Ubulayo bwa Calo Cabulamo Ukubola

UKUBOLA kwalingilila icifulo icili conse ica mu bwikashi. Nampo nga ni mu buteko, sayansi, mu mangalo, mu mipepele, nelyo mu bukwebo, ukubola kumoneka ukukanalamwa.

Ukupulinkane calo, amalyashi ya kubombomanika aya kubola kwabamo ishiku yalimoneka mu fya kusabankanishishamo amalyashi. Abengi abakakililwako ku kubombela amabuseko ya bantu balesansalikwa nga baletwala pa ntanshi amabuseko yabo pa kupokelela amafisakanwa ne ndalama. Iciitwa umusoka wa mu mutalalila uleanana. Impendwa yafulilako iya bantu ba mu fifulo fyasumbuka nelyo ifya makwebo yasumbuka balepeelwe milandu ya misoka yabipisha iya fishinte fya mibombele mu kulundana ne ncito shabo isha cila kasuba.

Kuliko ukusakamikwa kwakulilako pa cintu ipepala lya malyashi ilya ku Bulaya limo lyalondolwele ngo “‘kubola kwakulisha’—icibelesho umo abalashi bakalamba, ba minista kabili, libili libili, bakateka bafwaya mafisakanwa ilyo tabalasaina ifipooswa fikalamba ne fikumine ku milimo ya buyantanshi.” Mu calo cimo “ukufwailisha kwa bakapokola pa myaka ibili kabili mu kuba no kwikata kwa cila bushiku kucili takwacefyako abantu babola icabipisha,” e filondolola magazini wa ku Britain uwa The Economist.

Pa mulandu wa kwanana kwa kubola kwa musango yo, abengi ilelo bayumfwa ifyo te kuti bacetekele uuli onse. Balilishika nga kalemba wa Baibolo Davidi lintu atile: “Bonse bene nabapaatuka, imitima yabo naibola; takuli uucite cisuma, takuli nangu umo.”—Amalumbo 14:3.

Ni shani fintu ulwishanya mu kutunguluka no kwanana kwa cine cine ukwa kubola? Abantu abengi ilelo basuulako fye. Lelo nangu cingati wasuulako ku kubola, nalyo line kukakucena. Mu nshila nshi?

Ukubola kulakwambukila

Ukubola ukuli konse ukucitwa na ba mu fifulo fyasumbuka na ba mu fifulo finono kulalundako ubwafya bwa mikalile, ukulenge fipe ukukanafikapo ukuwama, kabili kufumamo incito shinono na malipilo yacepesha. Ku ca kumwenako, catunganishiwa ukuti imisoka pamo nga ukwiba no kufinsha filasumbana mupepi ne miku ikumi ukufula ukucila pa kukumbinkanya ukwiba kwa kutoba amayanda, ukwiba kwa kubomfye mfuti, no kwiba kwaseeka. The New Encyclopædia Britannica (1992) ilondolola ukuti “umutengo upindwa ku misoka ya makampani yakalamba mu United States watunganishiwa ukufika pa [madola 200,000,000,000] cila mwaka—imiku itatu ukucila pa mutengo upindwa ku misoka yapekanishiwilwa kabela.” Iyi encyclopædia ilondolola ukuti ilintu ifya kufumamo te kuti pambi fishibikwe bwangu, “imisoka ya musango yo yakwata ukwambukila kukalamba pa kucingilila kwa babomfi, bakashita, na bantu abashingulwikeko.”

Ifya kufumamo fya kucululusha fitwibukisha pa lwa mashiwi ya Mfumu Solomone aya kuti: “Kabili nabwekeshepo ukumone fya lumanimani fyonse ificitwa mwi samba lya kasuba. Kabili, moneni, ifilamba fya bacitwo lumanimani, abashaba na kasansamusha—ku kuboko kwa ba lumanimani kufuma amaka, lelo kuli aba takwaba kasansamusha!”—Lukala Milandu 4:1.

Bushe lyene, kuti twalasuulako ku kubola? Bushe kuti kwacimfiwa? Bushe icalo cabulamo ukubola ciloto cishingafikilishiwa? Icasuko ni iyo! Baibolo itusambilisha ukuti ulufyengo no kubulwe funde fikafumishiwapo mu kwangufyanya.

Cintu Baibolo Itweba

Baibolo itweba ukuti ukubola kwatendeke lintu malaika wa maka apondokele Lesa no kulenga abantunse ba kubalilapo abaupana ukuilunda kuli wene. (Ukutendeka 3:1-6) Takuli nangu cimo icisuma icafumine mu nshila yabo iya lubembu. Ukucila, ukutula pa bushiku Adamu na Efa babembukile Yehova Lesa, batendeke ukucula ku fya kufumamo fyabipa ifya kubola. Imibili yabo yatendeke ukubongoloka panono panono, ukutungulula ku mfwa iishingasengaukwa. (Ukutendeka 3:16-19) Ukutula ilyo, ilyashi lya kale lyaisulamo ifya kumwenako fya mafisakanwa, ubucenjeshi, no kufinsha. Nalyo line bandetamisoka bamoneka ukukanakandwa.

