Talukeni Lintu Ubusanso Bulepala Ukwisa

BANONO abantu abeluka bwangu amasanso ukucila pa benda mu mato. Bafwile ukuba abaibukila ulwa kwaluka mu miceele, ukwima kwa mabimbi, no kupalama kwa ngalaba yabo ku lulamba. Lintu fyonse fibili ukwima kwa mabimbi no mwela fyakumbinkana ku kusunkila ingalaba ukulola ku lulamba, abenda mu mato balolenkana no mulimo wakosa no busanso.

Pe samba lya iyi mibele—iiba ni nkuuka iitunina ku lulamba—uwenda mu bwato asungilila incende yalinga pa kati ka bwato bwakwe no lulamba, ukucilisha nga ca kuti ubwato busunkwa fye ne nsalu shatanikwa. Icitabo ca pa mato ya nsalu shatanikwa cilondolola ukuti ‘ukwikatwa mu cipuupu mu nkuuka iitunina ku lulamba nakalimo e kalanda kabipisha’ ako umuntu uwenda mu bwato engaisangamo. Kupikulula nshi kwatashiwa? ‘Te kwesha ukusuminisha ubwato bobe ukusangwa mu bwafya bwa musango yo.’ Inshila yacingililwa iya kusengaukilamo ukuwila pa cituntu ca mucanga nelyo ulucena lwa mabwe yaba kusungilila intamfu yalinga ukufuma ku busanso.

Abena Kristu bafwile ukuba abeluka bwangu amasanso ayengabunsha icitetekelo cabo. (1 Timote 1:19) Muli shino nshiku, imibele tayaba iyalinga nangu panono ku kusungilila imyendele yashikatala. Pamo fye nga fintu ubwato bwingasensenunwa ku mwela na mabimbi, e fyo ubumi bwesu ubwaipeela bwingalufya ubuyo pa mulandu wa kucimfyanya kwa lyonse ukwa mubili wesu uushapwililika ne mpumo shaluma ku mupashi wa calo—nomba uuli ni cikanga cipuupu mu kuluma kwa uko.

Umwaume Uwaikele mu Nshila ya Busanso

Fintu caba icaanguka ukuipoosa mu menshi ya ku mupashi ayabamo busanso ukwabulo kwishiba!

Languluka ica kumwenako icacitike mupepi ne cishiba ca menshi yashipita, Bemba Wafwa. Tulelosha ku ca kumwenako ca kwa Lote. Ukupingulapo kwakwe ukwa kwikala mu Sodomu kwamuleteele impika no bulanda ubwingi. Pa numa ya kuumana pa kati ka bacemi babo, Abrahamu na Lote balisuminishenye ukwikala mu ncende shapusanapusana. Lote, e fyo twaebwa, asalilepo Icintengulusha ca Yordani kabili ashimpile ihema lyakwe pa kati ka misumba ya mu Cintengulusha. Pa numa, apingwilepo ukwikala mu Sodomu, nangu cingati umusango wa bumi uwa bena Sodomu walemulungulusha.—Ukutendeka 13:5-13; 2 Petro 2:8.

Mulandu nshi Lote atwalilile ukwikala mu musumba uwaishibikwe bubi bubi kuli bucisenene uwakalifye Yehova apakalamba no kulenga fye ukucululuka ku cintubwingi abaikele lwa mupepi? Sodomu wali musumba wa lubanda, kabili umukashi wa kwa Lote ukwabulo kutwishika aipakishe ukumwenamo kwa ku mubili ukwa bumi bwa mu musumba. (Esekiele 16:49, 50) Nakalimo nangu fye ni Lote alicebushiwe no bunonshi bwatunguluka ubwa mu Sodomu. Te mulandu ne cali umulandu wakwe uwa kwikalila kulya, nga alifumineko bwangu ukucila fintu acitile. Ni pa kupampamina kwabamo ipamfya ukwa bamalaika ba kwa Yehova e po ulupwa lwa kwa Lote mu kupelako bashilile incende ya busanso.

