Cenjela ku Kuitakisha

ILELO abengi bamona ukuitakisha ngo bulumba. Ukulangisha ubukose bwa umo, ukulamuka, ne fyapwilikishiwa fisangwike e mwata. Bamo basumina ukuti ukuitakisha kulafwaikwa ku kufika pa buyo. Bambi bayumfwe fyo cilasumbulako umucinshi wa pa lwakwe. Magazini wa Time yalandapo ukuti: “Icipasho ca bufuuke, nelyo cingati tacilafwililila, citendeke ukumoneka mupepi no kuba ica kale.” Kalemba Jody Gaylin alandapo ukuti: “Ku ce shamo, ukuitakisha kushingatontolokako . . . e mibele ya ndakai. Ukulanshanya ne cibusa nelyo uwa kwishibana na o kukwete ica kusanshamo icipya: ukuilumbanya.”

Abemika ifipasho balimika ifipimo. Napamo walyumfwapo amashiwi ya wali kale icipookapooka ca calo conse mu bwangalo bwa nkonya aya kuti: “Tacili ca mankumanya ukuti ni ne muntu wakulisha mu calo conse pali ino nshita mu lyashi lya kale.” Ukulanda kwa cilundwa cimo ice bumba lya nyimbo amaBeatles na ko kwaba ukwaishibikwa nga nshi ukwa kuti: “Twaliba abaishibikwa ukucila pali Yesu Kristu nomba.” Ilintu bamo bamwene ukulandapo kwa musango yo ngo kwacitilwe muli bukaele, bambi bamwene abo abasosele yene ukuba nga abemike cipasho ca kuininikisha icawamina ukukonka.

Ukwanana kwa kuitakisha kulemyako icipusho ca kuti: Bushe mu cituntulu caliba icisuma ukucita amataki pa lwa fikwatwa fya umo no kulamuka? Caliba ca cifyalilwa, kwena, ukukwate cilumba mu fintu umo apwilikisha kabili no kwakana fye fyene ne fibusa fyapalamisha na balupwa. Lelo ni shani ku lwa abo abekalila ku nsoselo ya kuti, “Nga walikwatapo cimo, cilangishe”? Mu kulundapo, ni shani ku lwa abo bantu, ilyo tabaitakisha pa lwalala, mu bumfisolo bafwaisho kuti bambi beshibe imibele yabo iya bukose ne fyo bapwilikisha? Bushe ukuisabankanya kwa musango yo kwalibamo ubusuma, nangu fye ukufwaikwa, nga fintu bamo batunga?

Ica Kufumamo pa Kwampana

Languluka ukwambukila kuntu ukuitakisha kwa bambi kukwata pali iwe. Ku ca kumwenako, ni shani wingankulako ku kulondolola kwakonkapo?

“Ifitabo ifyo nshalemba fyaliwamapo ukucila pa fitabo abantu bambi balemba.”—Kalemba walumbuka.

“Nga ca kuti e po nali pa kubumba, nga nalipeelepo imfundo isha kwaafwa ku kutantika kwawaminako ukwa bubumbo bonse.”—Imfumu ya mu nshita sha pa kati.

“Te kuti kube Lesa pantu, nga ca kuti alibako, nshingasumina ukuti nshali Ni ne.”—Uwa mano ya buntunse uwa mu mwanda wa myaka uwalenga 19.

Bushe ulakulilwa kuli aba bantu ku kulandapo kwabo? Bushe uletontonkanye fyo kuti waipakisha ukuba mwi longo lyabo? Mu kupalishako iyo. Mu cinkumbawile, ukuitakisha—mu kucincila nelyo fye mu musamwe—kulenga bambi ukuyumfwa abakanshika, abakalifiwa, nakalimo abafinuka. Uku e kwambukila cakwete pali kemba wa malumbo Asafi, uwailumbulwilile ukuti: “Nafinwike abatakisha.” (Ilumbo 73:3) Mu cine cine, takuli nangu umo uwa ifwe uufwaya ukuba ica kulenga ukuyumfwa kwabipa ku fibusa fyesu na bo tubishanya na bo! Abena Korinti wa Ntanshi 13:4 alondololo kuti: “Ukutemwa . . . takucita mataki.” Ukutemwa kwa bukapepa no kwangukililwa ku kwiluka ukuyumfwa kwa bambi fikatusesha ukutaluka ku kulangisha ukulamuka kwesu ukwatunganishiwa ne fikwatwa.

