Cinshi mu Cituntulu Caba Ilandwe?

MU KATI ka ciputulwa ca nshita ya Krisimasi, abantu mu fyalo ifingi balomfwa, kabili nelyo fye abene ukulanda pa lwe Landwe. Inumbwilo intu yaseeka nga nshi, lelo bushe yalikwata ubupilibulo bwakulilako ukucila pa fyo abengi belenganya? Bushe Ilandwe kuti lyapilibula icintu cimo icacilapo busuma kuli iwe na batemwikwa bobe?

“Ilandwe” lipilibula “imbila nsuma,” kabili mu kushininkisha, imbila nsuma ilapokelelwa te pa nshita ya Krisimasi peka lelo pa nshita iili yonse. Nangu cibe fyo, Ilandwe (lya kwa Lesa) tacili fye ni mbila nsuma iili yonse. Caba ni mbila nsuma iya kulungatika ukufuma ku ntulo ine ine pa lwa mutwe wa lyashi umo. Caba, na kuba, bukombe buntu Lesa asonta ku kubilishiwa ku mutundu wa muntu onse.

Eugênio Salles, shikofu mukalamba wa ku Rio de Janeiro, Brazil, alandile pa lwa mbila nsuma lintu acincishe ukuti: “Tufwile ukubomba mu kumfwana ne Landwe kabili te mu lubuuto lwa mfundo.” Shikofu mukalamba alilungike. Ku kubomba mu kumfwana ne Landwe, nangu cibe fyo, cifwaya ukuti twishibe ico Ilandwe lyaba. Ni shani fintu twingasambilila ico? Kabili ni shani fintu ukubomba mu kumfwana ne Landwe kukatwaafwa?

Cinshi Caba Ilandwe?

Umusango we Landwe ilingi line umfwikwa mu kulubana. Mu 1918 Federal Council of the Churches of Christ mu America yaawilile League of Nations yaleko kubomba pali nomba nge numbwilo ya bupolitiki iya Bufumu bwa kwa Lesa pe sonde no kubilisha ukuti “yalimbile mishila mwi Landwe.” Ako kabungwe (League of Nations) mu ca bulanda kafililwe mu buyo bwa kako ku kubakilila umutende. Mu cituntulu, icilye calilubile. League of Nations tayakwete ica kucita ne Landwe.

Mu myaka ya nomba line abalundulula ukulubulwa kwa fifundisho fya mfundo ya butotelo mu kukakuka baliletako Ilandwe lintu balelanda pa lwa mfundo shabo isha bupolitiki nelyo ukuwamishiwa kwa kwangalila capamo. Mu kucite fyo balisuulako Ilandwe lya cine cine. Magazini ya ku Brazil Veja yalandilepo kuti: “Icalici lya ciKatolika lyatendeke ukubisha ubufumu bwa fya kwangalila capamo, ukusuulako ukukabila kwa ku mupashi ukwa ba citetekelo ba ciko. Abo abafwaile ishiwi Lesa mu lyashi ilingi line basangile fye ukupaasha kwabulamo bupilibulo ukwa kulwisha ulufyengo lwa kwangalila capamo.”

Ukuwamishiwa mu mibele ya mikalile nelyo ukwaluka mu micitile ya bupolitiki kuti caba ni mbila nsuma kuli bamo. Nalyo line, iya musango yo taili e mbila nsuma, Ilandwe (lya kwa Lesa). Ukusumina ukufilwa kwe calici lyakwe ukushimikila Ilandwe lya cine cine, shikofu umo asosele ukuti: “Twalekeleshe ukusambilisha kwa ku mupashi ukwa ba citetekelo besu ukutula muli ba 60 pa mulandu wa kupumfyanya kwa kutemwe fimoneka mu cifundisho cesu.”

Lipoti muli magazini ya lyashi lya United States iya Time itubulula ukuti baProtestanti nabo bene balilufya imimwene ye Landwe. Magazini ilandapo kuti: “Tacili fye tubungwe twa butotelo utwa cishilano tulefilwa ukulenga ubukombe bwabo ukumfwika; bali mu kwingilishako abashashininkisha cintu fye ubo bukombe buli.” Cinshi cintu ubukombe bwabo bulingile ukuba? Cinshi cili Ilandwe?

Ukwishibisha Ilandwe

Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary ilondolola “Ilandwe” nga “ubukombe ukukuma kuli Kristu, ubufumu bwa kwa Lesa, ne pusukilo.” Ishiwi “ilandwe” na kabili lilondololwa nga “ubwilulo bwa bukombe bwa Bwina Kristu (ilandwe lya kwangalila pamo)”; “ubukombe ne fisambilisho fya kwa kafundisha wa butotelo.” Bushe ubulondoloshi bonse ubu bulabomba? Iyo, te fyo nga ca kuti tulelanda pa lwe Landwe. Ilandwe lya cine cine lyashimpwa pali Baibolo; e ico, bulondoloshi fye bwa kubalilapo ubwa ubo butatu e buli ubwalinga. Ubwa kulekeleshako bubili bubelebesha inshila intu ishiwi “ilandwe” lyaisa mu kubomfiwa ilelo.

