Yehova Lesa wa Cine Kabili uwa Mweo

FARAO wa ku Egupti alandile mu kusuusha kabili mu misuula lintu aipwishe ukuti “Ni ani Yehova?” (Ukufuma 5:2) Nga fintu cilangilwe mu cipande citangilileko, ilya mibele ya mutima yaleteleko ifinkunka ne mfwa pa bena Egupti, ukusanshako inshishi ya mu menshi kuli Farao ne milalo yakwe iya nkondo.

Muli Egupti wa pa kale, Yehova Lesa ashinine ukupulamo kwakwe pali tulesa twa bufi. Lelo kwalibako ifyacilapo ifya kwishiba pa lwa wene. Ni mbali nshi shimo isha buntu bwakwe? Kabili cinshi cintu afwaya kuli ifwe?

Ishina Lyakwe no Lulumbi

Lintu apindile Farao wa ku Egupti, Mose tasosele ukuti: ‘Shikulu asosa ifi ne fi.’ Farao na bena Egupti bambi batontonkenye ulwa balesa babo abengi aba bufi nga bashikulu. Iyo, Mose abomfeshe ishina lya bulesa, Yehova. Umwine wine alilyumfwile ukulandwa ukufuma ku muulu lintu aali pa cimpusa calebilima mu calo ca Midiani. E fisosa icalembwa capuutwamo kuti:

“Nine Yehova . . . Na kabili ine niŋumfwo kuteta kwa bana ba kwa Israele, abo abena Egupti balebomfesha; kabili naibukishe cipingo candi. E ico ukatile ku bana ba kwa Israele, Nine Yehova, nkamufumya mu kutwikwe fisendo fya bena Egupti, nkamupokolola na mu busha bwabo, no kumulubula ku kuboko kwatambikwa kabili ku fya bupingushi fikalamba; kabili nkamubuula ku kuba abantu bandi, no kuba Lesa wenu: kabili mukeshibo kuti nine Yehova Lesa wenu uulemufumya mu kutwikwe fisendo fya bena Egupti. Kabili nkamutwala ku calo [ca Kanaani] ico natumpwilile ukuboko kwandi ku kucipeela kuli [bashinwe] Abrahamu, kuli Isaki, na kuli Yakobo, nkacipeela kuli imwe ica kukwata.”—Ukufuma 6:1-8.

Ico fye e cintu Yehova acitile. Alilubwile abena Israele ukufuma mu busha bwa Egupti no kubalenga ukukwata icalo ca Kanaani. Nga fintu calailwe, Lesa alengele ici conse ukubako. Mwandi kulingisha! Ishina lyakwe, Yehova, lipilibula ukuti “Alalengo Kubako.” Baibolo ilosha kuli Yehova ku malumbo ya musango yo nga “Lesa,” “Shikulu Mulopwe,” “Kabumba,” “Shifwe,” “Uwa maka yonse,” na “Uwapulishamo.” Nalyo line ishina lyakwe Yehova limwishibisha nga Lesa wa cine uo mu cine cine aleta imifwaile yakwe ikalamba ku kubako.—Esaya 42:8.

Nga ca kuti twali no kubelenga Baibolo mu ndimi sha iko isha kutendekelako, kuti twasanga ishina lya kwa Lesa amakana ya miku. Mu ciHebere lyaimininwako na makonsonanti yane Yod He Waw He (יהוה), ayetwa Tetragramatoni, ukubelengwa ukufuma ku kulyo ukuya ku kuso. Abo abalelanda iciHebere balebikamo ifiunda fya mavawelo, lelo abantu ilelo tabaishiba mu kushininkisha yantu ayo yali. Ilintu bamo basobolapo insopelo ya Yahweh, imibele Yehova yaliseeka kabili mu kulingisha ishibisha Kabumba wesu.

Ukubomfya kwe shina Yehova na kabili kulekanya Lesa ukufuma kuli umo uwaitwa “shikulu” pe Ilumbo 110:1, apo ukupilibula kumo kuli kwa kuti: “SHIKULU [iciHebere, יהוה] atile kuli Shikulu, Ikala ku kwa kulyo kwandi, nkasuke ncita abalwani bobe icipuna ca makasa yobe.” (King James Version) Ukwishiba ukubako kwe shina lya kwa Lesa muno mwi lembo lya ciHebere, New World Translation ibelengwo kuti: “Icisemo ca kwa Yehova kuli Shikulu ca kuti: ‘Ikala ku kwa kulyo kwandi nkasuke ncita abalwani bobe icipuna ca makasa yobe.’” Ayo mashiwi ya kwa Yehova Lesa mu busesemo yalosha kuli Yesu Kristu, uo kalemba aitile “Shikulu.”

