ukulundululwa ku balume na bakashi?
◻ Mibele nshi imbi ikatwaafwa ukuba abashishimisha?
[Icikope pe bula 17]
Kufunda nshi ukufuma kuli Yesu kwaafwile Petro ukubo ushishimisha?