Ukwashimisha Indalama ku Bena Kristu Banensu

PEDRO na Carlos baali fibusa fisuma.a Bonse babili baali Bena Kristu, kabili indupwa shabo shine ilingi line shaleipakisha ukubishanya kwakaba umo no munankwe. E co lintu Carlos akabile indalama shimo ku bukwebo bwakwe, Pedro tashimbile ukutambika ukumwashimisha shene. “Apantu twali ifibusa fisuma,” e filondolola Pedro, “Nshasakamene.”

Imyeshi fye ibili pa numa, nangu cibe ifyo, ubukwebo bwa kwa Carlos bwaliwile, kabili ukubwesha indalama kwaliminine. Pedro ku kupapushiwa kwakwe aishileishiba ukuti Carlos aali nabomfya ubwingi bwa ndalama isho ayashime ku kubwesha inkongole shishili sha bukwebo no kwafwilisha mu fya ndalama umusango wa bumi bwa kuposaika indalama. Umulandu tawapikulwilwe ku kwikushiwa kwa kwa Pedro nelyo fye pa numa ya mwaka wa kutandala na makalata. Pa mulandu wa kukalifiwa, Pedro aile ku mabulashi kabili alengele Carlos—cibusa wakwe kabili munyina wa Bwina Kristu—ukupooswa mu cifungo.b Bushe iyi yali ni nshila yalinga ukubuula? Twalamona.

Ukukanasuminishanya no kukanaumfwana pa maloni ya ndalama fyaba ca kulenga ca libili libili ica bucibusa bwaonaika pa kati ka bantu ukushinguluke calo. Pa nshita shimo kuti pambi caba fye ne ca kulenga ukupusana pa kati ka Bena Kristu. Mu fyalo ifingi amaloni ya ku banki yalafya ukupoka, e co caliba icaseeka ku bantu abali mu kukabila kwa kwafwilishiwa mu fya ndalama ukutununuka ifibusa na bantu babo. Icakukumanya ca bulanda ica kwa Pedro na Carlos, nangu cibe ifyo, cilelangilila ukuti kano nga ca kuti ifishinte fya Baibolo fyakonkwa mu kusakamanisha na bonse babili uuleashima no uleashimisha, impika shakakala kuti pambi shaimako. Cinshi, lyene, cili e nshila yalinga iya kubomba bwino no kulomba loni ku Mwina Kristu munensu?

Ukupenda Ifipooswa fya Kwashima

Baibolo ilafuupula ukwashima kushakabilwa. “Mwiba ba misha ku muntu nangu umo kano iya kutemwana,” e fikonkomesha umutumwa Paulo. (Abena Roma 13:8) E co intanshi taulaingila mu nkongole, penda ifipooswa fya kucite fyo. (Linganyeniko Luka 14:28.) Bushe mu cituntulu kuliko ukukabila kwa kwashima indalama? Bushe cili ni pa mulandu wa kusungilila imikalile yobe pa kuti wingasakamana ulupwa lobe? (1 Timote 5:8) Nelyo bushe icipimo cimo ica bufunushi nacibimbwamo—nakalimo ulunkumbwa lwa kwikala ubumi bwa fya maliila fyacishamo?—1 Timote 6:9, 10.

Ica kusangwilako na cimbi icacindama cili nampo nga ukwingila mu misha kukakupatikisha ukubomba amaawala yafulilako kabili nakalimo ukulekelesha ukulongana no mulimo wa mwi bala. Na kabili, bushe mu cituntulu kuti wafwaya ukubika mu busanso indalama sha muntu umbi? Ni shani nga ca kuti ubukwebo nelyo umulimo wafilwa? Ibukisha, “umubifi alaashima, no kukanabwesha.”—Ilumbo 37:21.

