Amafisakanwa—Nayaseeka Nga Nshi!
“Ubuteko bwalipeela kampani mombako ukulababombelako imilimo imo. Nga twabomba imilimo, ilingi pa kutulipila palapita imyeshi ibili nelyo itatu. Lelo tapakokwele, napokelele foni ku ubomba mu buteko. Atile nga twamubosha, ali no kucitapo cimo pa kuti baletupeela bwangu indalama.”—JOHN.a
BUSHE na imwe balimwebapo ukuti muboshe? Nalimo kuli imwe tacali nge fyo tulandilepo pa muulu, na lyo line mufwile mwaliculapo pa mulandu wa kuti bamo balicitile amafisakanwa.
Ukulingana na kabungwe ka Transparency International (TI),b mu 2011 “mu fyalo ifingi pa fyalo 183 ifyo bafwailishemo mwaliba sana amafisakanwa.” Mu 2009, lipoti ya ba Transparency International yalangile ukuti mu fyalo fyonse mwaliba amafisakanwa, yatile: “Ukuli konse uko mwingaya muno calo kwaliba amafisakanwa.”
Limo limo ififuma mu kucita amafisakanwa filabipa nga nshi. Ku ca kumwenako, Time magazini yatile “amafisakanwa no mulekelesha” na fyo fyali pa fyalengele ukuti abantu bafwe sana mu cinkukuma icali ku Haiti mu 2010. Yalandile no kuti: “Abantu tabakonka amafunde pa kukuula ifikuulwa pantu balabosha aba mu buteko abalolekesha pa fya makuule.”
Bushe amafisakanwa kuti yapwa? Pa kwasuka ici cipusho, tufwile ukwishiba ifilenga abantu ukucita amafisakanwa. Twalalanda pali ifi mu cipande cikonkelepo.
[Amafutunoti]
a Te shina lyabo ilya cine.
b Akabungwe ka Transparency International kalanda “pa fyalo umo aba mu buteko bacita sana amafisakanwa.”
[Amashiwi pe bula 3]
“Amafisakanwa kubosha umuntu pa kuti akucitile fimo. Amafisakanwa yalalenga abantu abo ubuteko bulingile ukubombela ukulacula.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL