Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w94 10/1 amabu. 21-25
  • Impanga Yakuba Yasanguka Iyafunda

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Impanga Yakuba Yasanguka Iyafunda
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1994
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Ubupyani bwa ku Mupashi
  • Ukwakana mu Mulimo wa Kushimikila
  • Ukutanda Imbuto mu Mbali ya Bemba
  • Umulimo Watwalilila mu Kuba no Munandi wa mu Cupo
  • Ukucimfya Ukukaanya
  • Ukushipikisha Amafya ya Pali Bemba
  • Ukuteuluka Kwalundwapo
  • Impanga Naisanguka Iyafunda
  • Ubwato Bwaonaika Pa Cishi
    Icitabo ca Malyashi ya mu Baibolo
  • Ukucetekela Muli Yehova Kuleta Insansa
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1990
  • Alishuka Uo Yehova E Lesa Wakwe
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—2003
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1994
w94 10/1 amabu. 21-25

Impanga Yakuba Yasanguka Iyafunda

NGA FINTU CASHIMIKWA NA ARTHUR MELIN

Yali ni nshita yalengama iya muli shinde mu 1930, kabili naiminine pa cabu mu Prince Rupert, British Columbia. Ukulolesha pa nshi pa bwato bwali pa mulimba wa bemba, nalilangulwike ukuti, ‘Ni kwi amenshi yonse yele?’ Ici cali ica kukumanya candi ica kubalilapo ica kukama kwa menshi ya ku Lulamba lwa ku Masamba ulwa bemba wa Pacific uko icipimo ca menshi ya pali bemba pambi cingakama ukufika ku mamita cinelubali mu maawala fye mutanda. Lelo ni shani fintu kalume wa pa farmu aishilesangwa ku namba sha bemba wa Pacific?

NALILAALIKWE ukukushako ishuko lyandi ilya mulimo wa nshita yonse kuli Yehova pa kuilunda ku baali mu bwato bwa Charmian. Ukupeelwa kwesu ukwa mulimo kwali kupansa umulimo wa kushimikila ukukonka ululamba lwa ku masamba ulwaba lweka ukufuma ku Vancouver ukufika ku Alaska. Ici cifulo catanunuka capangilwe maka maka no lulamba lwalepa amakilomita ayengi ulwa British Columbia, ulushakwetemo bakalumba bacincila aba kwa Yehova. Kano fye akalibumba kanono aka bakasabankanya ba Bufumu mwi tauni lya Prince Rupert.

Nalefwaisha ukutendeka, e co nshikila fye mwi shitima, ilyo line nalungeme ku fyabu ku kumona ubwato bwa Charmian no kukumanya abalimo, Arne na Christina Barstad. Takwali uwalimo, e co nalifumineko. Ilyo nabweleleko pa numa kalya kasuba, nalitulumushiwe. Camoneke kwati bemba aalekaminina!

Lelo cinshi catungulwile kuli uyu mulimo wa kulengo buseko?

Ubupyani bwa ku Mupashi

Ukutesekesha kwandi ukwa fintu fya ku mupashi kwatendekele pa ŋanda mu mawanga ya Alberta, Canada. Tata aali nasanga trakiti uwalembelwe na Charles Taze Russell uwa Zion’s Watch Tower Tract Society uyo ayalwile ubumi bwakwe apakalamba. Tata atendeke ukushimikila ku bena mupalamano bakwe, te mulandu no mulimo wakwe uwalesenda inshita uwa bulimi mu Calmar, Alberta. Ico cali myaka umwanda umo iyapitapo, mu kubangilila kwa ba 1890.

Cali ni muli iyi ŋanda iitiina Lesa e mo nafyalilwe pa February 20, 1905, uwalenga cinekonsekonse uwa abo mu kupelako baishileba abana indume ne nkashi ikumi. Tata, capamo na bambi muli ubu bwikashi bwa bena Sweden, babele ababishanya na Basambi ba Baibolo aba pa Kati ka Nko. Mu kupita kwa nshita, bakuulile icifulo ca kulonganinapo, pa numa icaishileitwa Iŋanda ya Bufumu. Yali ni imo iya Mayanda ya Bufumu aya kubalilapo mu Canada.

Umulimo wa pa farmu tawabalile autucilikila ku kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, kumo ukwa kwene ukwalekwata amalyashi kuli bakalanda abeni abatuminwe na Watch Tower Society. Aya malyashi yakuulilile muli ifwe ukufwaisha kwa mukoosha ukwa kwakana mu mulimo wa kushimikila. Pamo nge ca kufumamo, mupepi na bonse mu lupwa lwesu balyenda mu lubuuto lwa cine ca Baibolo mu kutwalilila.