Ukukanapala intalamisoka ishaseeka, abakalamba ba ncito ababola na bapolitishani te lingi babikwa mu cifungo nelyo ukubweseshapo pa fyuma fyanonkwa mu nshila yalubana. Pa mulandu wa musango wa mafisakanwa ya mu bumfisolo, ukubosha, ne cibwesha, ilingi line caliba icayafya ukusansalika ukubola kwa ba mu fifulo fyasumbuka. Lelo ici tacipilibula ukuti icalo cabulamo ukubola ciloto icishingafikilishiwa.

Ukupokololwa ukufuma ku kubola kukafuma fye kuli Kabumba wa muntu, Yehova Lesa. Ukucilima kwa bulesa e kupikulula kweka fye. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti umulwani wa mutundu wa muntu uwabulo kumoneka, Satana Kaseebanya, atwalilila ukulufya umutundu wa muntu. Nge fyo tubelenga pali 1 Yohane 5:19, “pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” Cinshi cimbi cashingamwa no kwingilishiwako kwa kubola—ukwingi ukwa kwene ukucitwa ukwabulo kukandwa?

Takwaba ukubombesha kwa muntunse ukwingacimfya Satana ne fibanda fyakwe. Kucilima fye kwa bulesa kweka e kwingebekesha umutundu wa muntu uwa cumfwila “ubuntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa.” (Abena Roma 8:21) Yehova alaya ukuti mu kwangufyanya Satana akakakwa pa kuti ekalufya umutundu wa muntu na kabili. (Ukusokolola 20:3) Pali ino nshita, nga tulefwaya ukwikala mu calo ca kwa Lesa icalubukako ku kubola, tufwile ukukaana inshila sha ici calo ishabola.

Abantu Kuti Baaluka

Mu nshiku sha kwa Yesu Kristu, kwaliko abo ababomfeshe bubi bubi amaka yabo kabili abatitikishe abantu banabo. Ku ca kumwenako, abasangushi baali ababipisha mu mibele yabo iyabola. Ici cali fyo te mulandu ne funde lya kwa Lesa ilyaumfwika ilya kuti: “Kabili wilapoke fisakanwa; pantu ifisakanwa lipofusha abakwata amenso, no kupotanye milandu ya balungama.” (Ukufuma 23:7b, 8) Sakeo, umukalamba wa basangushi, asumine ukuti alifinshishe abantu pa milandu ya bufi. Lelo mu cifulo ca kusumbula ukwalula ubwikashi pa cipimo casaalala, Yesu akoseleshe abantu ukulapila no kushe nshila shabo ishabola. Nge ca kufumamo, abasangushi babulwa bucishinka pamo nga Mateo na Sakeo balekele umusango wa bumi bwabo.—Mateo 4:17; 9:9-13; Luka 19:1-10.

Abo ababimbwa mu mibele yabulwo bufumacumi ilelo kuti na bo mu kupalako bakaana ukubola pa kufwalo “buntu bupya, ubwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa mu kulungama no kushila kwa Cine.” (Abena Efese 4:24) Te kuti pambi cibe icayanguka ukulipile misonko mu bufumacumi nelyo ukuleka ukwakana mu mapange yatwishikwa aya mu bumfisolo. Nalyo line, ukumwenamo kwawaminwa ukubombelapo.

Ukukanatungululwa na kabili ne ci calo cabola, abo abayangwako ku busuma bwa bambi baipakisha umutende wa lwa nkati. Tabakwata mwenso wa kwikatwa mu kucite calubana. Ukucila, balaipakisha kampingu musuma. Bapashanya ica kumwenako ca mu Baibolo ica kwa kasesema Daniele. Icalembwa ca Baibolo cisoso kuti abalashi balefwailisha umulandu wa kulwisha Daniele. “Lelo bafililwe ukusango mulandu nangu akabi kuli wene, pa mulandu wa kuti ali wa cishinka, ne ca kuluba nangu akabi tacasangilwe kuli wene nakalya.”—Daniele 6:4.

Ubulayo bwa kwa Yehova

Yehova alaya ukuti “nelyo umubembu acito bubi imiku umwanda umo kabili atantalishe nshiku shakwe, ine ninjishibo kuti kukabo busuma ku batiina Lesa, bantu abatiina ku cinso cakwe: lelo ubusuma tabwakabe ku mubifi, kabili takatantalishe inshiku shakwe nge cinshingwa; pa kuti taba na katiina ku cinso ca kwa Lesa.”—Lukala Milandu 8:12, 13.

Mwandi kukabo kutauluka lintu ukubola kushakalenge na kabili ukubulwe nsansa! Ifyo likaba lipaalo ukwikala kuli pe na pe mu calo cabulamo ukubola! Ici kuti cacitika. Baibolo ilanda pa lwa “kucetekelo mweo wa muyayaya untu Lesa, uushibepa, alaile ilyo shishilabako inshita sha muyayaya.” (Tito 1:2) Nga ca kuti walipata ukubola no kutemwa ubulungami, na kabili kuti pambi wamona ukufikilishiwa kwa bulayo bwa kwa Lesa ubwa calo cabulamo ukubola.

[Icikope pe bula 4]

Ukubola kwalyanana mu buteko na mu mabumba ya bukwebo

[Icikope pe bula 5]

Ukubola ilingi line kwambukila imibombele na balashi bacintubwingi