Ubulondoloshi bwalembwa ubwa Ukutendeka butila: “Ilyo bwacele, bamalaika balya balelulunkanya Lote, abati, Ima, buulo mukashi obe, na bana bobe babili abanakashi abali pano; epali waonaulwa mu kukandwa kwa uyu musumba.” Lelo nangu fye ni pa numa ya uko kusoka kwabamo kucincisha, Lote “aleshingashinga.” Bamalaika mu kupelako “bamwikete ku minwe, baikete no mukashi wakwe ku minwe, na bana bakwe babili ku minwe; . . . e co balimufumiishe, no kumubika ku nse ya musumba.”—Ukutendeka 19:15, 16.

Ku nse ya musumba, bamalaika bapeele ulupwa lwa kwa Lote amakambisho yamo aya kulekelesha ukuti: “Butusho mweo obe; wilacebukila ku numa yobe; wilaiminina na monse muno Cintengulusha; ku lupili e ko ubutukile, epali waonaulwa.” (Ukutendeka 19:17) Nalyo line, Lote alombele insambu sha kuya ku musumba wapalamineko uwa Soari ukucilo kusha icitungu umupwilapo. (Ukutendeka 19:18-22) Mu kumfwika, Lote ali uwashimunuka ku kuitalushako ukufika pantu engapesha ukufuma ku busanso.

Mu nshila ya kuya ku Soari, umukashi wa kwa Lote aloleshe ku numa pali Sodomu, mu kumonekesha ukufuluka ifintu ifyo ashile ku numa. Pa mulandu wa kusuula amakambisho ya bamalaika, alufishe ubumi bwakwe. Lote—umuntu mulungami—apusunswike ubonaushi bwa musumba capamo na bana bakwe abanakashi babili. Lelo we mutengo alipile pa kusalapo ukwikala mu kupalamisha no busanso!—Ukutendeka 19:18-26; 2 Petro 2:7.

Ukwaluluko Kufuma ku Busanso

Ica kukumanya catapata ica kwa Lote cilanga icingacitika nga ca kuti twaisa mupepi nelyo ukutubatuba mu cifulo ca busanso. Amano kuti yatulangilila ukuti, ukupala abenda mu mato abafikapo, twikatala atuisuminisha ukwingila mu bwafya bwa musango yo. Ni ncende nshi shimo shimo isha busanso isho tulingile ukwalulukako? Abena Kristu bamo balilubanta pa kuibimba mu kucishamo mu mibombele ya bukwebo, pa kulundulula bucibusa bwapalamisha na ba kubishanya na bo aba ku calo, nelyo pa kuba abalambatila lwa mu nkuntu kuli umo uwa bwamba bwapusana ilintu tabali abantungwa ku kuupa nelyo ukuupwa.

Inshila ya mano, mu mulandu umo na umo, yaba kutalukako ku busanso. Ku ca kumwenako, bushe twaliba abaibukila ku masanso ya ku mupashi yantu icainikwa mu kuluba nge shuko lyabembela ilya bukwebo lingaleta? Bamunyina bamo baliyobekamo mu mibombele ya makwebo yakalamba ku kulekeleshiwa kwa ndupwa shabo, ubutuntulu bwabo bwa bumi, ne fishingamo fyabo ifya teokratiki. Inshita shimo ukucebushiwa kuba ni nshila ya bumi iya bwanalale intu indalama shingaleta. Pa nshita shimbi ciba kusonsomba kwa kushininkisha amaka aya kushilimuka kwabo mu bukwebo. Bamo kuti pambi bapelulula ukuti ukukuntwa kwabo kuli kupayanishisha bamunyina bambi incito nelyo ukuba na maka ya kusangwilako muli bukapekape ku mulimo wa mu kusalala kwa calo. Nakalimo batontonkanyo kuti lintu ubukwebo bulebomba bwino, bakakwata inshita yakulilako iya kupeelesha ku mabuseko ya Bufumu.

Finshi fyaba e fimfokonshi fimo fimo? Imibele ya fya bunonshi yabulo kushininkishiwa ne “ca mankumanya” kuti fyafulunganya imibombele ya bukwebo iyateyanishiwe bwino. (Lukala Milandu 9:11) Ukushomboka ne nkongole shafulisha kuti kwaleta ukupelelwa kabili pambi ukufimbilikisha imilandu ya ku mupashi. Kabili nangu ni lintu ubukwebo bulelunduluka, mu kupalishako bukapoka inshita ikalamba na maka ya ku muntontonkanya, kabili kuti cafwaya ukubishanya kwakulilako ukwa ku calo.

