Ku Kabanga na ku Masamba, Yehova Akosha Abantu Bakwe
MU FIFULO muntu umulimo wa kushimikila wabindwa, mu fyalo fyalepaulwa ku lukaakala, na mu fyalo muntu ifibindo fifumishiwepo pali nomba line—mu cituntulu, ukupulinkana ibala lya mu kusaalala kwa calo conse—Yehova alatwalilila ukupayanishisha Inte shakwe “ukucishamo kwa maka.”—2 Abena Korinti 4:7.
Ulubanda pe Samba lya Cibindo
Mwi longo limo ilya fishi fya ku Far East, umulimo wa kushimikila waliba pe samba lya cibindo nomba pa myaka 17. Bushe Inte shalifuupulwa? Nakalya! Mu May wa mwaka wapwile, bafikile pa cipimo ca pa muulu icipya ica bakasabankanya 10,756, kabili 1,297 aba muli bene balebomba nga abatumikishi ba nshita yonse. Ilyo imibele ya calo ilebipilako, abantu ba mu fishi balecililako ukukongamina ku kukutika ku cine. E co balacita lipoti amasambililo ya Baibolo 15,654 ayatungululwa mu mayanda ya bantu balesekelela. Mu kubangililako, 25,397 basangilwe ku kulongana ukwacitilwe mu mutalalila ku kwibukisha imfwa ya kwa Yesu.
Lintu Amabungano ya Citungu aya “Ukusambilisha kwa Bulesa” yacitilwe—na kabili mu kushilimuka ukulingana ne mibele ya ku mwabo—bamunyina balicincimushiwe ukupokelela, mu lulimi lwa cikaya, amakope yabo aya mpapulo shimo shine ishali nashikakulwa mu United States. Bakapilibula, ba proofreader (abaceeceeta mu filembo), na bambi bali nabaitemenwa ukubomba amaawala yalundwako pa kuti bengapekanya ulupapulo lwalekakulwa ulukalamba, mu kuba ne myanda ya luko iya mabula, pa nshita isuma. Kabili akampani kapulinta akaitemenwa ukwafwilisha aka ku nse kaali aka nsansa ukubombo mulimo usuma uwa kupulinta no kubikako inkupo yakosa. Aba kubungana balicincimushiwe pa kupokelela ulupapulo, mu kuba ne mpendwa ikalamba iya fikope fya luko ifyabalabata ifyacila pe kana limo. Abalashi ba buteko abengi balicindika Inte sha kwa Yehova, kabili ukukaanya kufuma maka maka kuli bashibutotelo ba Kristendomu. Cilesubilwa ifyo mu kwangufyanya icibindo cikafumishiwapo.
Ni Shani Muli ba America?
Inte sha kwa Yehova muli ifi fyalo fya ku Masamba balikatana na bamunyinabo ba ku Kabanga mu kubomba no bukose pa mpika shabo, kabili umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova ulabaafwa ukucimfya imibele yaafya. Buuleni, ku ca kumwenako, lipoti wakonkapo ukufuma ku calo ca mu Latin-America uko kuntu abacincintila ukupangwa kwa miti ikola bapitana mu mpanga shasapa.
Ibumba lya Nte baile na basi ku cifulo ca kubombelamo icaba ceka. Ilyo baikiile muli basi, bamwene akashila akali lubali kapaatukamo kuya ku nse ya mushi. E co bamunyina basano balipaaswike ku kuyamona kuntu aka kashila ka tondo kaile, ukuleka bankashi na bana banono ukubombela mu mushi. Umo uwa bamunyina ashimika ati:
“Mu maawala yabili aya kwenda mu kashila kwamoneke fye amayanda yanono nga nshi. Lyene, abaume cinekonsekonse abaipangasha ne fyanso ne fifimbo fya kubacingilila ku mitwe mu kupumikisha bafumine mu mateshi. Bamo bakwete imfuti sha ciwaya, na bamo bakwete impoko. Cinshi twaipooselemo? Twatendeke ukubepusha ico balefwaya, lelo twaebelwe ukuba tondolo no kukanasosa—ukutwalilila fye ukwenda. E fyo twacitile! Amaawala yabili na yambi aya kwenda ukupula mu mpanga shasapa yatufishishe pa ncende yakungulwa iyo ukwabulo kutwishika yali ni nkambi ya fita. Abalinshi benda ne mfuti baali mpanga yonse. Pa kati pali iŋanda yakulwa bwino uko twatwelwe.
