Ukucetekela Muli Yehova Kuleta Insansa
NGA FINTU CASHIMIKWA NA JACK HALLIDAY NATHAN
Nakalimo walyumfwako inumbwilo ya kuti, “Afyalilwe mu cuma.” Cisuma, lintu nafyelwe ku numa mu 1897, ico cali fye mupepi ne ca cine cine mu mulandu wandi.
CALI mwaka walenga 60 uwa kuteka kwa kwa Queen Victoria, umwaka wa kusefya kwakwe ukwacindama. Abana abafyelwe ulya mwaka mu England bapeelwe supuni wa silfere. Ubuteko bwa mu Britain bwali mu bukata bwa buko, ukulobolola ifyafumine mu Kwaluka kwa mu fya Milimo pa ŋanda no lubanda lwa kushishanya ukufuma ku mpanso shalubanda isha ku nse ya calo.
Shikulu aali muYuda, kabili tata abele umusambi wa ciHebere, uwaishibishe Amalembo ya ciHebere. Lelo mama aali mwana mwanakashi wa kwa shikofu wa ku Anglican, kabili pa mulandu wa kusonga kwakwe, tata apokelele Yesu Kristu nga Mesia. Ifyalembwa fya kwa Charles Taze Russell fyasongele abafyashi bandi capamo, e co tatwabalile atusumina muli Bulesa Butatu nelyo icifundisho ca helo.
Mu kati ka bwaice bwandi, bakabalwe baali e cibombelo cikalamba ica kwendelapo mu England, kabili kwali ifikocikala finono ifishaletintwa kuli bakabalwe, nelyo bamotoka. Mu 1913, pa mulandu wa kutemwa kwandi bakabalwe, nailundile ku cisaka ca myendele ya bakabalwe aba mu mulalo wa fita (ifita fitwa mu nshita ya bukangalume). Mu kuba no kupuuka kwa Nkondo ya Calo iya I, nakuushiwe mu mulalo wa lyonse no kusendwa mu bwato ukuya ku cifulo ca bulwi mu Greece, uko nayambwile ubulwele bwa malaria. Pa numa, natuminwe ku cifulo ca bulwi ku masamba ya France ngo wa kubomfya imfuti ya ciwaya kabili mu kupelako nasendelwe umufungwa mu 1917 ku bena Germany.
Ukusanga Imifwaile mu Bumi mu India
Pa numa inkondo yapwile mu 1918, takwali incito iyaliko mu England, e co nailundile cipya cipya mu mulalo wa fita no kuya ku India ngo lubali lwa milalo ya fita mu mushi ku kusunga umutende. Mu May 1920 ubulwele bwa malaria bwalitendeke na kabili, kabili natuminwe ku mpili ku kupuupuutuka. Kulya nabelengele ifitabo fyonse ifyo nasangile, ukusanshako na Baibolo. Ukubelenga Amalembo kwaluminishe ubuseko bwandi mu kubwela kwa kwa Shikulu.
Imyeshi imo pa numa, ku Kanpur, natendeke isambililo lya Baibolo ilye bumba, ukusubila ukusambilila ifyafulilako pa lwa kubwela kwa kwa Shikulu. Cali ni kulya e ko nakumenye Fredrick James, umushilika wa kale uwa ku Britain uyo nomba uwali Umusambi wa Baibolo uwacincila. Alondolwele kuli ine ukuti Yesu alibapo ukutula mu 1914, mu kukanamoneka ku bantu. Ili lyali lyashi lyacilapo ukucincimusha ilyo nabalile ŋumfwa. Ukucincimushiwa kwandi ukwa kubalilapo kwali kufuma mu mulalo wa fita. Ukusumya kwa mulopa ne mfwa ukufuma mu nkondo sha ku Europe fyalinselawishe. Nalefwaya ukuba mishonari wa mutende no kushimikila iyi mbila nsuma pa lwa kubapo kwa kwa Kristu.
Umulalo wa fita tawasumine ukundekelako, nangu cibe fyo. Mu cifulo ca ico, bantumine ku masamba ya India, nomba Pakistan. Lintu nali kulya, nabelengele Studies in the Scriptures, iyalembelwe na Charles Taze Russell, kabili nabele uwashininwa nga nshi ukucila kale ukuti ningile ukwankulako ku bwite bwa kushimikila. Natendeke ukukwata ifiloto fya kutiinya ifyo ifyanshile uwapopomenwa. Mu kupelelwa nalembele Munyina James, uwandaalike ku ŋanda ku mwakwe mu Kanpur. Ubushiku nafikile bwali Cibukisho ca mfwa ya kwa Shikulu. Bulya bushiku bwakwete ukwebekesha kukalamba pa bumi bwandi—napingwilepo fyonse fibili ukwikalilila umushimbe no kulenga umulimo wa nshita yonse ukuba ubuyo mu bumi.