Ukwakana mu Mulimo wa Kushimikila

Mu kubangilila kwa ba 1920, nalipeelwe umulimo wandi uwa kucitilo bunte uwa kubalilapo. Nali no kwananya ubwite bwa lyashi lya cintubwingi ukufuma ku mwinshi no mwinshi mu musumba wa Edmonton. Ilyo naiminine palya neka bulya bushiku, nasambilile isambililo lyakatama: Tetekela Yehova. (Amapinda 3:5, 6) Fintu nali uwa nsansa ukupwilikisha ulya mulimo wa kubalilapo mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova!

Ukucetekela kwandi mu kuteyanya kwa kwa Yehova ukumoneka na mu musha wakwe uwa cishinka kabili uwashilimuka kwatwalilile ukukula ilyo ukumfwikisha kwalundwapo kwasanikilwe pa Cebo cakwe ica cine. Ubwingi ubwa fibelesho fya Kristendomu, pamo ngo kusefya kwa Krisimasi ne nshiku sha kufyalwa, fyalilekelwe. Ukupusunsuka kwa umo takwatwalilile na kabili ukuba e cintu cikalamba; mu cifulo ca ico, ukushimikila Ubufumu kwatendeke ukukwata icifulo cipya icacindama. Ici conse calikwete ukwambukila kukalamba pa bumi bwandi. E co mu kwangufyanya pa numa ya kupeela ubumi bwandi kuli Yehova pa April 23, 1923, napangile ubutumikishi bwa nshita yonse ukuba ubuyo bwandi.

Mu kati ka mpepo yatalalisha iya mu Canada, twacitile ubunte mu ncende sha mu mishi mu kuba ne cikocikala citintwa na kabalwe. Inshita imo napoosele imilungu ibili ne bumba mu caishibikwe ngo mulimo wa mu ŋanda ya muli motoka. Aba bamotoka baibela bashinine ukuba ababomba mu kucitilo bunte mu ncende shapabuka isha mpanga ya mu Canada. Te mulandu ne mpika sha fya ndalama, imiceele yatapata, ne ntamfu shalepa isha kwenda, nalitungulwike ukuba uwa mukoosha mu butumikishi bwa bupainiya mu Alberta mu kuputawisha pa myaka mupepi na itatu ukufikila bulya bushiku bushakalabwe mu 1930 lintu nalaalikwe ukubomba ku Lulamba lwa ku Masamba ulwa Pacific. Apantu nshaishibe icili conse pa lwa bemba nelyo amato, ubo bwite bwalimpelengenye.

Kwena, mu kwangufyanya pa numa nafikile mu Prince Rupert nayumfwile uwakakuka mu kuba na bakabomba banandi abapya aba mu bwato. Munyina Barstad aali ni kensha wa ngalaba uwabelesha, uwaibimbile mu bushila bukalamba pa myaka iingi. Imyaka yakonkelepo mutanda yali ciputulwa ca nshita ica kushimikila kwapambana, ukwenda pa menshi ya ku lulamba lwa British Columbia ukufuma ku Vancouver ukufika ku Alaska. Isambililo na limbi ilyasambililwe ni li: Lyonse pokelela umulimo ukufuma kuli Yehova, kabili te kwesho kushimba.

Ukutanda Imbuto mu Mbali ya Bemba

Icabu ca kutuushishapo twabalile ukwimininapo muli ulya shinde wa 1930 cali ni Ketchikan, Alaska, uko twapatike ifibokoshi 60 ifya mpapulo sha Baibolo. Pa milungu iingi, twatandalile amayanda yonse mu Ketchikan, Wrangell, Petersburg, Juneau, Skagway, Haines, Sitka, na mekashi yambi ayasalangana. Mu kukonkapo twafimbile ululamba lonse ulwa British Columbia, ukupwishishisha lwene pa ntanshi ulusuba lwali talulapwa. Inkambi shabelele ukwalepesha isha batemi, inkambi sha twampani twe sabi lya mu fikopo, imishi ya bena India, amatauni yanono, capamo na bekashi baba beka na balunshi, fyalitandalilwe. Pa nshita shimo cali icakosa ukusha bakabaka ba mpungu sha malaiti batalalilwa abatemwa ukukwata umo uwa kulanda na o.