Yehova aipangile ishina mu kasuba ka kwa Farao. Ukupitila muli Mose, Lesa aebele ulya kateka wakoso mutima ukuti: “Umuku uno ndetume mpumo shandi shonse mu mutima obe, na mu babomfi bobe, na mu bantu bobe, ku kuleka wishibe ukuti takuli uwaba nga ine mu calo conse. Pantu nomba nga natambiko kuboko kwandi, no kuuma iwe na bantu bobe ku cikuko; iwe kuti wafumiwa pe sonde. Lelo cine cine ni pali ici nakwimikila, pa kuti umone amaka yandi, kabili ku kulenge shina lyandi ukulumbulwa mu calo conse.”—Ukufuma 9:14-16.

Ukukuma ku kufuma kwa bena Israele mu Egupti no kupinuna kwa shamfumu shimo isha Kanaani, umwanakashi Rahabu uwa ku Yeriko aebele inengu shibili isha ciHebere ukuti: “Ninjishibo kuti Yehova napeela kuli imwe [abena Israele] icalo, no kuti umunsokwe wa kumutiina nautuwila, no kuti nabasunguluka ku cinso cenu abekashi ba mu calo bonse. Pantu natuumfwa ifyo Yehova aumishe Bemba Wakashika ku cinso cenu, ilyo mwafumine ku Egupti; ne fyo mwacitile ku mfumu shibili sha bena Amore, ishali mwi shilya lya Yordani, kuli Sihone na kuli Oge, abo mwapeele ku konaulwa. Kabili ilyo twaumfwile, imitima yesu yasungulwike, takwashele kabili ukuluma mu muntu, pa mulandu wa imwe: pantu Yehova Lesa wenu wene e Lesa mu muulu pa muulu, na mu calo pa nshi.” (Yoshua 2:9-11) Ee, ululumbi lwa kwa Yehova lwali nalusalangana.

Yehova ne Mibele Yakwe

Kemba wa malumbo alumbulwile uku kufwaya kwa kufuma ku mutima ukuti: “Ku kuleka beshibe ukuti imwe mweka, ishina lyenu Yehova, mwapulamo pano isonde ponse.” (Ilumbo 83:18) Apantu bumulopwe bwa kwa Yehova bwa mu kubumbwa konse, abakonshi bapakeswe aba kwa Yesu bali no kupepo kuti: “Mwe Mwine lubanda, ni mwe mwacitile umuulu na pano nse na bemba, na fyonse ifilimo.” (Imilimo 4:24) Kabili fintu caba ica kusansamusha ukwishiba ukuti Yehova ni “Komfwa we pepo”!—Ilumbo 65:2, NW.

Imibele ikalamba iya kwa Yehova kutemwa. Mu cine cine, “Lesa kutemwa”—icipasho cine ica iyi mibele. (1 Yohane 4:8) Mu kulundapo, “kuli wene e kwaba amano na mapiki.” Yehova wa mano yonse kabili wa maka yonse, lelo tabomfya amaka yakwe bubi bubi. (Yobo 12:13; 37:23) Kuti na kabili twaba abashininkisha ukuti Yehova lyonse akabomba mu bulungi na ifwe, pantu “ubulungami no bupingushi e mwalimbwe cipuna cakwe.” (Ilumbo 97:2) Nga ca kuti twalufyanya lelo twalapila, kuti twasansamushiwa mu kwishiba ukuti Yehova ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka.” (Ukufuma 34:6) Te ca kupapa ifyo kuti twakwata ubuseko mu kubombela Yehova!—Ilumbo 100:1-5.

Imfumu ya ku Muulu Iishingalinganishiwako

Umwana wa kwa Yehova, Yesu Kristu, atile: “Lesa Mupashi.” (Yohane 4:24) Muli fyo, Yehova tamoneka ku menso ya buntunse. Na kuba, Yehova aebele Mose ati: “Te kuti umone icinso candi; pantu umuntunse takamone, no kuba no mweo.” (Ukufuma 33:20) Iyi Mfumu ya ku muulu yalikwatisha ubukata ica kuti abantunse te kuti babe na maka ya kushipikisha ica kukumanya ca kumumona.