“Lintu twaikele umo uwalemoneka nge ntungulushi ya nkambi alandile kuli ifwe. Afwele mu kupempenkana, uwasambilila, kabili uwacindama nga nshi. Asontele kuli umo uwa bamunyina mwi bumba lyesu no kumweba ukuti eminine. Lyene amwipwishe ati: ‘Uletontonkanyapo shani pa mpuka [yesu]?’ Pa kuba uwailuka mu kukumanina kuntu twali, munyina ayaswike ati: ‘Kwena, natwishiba ulwa mpuka yenu, lelo tatuli abasekelela muli yene nelyo mwi bumba ilili lyonse ilya bupolitiki. Umulandu fye tubelele kuno uli kushimikila pa lwa Bufumu bwa kwa Yehova Lesa muli Kristu Yesu. Mu kwangufyanya bukonaula amakamfulumende yonse aya bupolitiki aya ino micitile ya fintu no kuleta amapaalo ya kusungusha ku bantu pali lino isonde pe samba lya mibele ya Paradise—icintu cimo ico umuntu nangu umo nelyo ibumba lya bantu bashingacicita.’
“Imibele ya mwaume yalyalwike. Atendeke ukwipusha ifipusho. ‘Ni kwi wasambilile fyonse fi? Ni shani fintu wapekanishiwe ukulanda muli yo nshila?’ Pe awala limo na citika, twali na maka ya kupeela ubunte busuma pa lwa mibele ya calo no kulangilila ukuti Baibolo ishibisha isubilo fye lyeka ilya mutundu wa muntu. Na kabili twalondolwele Abena Roma icipandwa 13—ukuti tulomfwila amabulashi yaleteka, lelo lintu paba ukulwishanya pa kati ka Cebo ca kwa Yehova ne cabo, tumfwila Lesa wesu, Yehova, intanshi. Mu kupelako, twamutambike ifitabo twakwete. Abulilepo fitatu na Baibolo kabili, ku kupapushiwa kwesu, alitupeele umusangulo pali fyene. Atile ali no kufibelenga.
“Mu kukonkapo, iyi ntungulushi yacebwile umo uwa mu baume ukuti atufumishe ku nse ya nkambi. Mu kwangufyanya twali mu nshila ukubwelelamo, ukutootela Yehova pa kucimfya twakwete mwi bala limbi ilya kucitilamo bunte.”
Mu Africa Walepaulwa ku Kukansana
Pa kati ka Far East na Masamba yabo kutali paba icalo cikalamba ica Africa. Inkondo sha mikowa shasangula ifyalo fimo mulya ukube fishombe fya lukaakala. Mu Liberia, abantu ba kwa Yehova na kabili nabambukilwako apakalamba no kuluminako kwa nkondo ya banacalo. Intanshi kwali ubulwi mu kati no kushinguluka umusumba ukalamba mu kati ka October na November 1992. Lyene, lintu inkondo yalesalanganina mu calo conse, ifilonganino ifituntulu fyalepaswa ilyo bamunyina balefulumukila mu mpanga pamo na bekashi bashala. Nangu cibe fyo, ukupimpa kwabo kwatwalilila ukwabulo kutotobela. Ilyo balefulumuka, baleshimikila, kabili ici cafumamo ukucitilo bunte kwakulisha ukupeelwa mu mbali shabesho kutali isha ncende sha mu kati.
Icilonganino cimo ica bamunyina abapaswa cakuulile Iŋanda ya Bufumu iya pa kashita kanono mu kati na nkati ka fimuti fya mupila. Mwi tauni lyabela mupepi no kulwilwe nkondo, mu kati ka nshita ya kasuba abekala mishi balafulumukila mu fimuti fya mupila fyashingulukako ukufyuka amabomba yalefuma mu lwelele. Bamunyina ba cikaya (ukusanshako bakasabankanya abengi abapaswa ukufuma ku musumba ukalamba, Monrovia) bateyenye ubutumikishi bwa mwi bala kabili balemonwa lyonse baleshimikila ku makana ya bantu ababeleme mwi samba lya fimuti fya mupila! Lyonse lintu indeke yalepalama, bamunyina na bankashi bali no kucombokela mu cilindi capalemeko kabili lyene, lintu ubusanso bwapita, ukutwalilila no kutandala kwabo.