Ukubwelela ku England
Mu kulekelesha kwa 1921, nakuushiwe ukubwelela na kabili ku England, kabili muli shinde wa mu 1922, nafumishiwe mu mulalo wa fita. Lulya lusuba J. F. Rutherford, presidenti wa cibili uwa Watch Tower Society, alishile ku England, kabili naile na bafyashi bandi ku kumfwa ilyashi lyakwe ku Royal Albert Hall, London. Pa numa ya ico, naliseshiwe ku kupeela imibombele yandi pa Bethel, nga fintu amaofesi ya misambo ya Watch Tower Society yetwa, lelo nalikoseleshiwe mu cikuku ukubomba umulimo wa bukolopota (ukushimikila kwa nshita yonse) intanshi. E co nalekele incito yandi no kupokelela ukupeelwa kwa cifulo ca mulimo ku kapinda ka ku kulyo aka England. Ukwabula ukubelesha ukuli konse, ikoloni (50 cents, U.S.) mwi tumba lyandi, no kucetekela muli Yehova, natendeke umulimo wandi ngo mutumikishi wa nshita yonse. Mupepi na March 1924, nalilaalikwe ku Bethel.
Umwaka wakonkelepo, nangu ni fyo, naipushiwe ukusha Bethel, kabili nalibongolwelwe, ukuyumfwa ukuti nalesalapulwa pa cintu ico nshashingemweko. Muli iyo nshita iipi, Bethel yabele ubumi bwandi. Lelo pa kubika impika pa ntanshi ya kwa Yehova mwi pepo no kucetekela ukuti ukufwaya kwakwe kwali no kucitwa, naali na maka ya kutwalilila mu buseko mu mulimo wa bupainiya untu napeelwe. Mu May 1926, nalilaalikwe na kabili ku Bethel, uko naikele pa myaka 11 iyakonkelepo.
Munyina Rutherford atandalile England na kabili mu 1936 kabili andaalike ukuya ku Canada ku kwakana mu mulimo wa Bufumu kulya. Nangu cibe fyo, pa mulandu wa kukanaumfwikisha, nalolenkene no kukanasuminisha kwa kwa Munyina Rutherford pa kusokolola ifyebo fimo ifya nkama. Ncili ndebukisha amashiwi yakwe aya mu kulungatika aya kuti: “Jack, te kuti nkucetekele. Lepula amatikiti yobe!” We ca kukumanya ca kubongolola! Lelo kwali kusalapula ukwakabilwe apakalamba nga nshi, kabili pa numa ya ico, mu kuba na munyina umbi, napeelwe umulimo nga painiya imyeshi cinekonsekonse iyakonkelepo. Ili shuko lya mulimo lyalimpuupuutwile ukufuma mu kufupulwa kwandi, kabili nasambilile ukufuma ku kusalapula.
Ubutumikishi Bwatanununwa mu Canada
Mupepi no mwaka umo pa numa, mu kati ka kutandala kwakwe ku England, Munyina Rutherford na kabili aletele ilyashi pa lwa Canada. Nalifwaishe ili shuko lya mu nshita kabili mu kwangufyanya napokelele ukupeelwa kwa mulimo kulya. Pa numa ya kubomba imyeshi inono mu Bethel ya mu Canada, napeelwe umulimo ngo mwiminishi wenda uwa Sosaite ku kapinda ka ku kuso aka masamba ya Ontario. Ubwingi bwa filonganino kulya fyali ifinono kabili fyakabile ukukoseleshiwa ukwingi. Lelo we buseko iyo myaka ya mu kubangilila yaali, te mulandu na mafya ya ku mubili ukufuma ku mibele ya micele yabipisha ne myendele yabulo kushininkishiwa!
Nshakabale ndaba ukutesekesha kwakaba kabili ukwa ku mupashi ukwa cilonganino cinono ica bekashi ba ciIndia mupepi na Brantford. Caali ni nshita ya mupepo, kabili amenshi makasa yaali mu kushika, ukucilenga icakosa kuli Model T Ford yandi ukupulamo. Takuli nangu umo uwalenjenekela, kabili lintu nafikile, nasangile ukuti bamunyina baile mu mpaanga mu kutebe nkuni. E co naile mu kubafwaya, nashikile ukufika mu musana mu menshi makasa. Lintu mu kulekelesha nafikile pali bene, balipapushiwe, lelo baali aba nsansa, ukumona. Bashile icili conse, ukwisa ku ŋanda, no kupekanya ukulongana bulya bwine ubushiku.