Mu kumfwana ne li tontonkanyo, Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words isoso kuti mu Malembo ya Bwina Kristu aya ciGreek (“Icipingo Cipya”), Ilandwe “lilanga imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa ne ye pusukilo ukupitila muli Kristu, ukupokelelwa ukupitila mu citetekelo, pa cishinte ca mfwa Yakwe iya kukonsolwela.” Cili icacindama ukumfwikisha ici apantu ukumfwikisha kwalungama ukwa mbila nsuma ya cine kwakwata ifingi ifya kucita no busuma bwesu ubwa pali nomba ne nsansa sha nshita ya ku ntanshi.

Ubukombe Bwamonekesha

Nga fintu icitabo ca kuloshako icafumako cilelanga, Ilandwe lyasuntinkanishiwa mu kupalamisha nga nshi na Yesu Kristu—ica kuti ubulondoloshi bwalembwa bune ubwa Baibolo ubwa bumi bwakwe pe sonde bwitwa Amalandwe yane. Ukutula fye pa kutendeka kwa bumi bwakwe ubwa buntunse, imbila pa lwa kwa Yesu yali ni mbila nsuma. Lintu alebilisha ukufyalwa kwakwe, malaika atile: “Moneni, ndebila kuli imwe imbila nsuma [nelyo ilandwe] ya kusekelela kukalamba ukukaba ku Bantu bonse: pantu . . . mufyalilwe imwe lelo Umupusushi, uyo ni Kristu Shikulu.”—Luka 2:10, 11.

Akanya kafyelwe Yesu kali no kukula ukufika kuli Kristu, Mesia walaiwe. Aali no kusokolola imifwaile ya kwa Lesa kwi pusukilo, ukupeela ubumi bwakwe ubwapwililika ubwa buntunse mu kwimininako mutundu wa muntu, ukubuushiwa, kabili lyene ukusanguka Imfumu yasalwa iya Bufumu bwa kwa Lesa. Imbila nsuma icine cine! Uyo uli e mulandu ubukombe pa lwa wene bwitilwa Ilandwe.

Mu kati ka butumikishi bwakwe ubwipi ubwa pe sonde, Yesu aali uwapimpa mu kushimikila imbila nsuma. Tubelenga mwi Landwe lya kwa Mateo ukuti: “Kabili Yesu aendawike mu mishi yonse iikalamba ne inono, alesambilisha mu masunagoge yabo, alebila ne mbila nsuma ya bufumu.” (Mateo 9:35) Ukushimikila kwakwe takwali fye kwa kulenga abantu ukuyumfwa ukuwaminako. Marko alemba Yesu ngo ulesoso kuti: “Naifike nshita, bwapalamo bufumu bwa kwa Lesa; lapileni, tetekeleni imbila nsuma.” (Marko 1:15) Ee, abo abaankwileko no kumfwila imbila nsuma basangile ukuti yaalwile ubumi bwabo.

Pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, abakonshi bakwe batwalilile ukushimikile Landwe. Tabalandile fye pa lwa Bufumu lelo balundileko ilyashi lya buseko ilya kuti Yesu aali nabuushiwa ku kuboko kwa kulyo ukwa kwa Lesa mu myulu kabili aali nalipila umutengo wa bumi bwakwe ubwapwililika ubwa buntunse mu kwimininako umutundu wa muntu. Pamo nga umo uwasalwa na Lesa ku kuteka isonde lyonse nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa, akaba Cibombelo ca kwa Lesa mu konaula abalwani ba kwa Lesa na mu kubweseshe sonde kuli paradise.—Imilimo 2:32-36; 2 Abena Tesalonika 1:6-10; AbaHebere 9:24-28; Ukusokolola 22:1-5.

Ilelo, imbila nsuma isanshamo umusango walundwako. Ukulingana no bushininkisho bonse ubwa kufikilishiwa kwa busesemo, Yesu nomba alibikwa pa cipuna, kabili tuleikala mu nshiku sha kulekelesha isha iyi micitile ya fintu. (2 Timote 3:1-5; Ukusokolola 12:7-12) Inshita lintu Ubufumu bukabomba mu kulwisha abalwani ba kwa Lesa ilepalamisha lubilo lubilo. Ni mbila nshi iyacilapo kuwama ingabako?

Tuli no kumona mu cipande cikonkelepo fintu Ilandwe lyakwata amaka. Lyalyafwile umwanakashi umo uwabikilwe mu citeyo ca malele ku kusanga ubuntungwa. Lyalyafwile umwaume uwabikilwe mu cifungo pa mulandu wa bupupu ku kusange nsansa. Kabili likakunonsha apakalamba na iwe wine—nga wakutika no kumfwile mbila nsuma.