Ku ca kupapusha, bakasabankanya ba mu filonganino abacila pe kana limo ababa na maka ya kufisha amalipoti ku Sosaite balifika pali avareji, amaawala 18.1 mu butumikishi bwa mwi bala kabili baletungulula amasambililo ya Baibolo 3,111 cila mweshi.
Mu Africa mu kati ka myaka ine iyapita, ifibindo pa mulimo wa Nte sha kwa Yehova fyalifumishiwapo mu fyalo 18. Kabili ubuseko bwa mabuseko! Pa August 12, icibindo pa Nte mu Malawi icabikilwepo mu October, 1967, califumishiwepo. Ukushimikila kwa mu bumfisolo ukwa mbila nsuma kwali lyonse ukwatunguluka, lelo nomba Inte bali na maka ya kuselela ku ntanshi mu buntungwa, nangu cingati bali no kulolela ukubuuka ku kuposha na kabili abanabo batemwikwa abengi abaipaiwe kuli bakatitikisha.
Mu Mozambique, icipangano ca mutende catendeke ukubomba pa October 4, 1992. Ififulo fya kubombelamo ifyo kale fishafikilweko pa mulandu ne nkondo ya kupomona iya myaka yapita 16 filefikwako. Mu ncende ya Carioco, ukumfwana kwalimikwe cipya cipya na bamunyina na bankashi 375 abo bashakwete ukumfwana kwa musango onse no kuteyanya pa myaka cinelubali iyapita. Ukulongana kwaibela ukwa bushiku bumo kwalicitilwe mu Milange, umusumba ukalamba uwa citungu akale icaishibikwe nge cifulo ca nkambi ya kucushiwilwamo ne cifulo ca “kusambilishishamo cipya cipya” Inte sha kwa Yehova, abengi aba bene abali ni mbutushi ukufuma ku Malawi. Ubwingi bonse pamo ubwa kupapusha ubwa bantu 2,915 balisangilweko, ukusanshako na mushika we tauni, uwapokelele Inte sha kwa Yehova. E co icali kale icifulo ca “kusambilishishamo cipya cipya” casangwike icifulo ku kusambilisha kwa bulesa pa bushiku bumo.
Mishonari umo mu Tete alemba ati: “Ukukuma kuli bamunyinefwe abaisangile abene mu nkambi sha mbutushi mu citungu ca Tete, ukulandapo kusuma kwalicitilwe ku mwiminishi wa UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees.) Atile Inte sha kwa Yehova baliiteyanishisha inkambi shabo abene, ishapaatuka ukufuma ku mabumba yambi. ‘Inkambi yabo,’ e fyo asosele, ‘yali e yeka fye iyalesungwa bwino,’ ukulundako kuti, ‘Inte sha kwa Yehova baba aba busaka, abateyanishiwa, kabili abasambilila.’ Lyene aipeele ukunsenda mu ndeke ukulalanya impanga pa kuti ningaimwena. Ukufuma mu muulu, kensha wa ndeke asontele pa nkambi shibili. Imo yali iyalekeleshiwa kabili iya fiko, mu kuba na mayanda ya kumasa ayatitikana ayakuulwa ukwabulo muyano uli onse. Imbi yali iyakuulwa bwino, mu kuba na mayanda yalekanishiwa bwino mu mitande ukupitila mu misebo. Amayanda yakwete imimonekele yapempenkana, ne mansa shapyangwa. Yamo yali ayakupawilwako fye ne mpemba. ‘Tunganya ni ili kwi iili e nkambi yenu?’ e fyo kensha wa ndeke asosele. Bwali buseko bukalamba kuli ine ukukumanya bamunyina muli iyi nkambi. Mwabamo nomba ifilonganino cinekonsekonse muli uyu mushi wa Nte.”