Nangu ca kuti Yehova tamoneka ku menso yesu, kwalibako ubunte bwafulisha ku kubako kwakwe nga Lesa Wa maka yonse. Mu cine cine, “ifishimoneka fyakwe—amaka yakwe ya pe na buLesa bwakwe pamo—fyamonekesha, bafiilukila ku fibumbwa.” (Abena Roma 1:20) Isonde—mu kuba ne cani ca liko, ifimuti, ifitwalo, umusalu, na maluba—licitilo bunte buLesa bwa kwa Yehova. Ukukanapala tulesa twa filubi utwa fye, Yehova alapeela imfula ne fiputulwa fya mwaka ifya fisabo. (Imilimo 14:16, 17) Lolesha pa ntanda mwi ulu lya bushiku. Mwandi bushininkisho bwakulisha ubwa buLesa bwa kwa Yehova na maka ya kuteyanya!

Yehova na kabili aliteyanya ifibumbwa fyakwe ifya mupashi ifya mushilo, ifyalamuka mu muulu. Pamo ngo kuteyanya kwaumfwana, bacito kufwaya kwa kwa Lesa, nga fintu kemba wa malumbo asosele ukuti: “Cindikeni Yehova, mwe bamalaika bakwe, mwe mpalume sha maka ishicite cebo cakwe, ukuumfwe shiwi lya cebo cakwe. Cindikeni Yehova, mwe milalo yakwe yonse; mwe bakapyunga bakwe abacite co afwaya.” (Ilumbo 103:20, 21) Yehova na kabili aliteyanya abantu bakwe pe sonde. Uluko lwa Israele lwateyanishiwe bwino, kabili e fyali na bakonshi ba mu kubangilila aba Mwana wa kwa Lesa. Mu kupalako ilelo, Yehova alikwata ukuteyanya kwa mu kusaalala kwa calo ukwa Nte shapimpa, ababilisha imbila nsuma iya kuti Ubufumu bwakwe buli mupepi.—Mateo 24:14.

Yehova ni Lesa wa Cine Kabili uwa Mweo

BuLesa bwa kwa Yehova bwalilangwa mu nshile shingi nga nshi! Acendele balesa ba bufi aba mu Egupti no kuleta abena Israele abacingililwa mu Calo Calaiwe. Ububumbo bupeela ubushininkisho bwafulisha ubwa buLesa bwa kwa Yehova. Kabili takwabako fye ukulinganyako pa kati ka wene na tulesa twa filubi utwa fye utwa butotelo bwa bufi.

Kasesema Yeremia alangile ukucilana kukalamba pa kati ka kwa Yehova, Lesa wa mweo, no tulubi twabulo bumi utwacitwa no muntu. Uko kucilanya kwalilumbululwa bwino muli Yeremia icipandwa 10. Pa kati ka fintu fimbi, Yeremia alembele ati: “Yehova Lesa wene e Lesa wa cishinka, wene e Lesa wa mweo, e Mfumu ya muyayaya.” (Yeremia 10:10) Lesa wa mweo kabili Lesa wa cishinka, Yehova, abumbile ifintu fyonse. Alubwile abena Israele abalecululuka mu busha bwa mu Egupti. Takuli icishingacitika kuli wene.

Yehova, “Imfumu ya muyayaya,” akasuka ipepo lya kuti: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libelwe akatiina. Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.” (1 Timote 1:17; Mateo 6:9, 10) Ubufumu bwa buMesia ubwa mu muulu, ubo kale kale bwaba mu minwe ya kwa Yesu Kristu, mu kwangufyanya bukabuule ncitilo ku kulwisha ababifi no konaula abalwani ba kwa Yehova bonse. (Daniele 7:13, 14) Ubo Bufumu na kabili bukaletako icalo cipya ica mapaalo yabulo kupwa ku mutundu wa muntu uwa cumfwila.—2 Petro 3:13.

Kwaliba ifyafulisha nga nshi ifya kusambilila pa lwa kwa Yehova ne mifwaile yakwe. Mulandu nshi te kucipangila umupampamina obe ukupokelela ukwishiba kwa musango yo kabili ukubomba mu kumfwana na kwene? Nga ca kuti wacite ci, ukaba ne shuko lya kuipakisha ubumi muli paradise wa pe sonde pe samba lya mitekele ya Bufumu. Ukekalako lintu ubulanda, ukukalipwa, kabili nelyo fye imfwa fikaba nafipita kabili ukwishiba kwa kwa Yehova kwafimba isonde. (Esaya 11:9; Ukusokolola 21:1-4) Ico kuti caba icipendwilo cobe nga ca kuti wafwaya, wasanga, kabili wabomba mu kumfwana ne fyasuko fyashimpwa pali Baibolo ku cipusho ca kuti, “Ni ani Yehova?”

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 7]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.