Eluda wa Bwina Kristu mu Spain aali mu mafya yatapata aya mu fya ndalama ilintu akampani ka inshuwalansi kamupeele ukutambika kwabamo itunko. Nangu cingati kwaliko ifilolelo fya kupanga indalama ishingi pamo ngo mubomfi wa kuibombela uwa inshuwalansi, mu kupelako alikeene uko kutambika. “Takwali kupingulapo kwaanguka, lelo ndi uwa nsansa pa kuti nalikeene,” e fyo alondolola. “Ica kubalilapo, nali uwashimunuka ukusange ndalama—nelyo fye mu kukanalungatika—ukupitila mu mibombele yandi iya teokratiki. Kabili nangu cingati nalitemenwe imfundo ya kulaibombela, nali no kulaendauka nga nshi no kupoosa amaawala ayengi pa ncito. Ukwabulo kucisengauka cali no kupilibula ukulekelesha ulupwa lwandi ne cilonganino. Pa muulu wa fyonse, ndi uwashininwa ukuti nga ca kuti napokelele kulya kutambika, nga nalilufishe ukulama pa bumi bwandi.”

Takwaba Umwina Kristu uwingafwaya ukulufya ukulama pa bumi bwakwe. Yesu alangilile ifya kufumamo fyabamo busanso ifya nshila ya musango yo pa kushimika icilangililo ca muntu uwatulaike icuma icingi pa kuti engatuusha no kucibondola. Lelo pa bushiku bulya bwine atontonkenye fyo natulaika indalama shalinga, alifwile. “E fyo cili ku uleibikilo mwine ifyuma, no kukanaba uwacindama kuli Lesa,” e fyasokele Yesu.—Luka 12:16-21; linganyako Yakobo 4:13-17.

Tufwile na kabili ukuibaka ku kubishanya kwatwalilila na bantu ba ku calo. Nakalimo mwina mupalamano, cibusa wa pa sukulu, uwa kubomba nankwe ncito, nelyo uwa kubishanya nankwe mu bukwebo. Pambi kuti twapelulula ukuti, ‘Alacindika Inte, atungulula ubumi bwa busaka, kabili tulalanda pa lwa cine mu tushita mu tushita.’ Nalyo line, ica kukumanya ca bambi cilanga ukuti mu kupita kwa nshita kuti pambi twaisanga tulesoobolapo ukuba pamo kwa musango yo ukwa ku calo ukucila ukwa bamunyina ba ku mupashi na bankashi. Masanso nshi yamo aya bucibusa bwa musango yo?

Kuti twatendeka ukucefya ipamfya lya nshita intu twikelemo nelyo ukubuula ubuseko bwakulilako mu fintu fya ku mubili ukucila ifya ku mupashi. Nakalimo, pa mulandu wa mwenso wa kufulwisha cibusa wesu uwa ku calo, kuti twafwaisha fye no kupokelelwa ku calo. (Linganyako 1 Petro 4:3-7.) Kemba wa malumbo Davidi, pa lubali lumbi, asoobwelepo kubishanya na bantu abatemenwe Yehova. “Nkalumbule shina lyenu kuli bamunyinane; mu kati ka lukuta e mo nkamutashisha,” e fyo alembele. (Ilumbo 22:22) Tukacingililwa nga twapashanya ica kumwenako ca kwa Davidi, ukufwaya bucibusa ubwingatukuulilila lwa ku mupashi.

Inshila imbi iya busanso ni ilya iya kuikobenkanya lwa mu nkuntu no muntu wa bwamba bwapusana ilintu umo tali umuntungwa ku kuupa nelyo ukuupwa. Ubusanso kuti pambi bwaisako lintu umo akulilwa kuli umo uuli uwa kucebusha, uyo ukulanshanya nankwe kuba ukwa kubimbula, kabili uwakwata fye ne mimwene ya fintu imo ine no kuyumfwa kwa milangwe. Umo kuti pambi aipakisha ukuba pamo na wene, ukupelululo kuti: ‘Ninjishiba apa kupelela. Tuli fibusa fye.’ Nangu ni fyo, ukuyumfwa ilyo kwacincimushiwa takubo kwayanguka ukulama.

Mary, nkashi wacaice uwaupwa, aipakishe ukuba pamo na Michael.a Aali ni munyina umusuma lelo alecisanga icayafya ukupange fibusa. Balecite fintu ifingi ifyapalana, kabili basangile ukuti bali na maka ya kuseka capamo. Mary alisembelekwe ukutontonkanyo kuti munyina umushimbe alefwaya ukucetekela muli wene. Tapalepele, icalemoneka ukuba bucibusa bwa kaele casangwike kulambatila kwashika ukwa mu nkuntu. Bapoosele inshita yakulilako capamo kabili mu kupelako baingile muli bucisenene. “Nalingile ukwiluka ubusanso pa kutendeka,” e fyasosele Mary mu kuteta. “Lintu bucibusa bwalundulwike, cabele ngo lutikiti ulwaletukulila mu kati mu kushikilako.”

Tatufwile ukulaba ukusoka kwa Baibolo ukwa kuti: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha; nani engawishiba?” (Yeremia 17:9) Umutima wesu uwa kufutika, ukupala ibimbi ilisensenuna ubwato ukubupuma ku mabwe, kuti watusensenwina mu kwampana kwa kukuntukilwa ukwabamo busanso. Ukupikulula? Nga ca kuti tauli muntungwa ku kuupa nelyo kuupwa, mu kuitemenwa bomba pa kutalukako mu nkuntu kuli umo uyo usanga ukuba uwa kucebusha.—Amapinda 10:23.

Ukuputukako no Kutalukako ku Busanso

Ni shani nga ca kuti kale kale tuleisanga mu busanso bwa ku mupashi? Abenda mu mato, lintu balesensenunwa ukulola ku lucena ku mwela ne bimbi, mu kupelelwa balapindulula ingalaba shabo ukulola lwa mu kati ka bemba, nelyo ukupusumuka, mpaka na lintu bafika mu menshi ayatekenyeko. Mu nshila yapalako, tufwile ukushomboka ukuilubula fwe bene. Pa kumfwila ukufunda kwa mu Malembo, ukupepela mu mukoosha ukwaafwa kwa kwa Yehova, no kufwaya ukwafwilisha ukufuma kuli bamunyina ba Bwina Kristu abakosoka, kuti twabwelela pa nshila yabulo busanso. Tukaba abapaalwa na kabili no mutende wa muntontonkanya no mutima.—1 Abena Tesalonika 5:17.

Te mulandu ne fingaba imibele yesu, tuba aba mano ukutalukako ku “[fya] pano isonde.” (Abena Galatia 4:3) Mu kupusanako na Lote, Abrahamu asalilepo ukwikala uwapaatukako ku bena Kanaani ba ku calo, nelyo cingati capilibwile ukwikala mu mahema pa myake ingi. Nakalimo alibulishe ifya malila fya ku mubili, lelo umusango wa bumi uwayanguka walimupokolwele lwa ku mupashi. Ukucila ukucula ukubunshiwa kwa citetekelo cakwe, abele “shibo wa bonse abatetekela.”—Abena Roma 4:11.

Nga fintu twashingulukwa ne calo ca kuyobekamo ico “umupashi” wa ciko ulekoselako lyonse, tulekabila ukukonka ica kumwenako ca kwa Abrahamu. (Abena Efese 2:2) Nga ca kuti twapokelela ubutungulushi bwa kwa Yehova mu milandu yonse, tukapaalwa pa kukumanya pa lwesu ukucingilila kwakwe kwabamo kutemwa. Tukayumfwa nga fintu Davidi ayumfwile ukuti: “Abweseshamo umweo wandi. Antungulula mu makuba ya bulungami pa mulandu we shina lyakwe. Cine cine ubusuma no luse fikankonka inshiku sha mweo wandi shonse; kabili nkekala mu ŋanda ya kwa Yehova inshiku pe.” Takuli kutwishika pa lwa cene, ukukonkamo mu “makuba ya bulungami,” ukucila ukupaasuka ukulola ku tushila twa busanso, kukaleta amapaalo ya ciyayaya.—Ilumbo 23:3, 6.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 24]

Nga ca kuti tauli muntungwa ku kuupa nelyo kuupwa, talukako mu nkuntu kuli umo uyo usanga ukuba uwa kucebusha