Lintu umuntu ailama umwine no kulanda mu bufuuke, alenga bambi abamushingulwike ukuyumfwa abapembesulwa no kuyumfwa bwino. Aya yaba maka yaumo mutengo. Nakalimo shicalo umwina Britain Lord Chesterfield akwete ici mu muntontonkanya lintu apandile umwana wakwe amano ukuti: “Ba uwa mano ukucila abantu bambi nga wingacicita; lelo wibeeba ifyo.”

Abantu tabakwata ifya bupe fimo fine. Ico mu kwampanako cingangukila umuntu umo te kuti mu kwanguka cibe bukose bwa muntu umbi. Ukutemwa kukasesha umuntu ukubomba mu kulangulukilako na abo abashapeelwa mu mbali isho akwatamo amaka. Mu kupalishako, umuntu umbi alipeelwa mu mbali shimbi. Umutumwa Paulo atwebele ukuti: “Mu bubile ubo napeelwe, ndetila ku muntu onse uwa muli imwe, eitontonkanishisho kucila ifyo afwile ukutontonkanya; lelo atontonkanye no kutekanya, ifyo Lesa alingile ku muntu no muntu umulingo wa citetekelo.”—Abena Roma 12:3.

Ukuitakisha Kutuntuka ku Bunake

Ilintu bamo kuti pambi bafumapo pa uleitakisha, ukuyumfwa abacepako mu kubapo kwabo, bambi bankulako mu kupusanako. Basondwelela ukuti abaitakisha baba abashacingililwa. Kalemba Frank Trippett alondolola umulandu umuntu uuilumbanya, mu kupusanako, pambi engabotelesesha umucinshi wakwe mu menso ya bambi: “Uuli onse alishiba lwa nkati ukuti ukuitakisha ilingi line kwishibisha ubunake bumo ubwa lwa nkati ubwa kulengo bulanda.” Apantu abengi balapusha amenso mu kubepekesha kwa uleitakisha, bushe tacingacilapo kubamo amano ukutaluka ku kuitakisha kwapeeluka?

“Na Kabushe Nalipeelwa!”

Ifi e fyo bamo besha ukulungamika ukuikatamika. Bayumfwa ukuti apantu mu cine cine balikwate ca bupe mu mbali shimo, ukubepekesha ukukanakwata kuti kwaba ni bubumbimunda.

Lelo bushe ukuitakisha kwabo kwa cine? Ukuininikisha kukongamina ku kuba kuyumfwa kwa umo fye pa lwakwe. Cintu tumona ngo bukose bwapulamo muli fwe bene kuti pambi camoneka ica lyonse kuli bambi. Icishinka ca kuti umuntu ayumfwa ukupatikishiwa ukulangisha amaka yakwe kuti catubulula fye no kuti nakuba taaba uwakosa nakalya—ukukosa mu kulinga ica kuti aiminina pa lwakwe umwine ukwabulo kuisabankanya. Baibolo ilebekesha ukukongama kwa buntunse ukulola ku kuibepa lintu ikonkomesha ukuti: “Uuletila naiminina ndi, acenjele epali awa.”—1 Abena Korinti 10:12.

Nangu cingati umuntu alipeelwa ukulamuka mu kupulamo mu lubali lumo, bushe ici cilalungamika ukuitakisha? Iyo, pantu ukuitakisha kukatamika abantunse, ilintu ukulamuka ukuli konse uko twakwata kwafuma kuli Lesa. E ulingile ukupokelela ubukata. Mulandu nshi twingapokelela umucinshi ku cintu ico twafyelwe na co? (1 Abena Korinti 4:7) Pa mbali ya ico, nga fintu fye twakwata ubukose, na kabili twalikwata amabunake. Bushe ubufumacumi bulafwaya ukwito kusakamana ku filubo fyesu no kutena? Banono abaitakisha abatontonkanye fyo. Imfumu Herode Agrippa I kuti pambi aali ni kalanda wakwete ca bupe icine cine. Lelo ukubulisha kwakwe ubufuuke kwatungulwile ku mfwa yabipisha. Cilya ca kucitika cabipa cibelebesha fintu ukuituumika kwaba ukwa muselu kuli Lesa, nga fintu kwaba na ku bantunse abengi.—Imilimo 12:21-23.

Ifya bupe no bukose ilingi line fileshibikwa ukwabula ukuisabankanya kushalinga. Lintu bambi baishiba no kutasha imibele ya umo nelyo ifya kupwishishisha, cilacilapo kubelebesha mu kusenamina pali kapokelela. Amapinda 27:2 mano mano yatila: “Leko mweni akutashe, akanwa kobe te ko; umbi umbi akutashe, te milomo yobe iyo.”

Bushe Kulakabilwa ku Kufika pa Buyo?

Bamo bayumfwa ukuti ukuitwala pa ntanshi ukwa kuicetekela kulafwaikwa ku kufika pa buyo muli sosaite wa lelo uwabamo kucimfyanya. Balasakamikwa ifyo nga ca kuti tabafumishe shiwi no kusabankanya ubukose bwabo, tabakeshibikwe, tabakatesekeshiwe. Icingemininako ukusakamikwa kwabo ni uku kulandapo ukufuma muli magazini wa Vogue ukwa kuti: “Kwaliko inshita twasambilishiwe ukuti ubufuuke mibele ya bulumba, nomba tulesambilila ukuti ukuikanya kuti kwaba bulema.”

Kuli abo abalefwaya ukucito kulunduluka ku fipimo fya cino calo, ukusakamikwa kuti pambi kwaba kwa cine cine. Lelo imibele ya Mwina Kristu yalipusanako. Alishiba ukuti Lesa alasakamana kabili asalapo ukubomfya amaka ya abo abaicefya, te ba miiya. E ico, Umwina Kristu takabila ukwalukila ku nshila sha matutumuko. Ca cine, umuntu uwacishamo kuicetekela kuti pambi anonka ukulumbuka kwa pa kashita kanono pa kuba uwa mupampamina nelyo uwa kunashanasha. Lelo mu kupite nshita alasansalikwa no kucefiwa, nelyo fye ukucendwa. Cili fye nga fintu Yesu Kristu alondolwele ukuti: “Uuntu aisansabika akacendwa, no untu aicenda akasansabikwa.”—Mateo 23:12; Amapinda 8:13; Luka 9:48.

Ubusuma bwa Bufuuke

Ralph Waldo Emerson alembele ukuti: “Umuntu onse nkumanya alincilako mu nshila imo. Ni mu kuti, ndasambilila pa lwa wene.” Ukulandapo kwakwe kwaba mu kusuminishanya no kukonkomesha kwapuutwamo na bulesa ukwa kwa Paulo ukwa kuti Abena Kristu belacite ‘cintu nangu cimo mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama ukutunga abanabo ukuba abacilapo.’ (Abena Filipi 2:3) Iyi mimwene ya bufuuke ibika umo mu cifulo ca kusambilila kuli bambi.

E co ibake ukuti ubukose bobe bwikasanguka e bunake bobe. Wicefyako ku maka yobe ne fya kupwishishisha ukupitila mu kuitakisha. Sansha ku bulumba bobe imibele ya bufuuke. Iyi e isumbula mu cine cine ubucindami bwa umo mu menso ya bambi. Ilafwilisha umo ukuipakisha ukwampana kwawaminako na bantunse banankwe kabili ileta ukusuminisha kwa kwa Yehova Lesa.—Mika 6:8; 2 Abena Korinti 10:18.