Mu “Calo ca kwa Kapumpe”
Iyo, uyu tali ni kapumpe wa pa cimpashanya ca United States! Pa kati ka Kabanga na Masamba paba icalo ca mu Europe, Albania, ishina lya ciko mu lulimi lwa bulashi, Shqipëria, lipilibula “Icalo ca kwa Kapumpe.” Pali nomba line, icibindo cakaluka ica myaka 50 pa Nte sha kwa Yehova muli ici calo califumishiwapo, kabili bali na maka ya kwikatana na bamunyinabo ukufuma ku Kabanga no kufuma ku Masamba mu kuipakisha kwabo ubuntungwa bwa kupepa. Mu cine cine ‘balebomfye nshita.’ (Abena Efese 5:16) Ukulongana kukalamba ukwa kubalilapo mu lyashi lya kale ilya Albania, ukulongana kwa bushiku bumo, kwacitilwe mu National Theater, mu musumba ukalamba, Tiranë, pa Mulungu, March 21. Pa Cibelushi akasuba ibumba lya Nte aba kuitemenwa 75 baali nabasangula icifulo ca kulonganinamo icalekeleshiwa ukuba ciyanda ca kulongana kukalamba icayemba, ica busaka. Abene baikete fye pa kanwa. Kabili cili no kumonwa ukuti mu ba kuitemenwa 75, ni 20 fye e bali ababatishiwa!
Imiceele yali fye bwino. Ilintu amakombe ya ku nse ya calo yalefika, ukuposhanya—maka maka ukwa ku maboko no kukumbata—kwacitile bulya bushiku bwa kulongana kwaibela ubwaibela nga nshi. Mu kuba na maboko ayaanswa ukulola mu muulu, Munyina Nasho Dori apeele ipepo lya kwiswila. Abatishiwe mu 1930 kabili nomba ali mupepi no kupofula. Programu apeelwe mu ciAlbania, ulubali lukalamba kuli bapainiya baibela ukufuma ku fyalo fimbi. Abasangilweko 585 baimbile ulwimbo “Christian Dedication” (Ukuipeela kwa Bwina Kristu)—lumo ulwa nyimbo mutanda ishali nashipilibulwa mu ciAlbania kuli kalya kashita—ilyo bamunyina na bankashi bapya 41 baendele ukulola ku cishiba ico bamunyina batandashi aba ku Greece mu kubamo icikuuku baimike mu Ŋanda ya Bufumu iya mu bwikashi. Mwandi kwaluka! Akale, ukukwata Baibolo capilibwile ukutwalwa ku nkambi sha ncito ya cibe, kabili ukulongana kwapeleshiwe fye ku mabumba ya bantu babili nelyo batatu.
Ubushiku bwakonkele pa kulongana kukalamba, iofesi lya Watch Tower lyapokelele lamya ukufuma kuli dairekita wa cikuulwa. Ukulingana ne fyo caba tangwako ukwishiba abalebomfya icikuulwa. Uyo waba mulimo wa kwa kaafwa wa kwa dairekita. Lelo atile: “Naciba fye no kumutumina lamya ku kumutootela. Nshatalamonapo ici cifulo ukube ca busaka ifi. Nga nali no kucilondolola, kuti natila umwela ukufuma ku muulu waikilile pa cikuulwa cesu mailo. Lyonse ilyo mulefwaya ukubomfya ifikuulwa fyesu, twapaapaata mukabwele, kabili ni mwe tukabika pa ntanshi. Na kuba, mulingile mu cituntulu ukulaisa cila myeshi itatu ukwabulo kulipila.”
Inte babwelele ku matauni yabo abakoshiwa kabili aba kutootela kabili batendeke ukupekanishisha Icibukisho ca mfwa ya kwa Yesu. Inshiku fye 15 pa numa, pali Cibili, April 6, Icibukisho ca kubalilapo ica pa lwalaala calicitilwe mu fifulo cinelubali.
Mwi tauni lya Berat, impendwa ya basangwa ku kulongana yalisumbana ukufika kuli 170, kabili shimapepo wa cikaya alifulwa. Muli bakasabankanya ba Bufumu 33 aba mu Berat, 21 babatishiwe pa kulongana kukalamba. Berat acitile lipoti 472 abasangilwe ku Cibukisho. Impendwa shimbi isha basangilwe ku Cibukisho shali ishapulamo na sho, maka maka pamo nge ca kufumamo ca butungulushi bushaiwamina ubupeelwa na bapainiya baibela.
Mwi tauni lya mu Albania ilyafulishamo baKatolika, ilya Shkodër, ukwaba ne ciyanda cikalamba ica mapepo, icalici lyatendeke ukupulinta ipepala lya lyashi ilya mweshi no mweshi, kabili limo na limo ilyafuma lyalilanda pa “Ifya Kusengauka Inte sha kwa Yehova.” Ilyafumine ilyalekelesheko lyatile: “Inte sha kwa Yehova nashicandila Shkodër”! Umulalo ukalamba uwa Nte shibili kulya balonganike abantu 74 ku Cibukisho abaicindika kabili aba muntontonkanya wa mushiye. Pa numa ya kumfwa ilyashi lya Cibukisho, indupwa 15 shalombele amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda. Mwi tauni limbi, ilya Durres, ukwaba umulalo wa Nte shine, impendwa ishaiwamina iya basangilweko yali ni 79.
Pa mulandu wa kukaanya kwa misepela ya ciKatolika, abatiinishe ukutamfya Inte na mabwe, ukulongana kwa Cibukisho mu mushi wa mpili uwa Kalmeti i Vogel kwaselele ku ŋanda ya kwa munyina wa cikaya, uko 22 balongene mu mutende. Mwabamo bakasabankanya basano muli ili bumba, batatu aba muli bene ababatishiwe pa kulongana kukalamba mu Tiranë.
Mu Vlorë abalumendo babili bapokelele kope wa Ulupungu lwa kwa Kalinda, ukumubelenga, no kulembela ku Sosaite abati: “Nomba tuleita fwe bene nge Nte sha kwa Yehova pa mulandu wa cine tusambilile mu Ulupungu lwa kwa Kalinda. Twapaapaata tutumineniko ukwaafwa.” Bapainiya baibela babili balituminweko, kabili umo uwa aba balumendo bwangu bwangu abeele uwafikapo nga kasabankanya. Aali uwa nsansa ukuba pa kati ka 64 abasangilwe ku Cibukisho mu Vlorë.
Munyina umo umwina Albania uwasambilile cine mu United States abwelulwike muli ba1950 kwi tauni lya ku mwabo ilya Gjirokastër, uko abombele ukufika apo engapesha mpaka ne mfwa yakwe. Abyele imbuto sha cine mu mutima wa mwana wakwe umwaume. Lintu icibindo cafumishiwepo, uyu mwana wakwe alombele ukwaafwa ukufuma ku Watch Tower Society. Umuntu na umbi uwalesekelela uwaleikala mu mushi lwa mupepi fye ukulola ku kapinda ka ku kuso na o aali nalemba ku kulombo kwaafwa, e co bapainiya baibela bane balituminwe kulya. Pa lucelo lwa pali Citatu ukukonka pa Cibukisho, umo wa bene atumine lamya kwi ofesi lya mu Tiranë ilya Sosaite ati: “Nshingakwinda ukumweba fintu umupashi wa kwa Yehova ucitile. Tuli aba nsansa nga nshi. Icibukisho calitungulwike.” Impendwa ya basangilweko yali 106, ukusanshako ibumba lyabo ilya bakasabankanya cinelubali aba Bufumu.
Ni shani pa lwa bwingi bonse pamo ubwa basangilwe ku Cibukisho? Mu 1992, lintu kwali fye bakasabankanya ba Bufumu 30, impendwa ya basangilweko yali 325. Mu 1993, bakasabankanya 131 baali nabalonganika 1,318 aba kusangwako. Mu myaka yonse ibili, impendwa ya basangilweko yaliba miku ikumi ukucila impendwa ya bakasabankanya. Ifyo cabe ca kucincimusha ukumona ‘umunono abe kana limo’ mu ciputulwa ca nshita icaipipe fi!—Esaya 60:22.
“Lefye Myando Yobe”
Ilyo umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova uletanunukila mu fifutu fyonse fya cibulungwa, ukupunda kulomfwika ukwa kuti: “Tangula apa kwikale hema lyobe, ansa ne fipembe fya bwikalo bobe, wishako; lefye myando yobe, ikasha ne mambo shobe. Tangula apa kwikale hema lyobe, pantu ukapongokela ku kwa kulyo na ku kwa kuso.” (Esaya 54:2, 3) Uku kupongoka mu “bwikalo” bwa kwa Lesa—ubwaimininwako ne cilonganino ca mu kusaalala kwa calo ica bakapepa bakwe—mu cituntulu kwalimonekesha mu Eastern Europe, maka maka mu fyalo fya yali kale Soviet Union. Pa numa ya kutungilila ababomfi bakwe mu kati ka makumi ya myaka iya kutitikisha, Yehova nomba alepayanishisha Inte shakwe ubulamba ubukabilwa ku kutanununa no kukosha ukuteyanya.