Mu kupita kwa nshita, Sosaite yatupangeshe mu kuba ne filimba fingasendwa ifya maseleti na malyashi ya Baibolo ayakopwa. Twaleya ne fi, capamo ne fitabo, amaBaibolo, na bamagazini. Ilingi line twalefisenda ilyo twaleshomboka pa mabwe ya ku lulamba. Mu nshita amenshi yalecepa pali bemba, inshita shimo shimo twali no kukululula fyene pa mitanto ukufininika apa kupatikila ifipe apasumbuka. Nali uwa nsansa pa kukansha kwa ncito yakosa uko napokelele mu bwaice bwandi ukubomba pa farmu.

Ifisoselo pa bwato bwesu fyabombele nge cisolobelo ca maka mu kwananya imbila ya Bufumu. Pa kutanuka pa menshi, amalyashi yakopwa ilingi line yaleumfwika amakilomita ayengi ukutalukako. Inshita imo ilintu twaponeshe inanga pa musoso wa bemba uwaba weka pa cishi ca Vancouver, twalishishe limo ilya aya malyashi ya Baibolo. Ubushiku bwakonkelepo abantu baleikala pa cishi mu kucincimuka batwebele ukuti: “Mailo twaumfwile ilyashi ukufuma fye mu muulu!”

Pa kashita na kambi abaupana babili abakoloci basosele ukuti baumfwile inyimbo ukufuma mu cipunda ca fyushi, lelo lintu bafumine pa nse, tabaumfwile nangu kamo. Ukubwelela mu kati, baumfwile ishiwi. Mulandu nshi cabelele ifyo? Cisuma, ilintu baali pa nse, twalebikapo iseleti limbi. Twalelisha inyimbo mu kubalilapo pa kucebusha ukusakamana kwa bantu, lyene ukulisha ilyashi lya Baibolo.

Pa kashita na kambi, lintu twaponeshe inanga mupepi na kacishi kakwata umushi wa bena India, bakalume ba cikaya babili balishile baleoba ku kumona uko amashiwi yalefuma. Bamo pa cishi batontonkenye ifyo yali mashiwi ya bafwa babo ababwelele ku bumi!

Tacali icishili ca lyonse ukushalika ifitabo umwanda pa bushiku bumo kuli abo balebomba mu twampani twe sabi lya mu fikopo utwabela ukwalepesha. Pa kukwata ifya kupumbula finono, balikwete inshita ya kutontonkanya pa fintu fya ku mupashi. Mu kupita kwa nshita ubwingi bwa aba ababa beka basangwike Nte. Pa nyendo shalekonkapo, twaloleshe ku ntanshi ku kubatandalila ku ‘kusansamushanya.’—Abena Roma 1:12.

Umulimo Watwalilila mu Kuba no Munandi wa mu Cupo

Mu 1931, naupile nkashi nankwe kwa Christina Barstad, Anna. Pa numa twatwalilile bupainiya bwesu capamo mu bwato kabili twaipakishe ifya kukumanya ifingi ifya kulambula pa myaka iingi. Bawhale, basea lion, baseal, baporpoise, impombo, babere, ne nkwashi fyali e fibusa fyesu ilyo ku numa kwali impili shapuulama, ifyoofi fyaba fyeka, ututoto twa bemba utwatalalila, mu kuba ne mitengo ya mikedari, utuncindu, ne miti ya Douglas fir iyalulubala. Inshita shafulilako twayafwilishe impombo shanakuka no twana twa shiko ilyo shaleesha ukoowa ukwabuka amabimbi yaluma ku kufulumuka ifilwani.

Icungulo kasuba cimo twamwene chembe alepita mulemba nshi ukulalanya amenshi, ingala shakwe shimanike isabi lya chinook salmon ilikalamba. Ili sabi lyali ilikalamba nga nshi ica kuti taali na kulimya umupwilapo kufuma mu menshi, e co chembe alelola ku lulamba lintu alekululula salmon. Frank Franske, icilundwa ce bumba lyesu, alimwene ukuti lyapuma kabili abutukile ku lulamba ku kukumanya chembe wafunshika no kumunashanasha ukulekako ububamfi bwakwe. Ibumba lyesu ilya bapainiya lyakwete umulalilo usuma uwa salmon cilya cungulo bushiku, kabili chembe asambilile ukwabana, nangu cingati cali mu kushimunuka.

Pa kacishi kamo pa mpela ya kapinda ka ku kuso aka cishi ca Vancouver, abaupana babili abe shina lya Thuot bafukatile icine ca Baibolo. Umulume aali muntu uushaishibe ukulemba no kubelenga, uushalululwa, uwa bucaibela mu myaka yakwe ya pa kati ka ba 90, kabili umukashi aali mu myaka yakwe ya pa kati ka ba 80. Nangu cibe fyo, alicebushiwe nga nshi ku cine ica kuti aliicefeshe no kusuminisha umukashi wakwe ukumusambilisha ukubelenga. Mu kwangufyanya aali na maka ya kusambilila Baibolo ne mpapulo sha Sosaite umwine. Ukucepako pa myaka itatu pa numa, nalikwete ubuseko bwa kubatisha bonse babili pa mushi wa pa mwabo uwa cishi cabela ukwalepesha, ukubomfya ubwato bwesu ubwa kooba nge cishiba ca lubatisho!