Lwa mupepi pa Beamsville, bamunyina aba busumino na ine twashombweke pa myeshi iingi na baeluda basalwa na basangu. We shuko ilyo cali ukumona ifyo umupashi wa kwa Yehova ubomba ku kuwamya imibele! Ukucetekela muli Yehova na bucishinka ku kuteyanya kwakwe fyafuminemo amapaalo ayengi ku filonganino ifingi mu kati ka iyo myaka ya mu kubangilila. Abana abengi ukufuma kuli ifyo filonganino balikulile ku kwingila mu mitande ya bupainiya, ukuya ku Bethel, ukuipakisha ukupeelwa kwa mulimo wa bumishionari, no kuba bakangalila benda. Nshabala ndaba ubuseko bwa kwikala ne ndupwa sha cishinka isha Bwina Kristu isho shaleteleko abacaice ba musango uyo abasuma. Ishi ndupwa shabele ulupwa lwandi, kabili abana babo babele abana bandi.
Imyaka Pe Samba lya Cibindo
Mu kati ka nkondo ishingalamwa iya 1940, umulimo wa Nte sha kwa Yehova walibindilwe. We kutulumusha we! Ukubilishiwa kwasuminishiwa pali radio ukwa kamfulumende kwatukambishe ukutwala kuli bakapokola impapulo shesu, ifyalembwa fyesu ifya cilonganino, ne mfungulo sha Ŋanda yesu iya Bufumu. Pa kwishiba ipamfya lya mibele, naile mu filonganino no kubacincisha ukufisa impapulo shabo ne fyalembwa. Bamunyina bakoseleshiwe ukukumana mu mayanda yabo aya mu bumfisolo, pa ŋanda yapusanako cila mulungu. Mu kupita kwa nshita ifilonganino fyaimike cipya cipya ubutumikishi bwa ku mwinshi no mwinshi, ukubomfya Baibolo yeka. Ici cashininkishe ukube paalo, apo bonse aba ifwe twasambilile ukubomfya amaBaibolo yesu mu kuwaminako.
Pa numa ulya mwaka twapokelele ututabo utwingi utwa End of Nazism ukufuma ku United States. Ukwingisha ishi mpapulo shabindwa mu Canada cakabile ukushilimuka. Bamunyina bamo basendele abashilika balefwaye myendele, abaikele pa fibokoshi, ukwabulo kwibukila ukupayanya ukucingilila ku mpapulo shabindwa. Lyene ulucelo lumo mu November, pa kati ka koloko yalenga butatu na mutanda, icalo conse cakupilwe ne Nte abashalike kope imo iya aka katabo pa minshi ya mayanda ayengi mu Canada.
Mu kati ka iyo myaka iya cibindo, natwalilile mu butumikishi bwa bupainiya mu citungu ca ku kabanga ka Canada aka British Columbia. Pa ntanshi ya cibindo, bamunyina babomfeshe ubwato pa kutandalila abantu mu mishi mu misoso yaba yeka ukufuma ku Vancouver ukupulinkana ukufika ku Alaska. Lintu icibindo caimikwe, impapulo ishingi shali mu ngalaba, e co Inte bashile shene ku bantu ba bucibusa mu nshila ku cabu uko ubwato bwali no kusungwa. Pa numa, nasendele ubwato bwe sabi ku kufwaya ishi mpapulo, kabili lyene, mu kati ka ciputulwa ca mwaka ica kwipaye sabi lya salmon, napekenye bamunyina ukusenda shene ukufuma kuli aba bantu ba kusekelela. Mu nshita impapulo shaletelwe ku Vancouver ku kwananya kwakulilako, ukushifungushanya mu fipo fya mato ye sabi.
Mu kulekelesha kwa 1943, twapokelele ilyashi ukuti icibindo pa Nte sha kwa Yehova nacifumishiwapo. Nangu cibe fyo, tacafumishiwepo pali Watch Tower Society. E co twatwalilile nga kale, ukubomfya Baibolo yeka mu butumikishi bwesu ubwa ku ŋanda ne ŋanda. Lelo nomba twali no kuishibisha apabuuta nge Nte sha kwa Yehova. Lintu icibindo catendekeke, twakwete mupepi ne Nte 6,700; lintu cafumishiwepo, twali 11,000 abakosa!
Ubumi nga Kangalila Wenda
Pamo ngo mwiminishi wenda uwa Sosaite, naendele amamailoshi yashingapendwa mu myaka yakonkelepo iinono, ukubomba no kukoselesha ifilonganino. Mu mupepo, nashindike na bamunyina muli motoka waibela uwaleitwa caboose. Iyi yaletintwa na bakabalwe, iyafimbwa ne cikocikala, iyaisushiwamo ne citofu ca nkuni icaikashiwa no mwa kufumina icushi. Ilingi line, ukutendeka ku macaca mu kuba na bengi mupepi na mutanda abaninamo, twaendele mu menshi makasa yashika pa makilomita 35 nelyo ukucilapo, ukutandalila amafarmu mu mbali ya nshila. Namutekenya aali no kuba uwaibukila pa mulandu wa kuti imiina ya menshi makasa kuti yapama ku mbali ya caboose, ukwitila abalimo capamo ne fishiki fyakaba ukufuma mu citofu ca nkuni.
Mu 1947, nasontelwe ku kwangalila icitungu ca kubalilapo ica calo, icafimbile icalo conse. Nalikwete ukulongana kwa muputule ku kubombela mupepi na cila mulungu. Ukulongana kwacitilwe mu ncende sha kwangalilamo pa menshi makasa, mu fibansa fya mupila wa ku makasa, umwa kubutukila abanina pali bakabalwe, amayanda ya kukumaninamo ku mifwaile imo, na mayanda ya mu bwikashi. Imitantikile ya uku kubungana yakabile ukusakamana kwafulilako pa ntanshi programu tailatendeka. Mu 1950, Frank Franske asontelwe nga kangalila wa citungu uwa cibili mu Canada, kabili pa numa basano aba aba bakangalila benda balilundilweko.
Ukupulinkana imyaka, nalyenda ne ndeke, amato ye sabi, ifimbayambaya fikalamba ifya pa menshi makasa ne fya kutangililako ku ntanshi ifitwa ifya kupanshilako, indeke sha pa menshi makasa (bamotoka bakwata ica kupindulwila ku numa ne fya kwenseshako ku ntanshi), kabili mu kuba ne fibombelo fyafulilako—ishitima, basi, na motoka. Inshita shimo, mu ndeke twalepupuka pa nsonshi sha Rocky Mountains yasalala, lyene ukulosha umutwe pa nshi mu mikonko yashika iyabelama ku kusanga amabumba ya bamunyina baba beka.
Nalicilinganya Canada imiku iingi. Nalikala mu tuyanda twa fimuti umwatalala nga nshi ica kuti kuti twamona umupu wesu mu lucelo kabili mu mayanda ya pa farmu umwabula ifibombelo fya ndakai. Nalyo line, ukupulinkana cene, nalikwete umuntontonkanya waikushiwa, ukwishiba ukuti nalecita umulimo wa kwa Yehova, ukukoselesha abantu ba kwa Yehova.
Amashuko Yalundwako Aya Mulimo
Pa myaka yapitapo 33, nalikwata ishuko lya kuba icilundwa ca lupwa lwa Bethel ya mu Canada, pamo pene no kubomba nga kalanda wa pa mabungano mu England, Europe, Africa, Australia, New Zealand, na Far East. Mu Australia, nakumene no mwana mwanakashi wa kwa Munyina James, uwali uwa kukoselesha nga nshi kuli ine mu India. Munyina James tabalile aba mishonari, lelo ashile ubupyani ubusuma ubwa ku mupashi pa lupwa lwakwe.
Ilelo nashingulukwa ne myanda ya balumendo na bakashana mu Bethel ya mu Canada. Inshila babomfeshamo ubulamba bwabo ubwa ku bwaice mu mulimo wa kwa Yehova ya kukoselesha no kucincimusha. Amenso yandi yalinaka, lelo aba bacaice balambelengela. Amolu yandi yalinakuka, lelo balansenda mu butumikishi bwa mwi bala. Bamo balanjipusha ifyo momba ne mpika sha mu bumi ishaampana no mushinku watantalila. Kwena, ku cintu cimo, ndabelenga Icebo ca kwa Lesa cila kasuba. Ici cisungilila umuntontonkanya wandi no mutima pa fintu fya ku mupashi.
Mu cine cine, caliba lishuko likalamba ukwenda no kulanda na Tata wandi uwa mu mulu, Yehova, pa myaka 69 iya bumi bwa kuipeela, 67 iya yene yapooswa mu mulimo wa nshita yonse. Lyonse nalisanga Yehova ukuba Lesa wa kutemwa, uwa luse, uweleela amabunake ya buntunse no kupeela amaka no bukose kuli abo abacetekela muli wene. Isubilo lyandi lya kusungilila bumpomfu bwandi na bucishinka kuli Yehova no kuteyanya kwakwe ukufika ku mpela, ukucetekela mu bulayo ukuti mu nshita yalinga nkalundana na Shikulu wandi uwatemwikwa, Yesu Kristu, na bamunyinane abengi na bankashi mu bukata bwa mu mulu.—Ilumbo 84:12.
[Icikope pe bula 12]
Indeke sha pa menshi makasa shaendele ukucilinganya pa lubilo lwa kufika ku makilomita 80 cila awala
[Icikope pe bula 13]
Mu kati ka mupepo, caboose itintwa na bakabalwe yalibomfiwe mu kushimikila mu mitengo ya Canada