Mu Moscow, Russia, pa cibansa ca Locomotive Stadium, pa July 22-25, impendwa ya pa muulu iya 23,743 balisangilwe kwi bungano lya ca kucitika cikalamba ilya kukonkana kwa mwaka wapwile ukwa “Ukusambilisha kwa Bulesa.” Nani aali no kutontonkanya ici ukube cingacitika, nelyo fye imyaka ibili iyapitapo? Lelo balilongene! Ukucila pali 1,000 bafumine ku Japan na Korea, mupepi na 4,000 baishile ukufuma ku United States na Canada, na makana yambi yafumine mu fyalo ukucila pali 30 ifya mu South Pacific, Africa, Europe, ne ncende shimbi—cine cine ukukumanya kwa Kabanga na Masamba. Fintu cali ca kukoselesha kuli aba bonse ukubishanya mu kukakuka na bamunyinabo ne nkashi abena Russia abacilile pali 15,000! Ubuseko bwalyanene.
Impendwa yonse pamo iya kusungusha iya Nte abapya 1,489 balibatishiwe. Ulubatisho lwapeele ukusabankanya kukalamba ne fya kusabankanishishamo ilyashi ukushinguluke calo conse, ukusanshako icikope cishaiwamina pe bula lya kubalilapo ilya The New York Times. Ilintu ukutoota kwali ukwa kuwelesha mu kati ka nshita ya lubatisho, calicililepo mu kati ka lyashi lya kulekelesha, lintu pa numa kalanda atashishe aba kuitemenwa 4,752 na balashi abayafwilishe ukulenga ibungano ukutunguluka muli yo nshila, atile: “Pali fyonse, tuletasha Yehova!” Ee, umupashi wa kwa Yehova waleseshe ukukaanya kwakosa ukwa bashibutotelo ba Orthodox kabili wapayenye amaka ayalengele ibungano ukube ca kucitika ca cine cine ica kubimbula.
Na fimbi fyali no kukonkapo, nangu cibe fyo, mu musumba wa ku Ukraine uwa Kiev, August 5-8. Na kabili, aba kuitemenwa baliwemye cibansa umupwilapo, kabili iyi Ŋanda ya Bufumu iishaikulila yaingishe 64,714 nge mpendwa ya pa muulu iya basangilweko. Na kabili, Inte shafumine ku Kabanga na ku Masamba ne fifulo fimbi ifya pa kati. Amalyashi yakalamba yalipilibwilwe mu ndimi 12. Mupepi na makombe 53,000, abafikile mu kuba ne myendele ya cinkukwe, bali no kusengelwa pa fitesheni ne fibansa fya ndeke no kutwalwa ku fifulo fyabo ukwa kwikala mu mahotela, amasukulu, na mayanda ya pa mbali, pamo pene na mu ngalaba. Ici conse capwilikishiwe mu kuba ne fipooswa finono fye mu kuba no kuteyanya kwatunguluka ukwaletele ukulumbulula kwa kupapa ne lumbo ukufuma kuli bakapokola ba mu musumba.
Icipimo casumbuka ice bungano lya kubimbula cali lubatisho, ulwasendele yonse amaawala yabili na citika. Ubwingi bonse pamo ubwa bamunyina na bankashi bapya 7,402 balangishe ukuipeela kwabo kuli Yehova, ilintu ukutoota kwalebwela no kubweluluka ukushinguluke cibansa conse cikalamba. Ici cali kucila pa mpendwa ya pa muulu yacilile shonse iya 7,136 iyali pa calembwa lintu aba kubungana 253,922 balongene mu New York City mu 1958.
Ilyo ici ciputulwa ca nshita ica bupingushi cileselela ukulola kuli kapeleko, abantu bapale mpaanga ukufuma ku Kabanga, Amasamba, na ‘ku mpela fye ya pano nse’ balelonganikwa muli buumo ubushingalinganishiwako mu lyashi lya kale lyonse ilya buntunse. Mu cine cine, “ibumba likalamba . . . abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi” baleilunda kuli Israele wa ku mupashi mu kubilisha icitetekelo cabo mwi lambo lya cilubula ilyaumo mutengo ilya kwa Yesu, icitendekelo ca conse ico cilepwishishiwa mu kwebela ukuteka kwa bumulopwe ukwa kwa Yehova.—Imilimo 1:8; Ukusokolola 7:4, 9, 10.
[Ifikope pe bula 8, 9]
Akabanga kakumanya Amasamba mu Moscow na Kiev