Na kabili twalikwete ubuseko bwa kumona ulupwa lwa baSallis mu Powell River ukwankula ku bukombe bwa Bufumu. Walter abelengele akatabo War or Peace—Which? no kumfwa palya pene ukuti cali cine. Mu kwipipa ulupwa lonse lwailundile kuli Walter mu mabumba ya bupainiya mu Vancouver, uko twalesha twapoosa inanga ya Charmian mu nshita ya mpepo. Ashinine ukuba uwapimpa nga nshi, kabili pa ciputulwa ca myaka aikuminishe umwine ku ba bwananyina bonse mu ncende ya Vancouver. Apwishishe umulimo wakwe uwa pe sonde mu 1976, ukusha ku numa ulupwa lukalamba ulwa Nte.

Ukucimfya Ukukaanya

Bashibutotelo mu mishi ya bena India ilingi line balesuusha umulimo wesu, ukutumona nge mpuupu mu mabala yabo aya ku mupashi. Pa Port Simpson shibutotelo wa cikaya apindile ukuti imfumu itubinde ukutandala pa mayanda. Twakumene ne mfumu no kuipusha nga ca kuti yatontonkenye ifyo shibutotelo mu kulungika alangulwike abantu ba iko pamo nga bambuulu icine cine ica kukanaitontonkanishisha abene. Twatubulwile ukuti abantu ba iko bapeelwe ishuko lya mu nshita ilya kukutika ku kulanshanya kwa Cebo ca kwa Lesa no kuipingwila abene cintu balefwaya ukusuminamo. Ica kufumamo: Atupeele ulusa lwa kutwalilila ukushimikila mu mushi.

Imfumu ya pa mushi umbi pa makumi ya myaka yatandwile ukwesha konse ku filundwa fya cilye na mabumba ya butotelo ku kucilikila Inte ukufuma ku kukumana na bantu bakwe. “Ilyo lyonse ndi mfumu,” e fyo asosele, “Inte sha kwa Yehova bali abapokelelwa kuno.” Ca cine, te lyonse twapokelelwe ukuli konse, lelo te mulandu no kukaanya tatwabalile atupatikishiwa ukufuma pa ncende. Muli fyo twali na maka ya kupwishishisha ubutumikishi bwesu inshita imo na imo twapoosele inanga.

Ukushipikisha Amafya ya Pali Bemba

Pa ciputulwa ca myaka, twalolenkene na mafya ya fikuuku, amabimbi, amabwe yabelama, kabili inshita shimo shimo ukufwa kwa injini. Inshita imo twasensenwinwe mu kupalamisha ku cishi ca Lasqueti, amakilomita mupepi na 160 ku kapinda ka ku kuso aka Vancouver. Twalilindikwe pa mabwe, ukusaamikwa palya pa mulandu wa kukama kwa menshi, kabili twashintilile pa miceele. Nga ca kuti imiceele yalibipile, ubwato nga bwalishonawilwe mu tupimfya pa mabwe. Ifwe bonse twalibutukile pa mabwe kabili twacitile apapelele amaka yesu. Twaliile ica kulya ca kasuba, ukusendwa mu kubelenga, no kulolela amenshi ukufula na kabili.

Te mulandu no bwingi bwa masanso ne fya kupumfyanya, bwali bumi ubutuntulu, ubwa nsansa. Ukufyalwa kwa bana baume besu babili, nangu cibe fyo, kwaleteleko ukwaluka kukalamba. Twatwalilile ukwikala mu bwato, lelo ilili lyonse twaselele ku kapinda ka ku kuso aka Oona River, Anna na bakalume baleshala palya na bafyashi ba kwa Anna ilintu ifwe bonse fwe bashala twakonkenyepo ukuya ku kapinda ka ku kuso ukufika ku Alaska. Lyene, lintu twabwelele ku kapinda ka kulyo, Anna na bana bailundile cipya cipya kuli ifwe.

Nshibukisha abana ukutala abailishanya nelyo ukulwala. Bafwele imishipi ya kuicilikila ukunwena pa nshita shonse, kabili inshita shimo shimo twalebakakila fye no kubakakila. Ee, kwaliko utushita twakosa.

