Ukumoneka Ukufuma ku Calo ca Bulayo
Genesarete ‘Uwawamisha Kabili Uwayemba’
“Mu mbali ya Cishiba ca Genesarete mwaba impanga yatanunuka iye shina limo line, iya kupapusha mu mibele ya iko na mu kuyemba kwa iko. Ca kutasha ku mushili wafumba apo takwaba icimenwa icishitemfuma kulya, kabili abekashi balalima fyonse: umwela waba pa cipimo ca pa kati ica kuti ulalinga imisango yalekanalekana iya bumi iingi. . . . Tailetako fye ifitwalo fyalekanalekana ifya kupapusha apakalamba; cilasungilila ukupaka kwatwalilila. . . . Itapililwa na kamfukumfuku mu kuba na maka yakalamba aya kufunda.”
Ifyo e fintu kalemba wa lyashi lya kale Josephus alondolwele amawanga ya fifutu fitatu ku mpela ya masamba ya kapinda ka ku kuso ku caishibikwe mu kuseeka nga Bemba wa Galili. Ifikope fili pa mulu pambi kuti fyakupeele icitontonshi pa lwa fintu aya mawanga yali aya kusandulula, yamo ayacilishepo ukufunda mu Galili.a Iyi ncende yali iyacindamisha mu nshita sha pa kale ica kuti kalemba we Landwe Luka aitile bemba wakonkelepo uwa menshi yafukauka “[icishiba ca, NW] Genesarete.”—Luka 5:1.
Abomfeshe iyo numbwilo lintu alelondolola ukuti Yesu aishile kuli iyi ncende no kusanga abaume bane ababele abatumwa. Bushe baali ni bashimafarmu bashintilile pa mushili wafunda, ukukusha umwangashi, ama walnut, imiolife, nelyo imikunyu? Iyo. Ifimenwa fya musango uyo fyalipakile mu Mawanga ya Genesarete, lelo aba baume bali balondo, kabili cili icayanguka ukumfwikisha umulandu babelele abalondo.
Mu kupalishako imilonga ukupulinkana mawanga yakukulwilile ifimenwa muli bemba ifyo fyabele ifya kulya kwi sabi. E ico amenshi yasenyenyemo isabi lyalekanalekana, ukutungulula ku mulimo wa bulondo uwa bukwebo uwakulilako. Petro na Andrea bali balondo ba busulwishi kulya, nge fyali Yakobo na Yohane, abana baume ba mulondo Sebede.—Mateo 4:18-22; Luka 5:2-11.
Ilingi line ubulondo bwalecitwa pa kupoosa amasumbu ukufuma mu bwato. Ico e cintu Petro na Andrea balecita lintu Yesu apalamine. Ubukonde bwalepa, nelyo isumbu, fyalepooswa lubali lumo ukushinguluka. Impeepa sha mbao shaikeshe ulutwe lwa pa mulu, ilintu amabwe pe samba yasungilile isumbu ilyatanunwinwa ukulola pe tenga. Impendwa ikalamba iye sabi yali no kwikatwa mwi sumbu lya musango uyo. Lyene lyalekulilwa mu bwato nelyo ukutintilwa ku menshi yanono, ku kufukumwinwa ku lulamba. Isabi ilingaliwa lyalepaatululwa ukufuma ku libi. Mona ukulungika kwa fyebo pali Luka 5:4-7 na Yohane 21:6-11. Bushe uleibukisha ukuti Yesu alumbwile iyi nshila ya bulondo mu cilangililo cakwe ice sumbu? (Mateo 13:47, 48) Mu kulundako, Mateo 4:21 yebekesha ukuti ilingi line abalondo bali no kupoosa inshita ukubilanya amasumbu yalepawilwe ku mabwe nelyo kwi sabi.
Nga ca kuti walyendele muli ulu lulamba lwa Genesarete, kuti nakalimo wamona ififulo finono ifyasoselwako ukuba ififulo kuntu ifya kuponako fya butumikishi bwa kwa Yesu fyacitikile. Cimo caba lupili lwa katapakatapa apo pantu, ukulingana ne cishilano, Yesu apeele Ilyashi lyakwe ilya pa Lupili. Ici cifulo tacipinkana no bulondoloshi bwalembwa ubwa Malandwe, pantu Yesu aali mupepi na Mawanga ya Genesarete lintu alepeela lilya lyashi.—Mateo 5:1–7:29; Luka 6:17–7:1.
Icifulo na cimbi icatunganishiwa ukuba ica cine tacilingana ne fishinka fya Baibolo. Ukasanga icalici mu kutunganishiwa ilyakuulwa uko Yesu aliishishe 4,000 ku mikate cinelubali ne sabi linono. (Mateo 15:32-38; Marko 8:1-9) Ukucila ukubika ici pa Mawanga ya Genesarete, ubulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Marko bulumbule “mipaka ya Dekapoli,” iyali bushilya bwa bemba amakilomita 11 ukutaluka.—Marko 7:31.
Mateo na Marko basoso kuti pa numa ya kucite ci cipesha amano, Yesu apateme mu bwato no kuya ku Magadani, nelyo Dalmanuta. (Mateo 15:39; Marko 8:10) Abasambilila basuntinkanya iyi ncende na Magdala (Migda), ku kapinda fye ka ku kulyo aka Mawanga ya Genesarete, ukulola ku Tiberi. Ukulingana na The Macmillan Bible Atlas, Magdala yali “iyalumbuka ku mulimo wakukanga isabi.” Ubulondo bwapaka muli ici ciputulwa ca cishiba mu kushininkisha kuti bwapanga umulimo wa musango uyo uubomba kabili uwa cibwesha.
Ku ca kusekesha, icilala mu 1985/86 cakamishe amenshi muli Bemba wa Galili, ukusansalika icishiba catanunuka ica pe tenga. Mupepi na Mawanga ya Genesarete, abaume babili basangile ifipimfya fya bwato bwa pa kale. Bakashula ba fya mu mushili baali na maka ya kusanga ubu bwato bwa mbao ubwa bulondo ubwakokola ukufuma mupepi ne nshita lintu Yesu atandalile Icishiba na Mawanga ya Genesarete.
[Futunoti]
a Moneni icikope cikalamba icabalabata muli Kalenda wa Nte sha kwa Yehova uwa 1992.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]
Garo Nalbandian
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.