‘Ukulanshanya Icine’ ku Baleashimisha

Pa numa ya kulanguluka ifya kusangwilako fya musango uyo, kuti pambi nalyo line wayumfwa ukuti loni wa bukwebo ali uwakabilwa. Nga te kuti ipokwe mu nshila sha ku calo, tacili icalubana kwena ukutununuka Umwina Kristu munobe, pantu caliba icaseeka ukwalukila ku fibusa mu nshita ya kukabila, nga fintu Yesu alandile pali Luka 11:5. Nalyo line umo afwile ukutukusha ‘ukulanshanya icine.’ (Abena Efese 4:25) Mu bufumacumi londolola ifishinka fyonse ifibimbilwemo—ukusanshako na masanso, nangu fye ayo ayengamoneka ukunacitikako. Kabili wibipilwa nga ca kuti uuleenekela ukukwashimisha aipusha ifipusho fyafulilako ifya kulungatika pa kuti engashininkisha ukuti nakwata icikope calungama.c

Bushe kuti caba kulanshanya icine ukwashima pa mulandu umo kabili lyene ukubomfya indalama ku mulandu umbi? Nakalya. Umwine we banki umwina Latin-America alondolola ukuti: “Ibanki kuti lyafuuta indalama shobe, kabili nga tawalipile inkongole shobe mu kwangufyanya, kuti bapoka icipope ca cilye ku kupoka ifikwatwa fyobe.” Nga ca kuti indalama shaashimishiwa pa cishinte ca kuti shikalundako icibwesha ca bukwebo, ukushibomfya ku mifwaile imbi nge ca kufumamo kupusula uuleashimisha ukwebekeshiwa kwakwe ukwa kuti loni kuti yabweshiwa. Ca cine, te kuti pambi utiine ukukanda kwa mwi funde lintu uleashima ukufuma ku Mwina Kristu munobe. Nangu ni fyo, “no washima musha ku muntu umwashima,” kabili naukwata ukukakililwako kwa kuba umufumacumi na wene.—Amapinda 22:7.

Ukubomfya Ifunde lya Mulinganya mu Bukwebo

Yesu asosele ukuti: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Ifyo cabe cacindama ukuti ili funde lyanane lintu tulecito bukwebo no wasumina munensu! Ku ca kumwenako, kuti waankulako shani nga ca kuti munyina akaana ukulomba kobe ukwa loni? Bushe kuti wayumfwa ifyo nafutuka bucibusa bwenu? Nelyo bushe kuti wacindika insambu shakwe isha kukaana ukutambika kobe, ukumwensekesha ukuti pambi na o wine kuti akabila indalama shakwe nelyo pambi kuti alinganya amasanso nga yacilapo ukukosa ukucila ifyo ulecita? Kuti pambi mu bufumacumi atwishika amaka yobe aya kubomba ne ndalama mu kufumamo cimo. Mu mulandu wa musango uyo, ukukaana kwakwe kuti pambi kwaba ponse pabili ukubomba kabili ukwa kutemwa nga nshi.—Amapinda 27:6.

Nga ca kuti cibusa asuminisha ukukwashimisha indalama shimo, ifishinka filingile ukulondololwa mu kulemba, ukusanshako ubwingi bwa ndalama shashimwe, ni ku mibombele nshi indalama shikabomfiwa, fikwatwa nshi fili cikatilo ca loni, ne fyo ikalipilwa ne nshita ikalipilwa. Mu milandu imo caliba fye ca mano ukukwata icipangano kupangwa nelyo ukubebetwa na loya no kubikwa mu failo na mabulashi. Mu nshila iili yonse, lintu ukusuminishanya kwasainwa, “leka icebo cobe cibe Ee, ee, napamo iyo, iyo.” (Mateo 5:37) Wishukila icikuuku ca kwa cibusa obe pa kufilwa ukubuula ukukakililwako kobe ukulola kuli wene mu kukatama nge fyo wingacita ukulola kwi banki.

Abakwashimisha Bacenjela

Ni shani nga ca kuti watununukwa pa lwa loni? Ifingi fikashintilila pa mibele ibimbilwemo. Ku ca kumwenako, munyina wa Bwina Kristu pambi kuti, te mu cilubo cakwe, aponena mu kubongoloka kwa mu fya ndalama. Nga naukwata amaka ya kucite fyo, ukutemwa kwa Bwina Kristu kukakusesha ‘ukumupeele fyakabilwa ku mubili.’—Yakobo 2:15, 16.

Fintu cishingabamo ukutemwa ukushukila akayofi ka kwa munyina pa kulipilisha nsonsela mu mulandu wa musango yo! E fyacincishe Yesu: “Awe temweni abalwani benu, no kubacite cisuma, ashimeni no kulolelako kabili iyo.”—Luka 6:35; linganyeniko Ubwina Lebi 25:35-38.

Ni shani, nangu ni fyo, nga ca kuti ulelombwa ukwafwilisha imibombele ya bukwebo mu fya ndalama nelyo ukupeela loni? Mu cinkumbawile, imilandu ya musango uyo mu kuwamisha ibombelwapo nga ukusunga kwa fya ndalama. Baibolo mu kulengama icincisha ukucenjela, ukukonkomesha ukuti: “Wiba wa mu bafunkana mu minwe, wa mu baleke ciikatilo ku fya kwashima.”—Amapinda 22:26.

Ico ukuba e mulandu, ufwile intanshi ukupima nga mu cine cine kuti waba na maka ya kusanga indalama. Bushe cikakulenga ukubongoloka mu fya ndalama nga ca kuti ubukwebo bwafilwa nelyo nga ca kuti uwayashima takwete amaka ya kulipila loni pa nshita? Nga kuti wakumanisha loni ne fibwesha ukucitwa, na kabili naukwata insambu isha kwakana muli fyene pa kulipilisha nsonsela walinga pali loni obe. (Linganyeniko Luka 19:22, 23.) Amapinda 14:15 yasoka ukuti: “Uwapelwa mano atetekele cebo conse; lelo uwacenjela amwensekeshe nyantilo shakwe.” Bashibukwebo bamo abacenjela nga lyonse balibomba mu buwelewele lintu balecita ubukwebo na Bena Kristu banabo. Ukucebusha kwa kulipila kwa nsonsela kwalingisha bamo mu kusunga indalama ukwa buwelewele umo balufya fyonse fibili indalama shabo na bucibusa bwabo na Bena Kristu banabo.

Ku ca kusekesha, abene mabanki libili libili balanguluka ifya kusangwilako fitatu mu kulinganya fintu loni pambi ingaba iya busanso: (1) umusango wa muntu aleipusha loni, (2) amaka yakwe aya kulipila, na (3) imibele iyaanana mu mibombele yakwe iya bukwebo. Bushe te kuti cibe “mano yabomba” ukupimununa imilandu mu kupalako lintu ulelanguluka ukwashimisha kuli umo indalama ishanonkelwe no bwafya?—Amapinda 3:21, NW.

Ku ca kumwenako, kushimikwa nshi ukwa kwa munyina uulelomba indalama? Bushe aishibikwa ngo wacetekelwa kabili uwashintililwapo nelyo uwa mulekelesha kabili uushashikatala? (Linganyeniko 1 Timote 3:7.) Nga ca kuti alefwaya ukutanununa ubukwebo bwakwe, bushe mu kutunguluka alibulama ukufika kuli ici cipimo? (Luka 16:10) Nga te ifyo, ukwafwilisha kubomba mu kulama indalama shakwe pambi kuti kwaba ukwa kwaafwa nga nshi mu kupita kwa nshita ukucila ukumwashimisha indalama isho pambi shingabomfiwa bubi bubi.

Ica kusangwilako cimbi kuti caba maka ya kwa munyina aya kubwesha. Ni shinga afola? Misha nshi akwete? Cili fye ca kupelulula ukuti akwebe ukwabula ukulamba. Nangu ni fyo, ukutemwa kwa Bwina Kristu kufwile nalyo line ukubapo. Kuti pambi, ku ca kumwenako, ulefwaya ukucingilila loni ne fikwatwa fingashitishiwa ifya kwa munonko. Ifunde lya kwa Mose lyalisenwike napamo ukupoka inshila umuntu asangilamo ubwikalo bwakwe nelyo ifikwatwa fyakwe ifyashintililwapo pa kupoka loni. (Amalango 24:6, 10-12) E co, munyina umwina South America uwaba shimakwebo asosa ukuti akashimisha ukufika fye kuli citika wa bwingi bonse ubwa fikwatwa fingashitishiwa ifya kwa munyina. “Kabili nshilanguluka ifibombelo fya bukwebo bwakwe nelyo iŋanda yakwe icingashitishiwa,” e fyo alondolola. “Mu kushininkisha te kuti mpatikishe munyina ukufuma mu ŋanda no kupoka iŋanda yakwe pa kuti mbweshe indalama shandi.”

Mu kupelako, ufwile ukulanguluka mu kushininkisha imibele ya bukwebo iya cinkumbawile uko wikala. Tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha,” umo abantu bali “abatemwe ndalama, . . . bashikamfutu.” (2 Timote 3:1-4) Ilintu cibusa obe kabili munonko pambi kuti aba uwa bufumacumi, abanankwe, ababomfi ba pa ncito, abakushita pambi te kuti babe fyo. Pamo ngo Mwina Kristu, te kuti alukile ku mafisakanwa no kubepa—imicenjelo iyo abakucimfyanya nakwe pambi bengabomfya ku busuma bwabo. Na kabili fimbi ifya kulangulukapo kupumpunta kwa “nshita ne ca mankumanya.” (Lukala Milandu 9:11) Umutengo wa fya kushitisha kuti waya pa nshi mu kupumikisha. Ukunina kwa mitengo kwatwalilila kuti kwaonaulo bukwebo nelyo ukufumyapo umutengo wa loni obe. Ubupuupu, amasanso, ukonaula kwa fikwatwa, no kucenwa na fyo fine fya cine cine ifishisekesha ifya bukwebo. Ulingile ukulanguluka shonse shi mbali mu kucita ukupingulapo.

Ukufilwa

Pa nshita shimo, te mulandu ne fya kucilikilo busanso fyonse, Umwina Kristu kuti afilililwa fye ukubwesha loni yakwe. Ifunde lya Mulinganya lifwile ukumusesha ukulanshanya lyonse no wamwashimisha. Nakalimo malipilo fye ayanono eyengacitikako pa kashita. Nangu ni fyo, Umwina Kristu tafwile ukuyumfwa ukuti amalipilo yanono kuti yamulubula ukufuma ku kucita ukuipeele lambo kwa cine cine pa kufikilisha ukukakililwako kwakwe. (Ilumbo 15:4) Uwakwashimisha uuli Mwina Kristu na o wine alikakililwako ukulangisha ukutemwa. Nga ca kuti ayumfwa ukuti nacenjeshiwa, kuti pambi abomfya ukufunda pali Mateo 18:15-17.

Ukubimbamo amabulashi ya ku calo, nge fyacitile Pedro mu mulandu ulumbwilwe pa kubalilapo, kuti caba ca kupanda amano ca limo limo fye. E fisosa umutumwa Paulo ukuti: “Bushe umo wa muli imwe, pa kuba no mulandu ku munankwe, apamo kuyapingulwa ku bashalungama, na ku ba mushilo iyo? . . . Bushe cabe fi, muli imwe tamwaba wa mano nangu umo uwingakalulula pa kati ka ba bwananyina banankwe? lelo uwa bwananyina aya no wa bwananyina ku kupingulwa, kabili ni ku bashatetekela e ko bacite fi. Ala cena e kabi kuli imwe cine cine, ukuti mwabelana ne milandu. Cinshi ico mushasalilapo ukubifiwa? Cinshi ico mushasalilapo ukupusulwa?”—1 Abena Korinti 6:1-7.

Kuti pambi kwabako imibele imo—pamo nga iilebimbamo ababombela pamo, abaleta ifipe aba ku calo, nelyo imilandu ya inshuwalansi—iyo iilemoneka ukufwaya ukupwisha imilandu mu cilye ca ku calo nelyo ukupitila mu cipani ca kamfulumende. Lelo mu milandu iingi, Umwina Kristu kuti camuwamina ukucula ukulufya kumo ukwa mu fya ndalama ukucila ukupeele cilonganino ku musebanya uko ukulubulwisha munyina pali loni ishalipilwa wingaleta.

Mu milandu iingi ifya kufumamo fyabipisha ifya musango uyo kuti fyasengaukwa. Shani? Pa ntanshi ya kwashimisha munyina nelyo ukwashima ukufuma kuli wene, ba uwaibukila ulwa masanso yenekelwa. Bomfya ukucenjela na mano. Icacilishapo pali fyonse, “fyonse ifyo mucita,” ukusanshako imilandu ya makwebo “ficitilwe mu kutemwa.”—1 Abena Korinti 16:14.

[Amafutunoti]