Ukuteuluka Kwalundwapo

Mu 1936 twali no kusha Charmian, kabili naingile incito ya ku calo. Pa numa twalikwete umwana mwaume walenga butatu. Mu kupita kwa nshita, nashitile ubwato bwa bushila, ubushabombele fye nga kaliilo lelo na kabili bwatusuminishe ukutwalilila mu mulimo wa kushimikila mu mbali ya lulamba.

Twakuulile ŋanda pa cishi ca Digby, ukulalanya akatoto ka bemba ukufuma ku Prince Rupert, kabili mu kwangufyanya akacilonganino kanono kalipangilwe. Mu kati ka Nkondo ya Calo iya II, lintu umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova wabindilwe mu Canada, twalesenda ubwato ku Prince Rupert pa numa ya pa kati ka bushiku no “kusansa” icifulo ca kubombelamo, ukusha impapulo pa ŋanda iili yonse. Takuli nangu umo uwabalile alundanya ukwabuka kwesu ukwa pa kati ka bushiku ku kwananya kwa mpapulo shabindwa!

Impanga Naisanguka Iyafunda

Panono panono abantu bafulilako batendeke ukubishanya ne Nte sha kwa Yehova, kabili mu 1948 ukukabila kwa Ŋanda ya Bufumu mu Prince Rupert kwali ukwamonekesha. Pa numa ya kushita icikuulwa ca bashilika icabelele ku lubali lubiye ulwa cabu, twalicikuululwile, ukuciputula pa kati, kabili lyene ukucibika pa cimbayambaya ukucitwala ukwa kukuulila. Yehova alipaalile ukubombesha kwesu, kabili twalikwete Iŋanda ya Bufumu iyesu ine.

Mu 1956, naingile cipya cipya mu mabumba ya bapainiya, kabili Anna ailundile kuli ine mu 1964. Na kabili twabombele mu bwato mu Lulamba lwa Pacific. Pa nshita imo twaakene na mu mulimo wa muputule, ukutandalila ifilonganino ukufuma ku fishi fya Queen Charlotte lwa ku kabanga ukulalanya impili ukuya ku Fraser Lake, kabili pa numa ukufika fye na ku Prince George na Mackenzie. Pa ciputulwa ca myaka, twaendele ukupulinkana pa kati ka kapinda ka ku kuso na masamba aka Pacific amakana ya makilomita ukubomfya motoka, ubwato, ne ndeke.

Mu Prince Rupert twalitwalilila ukuipakisha ifya kukumanya fishaiwamina mu butumikishi. Bonse babili ine na Anna twalisambilila na bantu abo pa numa basangilwe ku Watchtower Bible School of Gilead kabili pa numa babombele nga bamishonari mu fyalo fya cilendo. Mwandi buseko caba ukumona abana besu aba ku mupashi ukutwala ubukombe bwaumo mutengo ubwa Bufumu ku fyalo fyabesho kutali!

Nomba ifwe bonse natucila imyaka 80 kabili tuleshomboka no butuntulu bwa bumi bulebotelela, lelo tucili aba nsansa mu mulimo wa kwa Yehova. Ukuyemba kwa mu bubumbo uko twamona mu Alaska na British Columbia kubalamuna ifibukisho fiteeswa. Lelo cilaleta fye no buseko bwacilapo ukumona amatololo ya iyi ncende ishaikulila ayo inshita imo yali ayakuba lwa ku mupashi nomba ukubalulamo ifilonganino ifingi ifya bakalumba ba kwa Yehova.

Ukucilisha calituletela insansa shacilapo ukumona abana besu bene, capamo na bana besu aba ku mupashi, ukukula no kulumba Yehova. Tulasekelela ukuti twalikwetemo ulubali lunono mu kukula kwa ku mupashi muli luno lubali lwe sonde. Alaska, ku ca kumwenako, nomba alikwata iofesi lyakwe ilya musambo ilyo lyampanya umulimo wa filonganino fyacila pali 25.

Muno mu Prince Rupert twalikwete ishuko mu 1988 ilya kupeela Iŋanda ya Bufumu iipya iyayemba, pa kati na nkati fye aka musumba. Ee, tulasekelela, nge fyacitile Esaya, ukusoso kuti: “Mwakusho luko lwesu, mwe Yehova, . . . mwacindikwa; mwatalukanye mipaka yonse ya calo ca luko.”—Esaya 26:15.

[Icikope pe bula 21]

Ukubomba mu mulimo wa muputule 1964-67

[Icikope pe bula 24]

Umusango wa bwato bwabomfiwe pa kucitilo bunte mu mbali ya lulamba

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi