Ukuba Neka Lelo Uushalekeleshiwa

NGA FINTU CASHIMIKWA NA ADA LEWIS

Lyonse nalemenena ku kuba umutukami. Na kabili naliba uwa mupampamina nga nshi muli fyonse ifyo ncita—lelo bamo batontonkanya ukuti bumankonso. Na kabili, nalishiba ifyo cayanguka ukuba uulandikisha, kabili uku kukongama kwalindetelela ukupulinkana imyaka yonse.

NALYO line, ndi uwa kutasha pa kuti Yehova Lesa tankaana pa mulandu wa tubulema tumo tumo nakwata. Ukupitila mu kusambilila Icebo cakwe, naliba na maka ya kwalula ubuntu bwandi na muli ifyo nalibombela amabuseko ya Bufumu pa myaka mupepi na 60. Ukutula ku bwaice, nalitemwa bakabalwe, kabili ukwaafwa Lesa ampeela mu kulama utubumankonso nakwata ilingi line kwalincinkulako pa lwa fintu umukobelo wingabomfiwa mu kulama kabalwe.

Nafyelwe mupepi ne cishiba cayemba ku Mount Gambier ku Kapinda ka ku kulyo aka Australia mu 1908. Abafyashi bandi balikwete ifarmu apo bateekele iŋombe sha mukaka, kabili pa bana cinekonsekonse nine nali umwana mwanakashi umukalamba. Shifwe afwile ninshi twali tucili fye abaice nga nshi. Ico canengele ukushala ne cishingamo cikalamba ica kusakamana ifarmu, apantu indume shandi shibili ishikalamba shakabile ukulabomba nga bengaletela ulupwa indalama. Ubumi bwa pa farmu bwasanshishemo umulimo wakosa, ufwaya ukubombesha.

Ukukumana ne Cine ca Baibolo pa Kubalilapo

Ulupwa lwesu lwaleya kwi calici lya Presbyterian, kabili twali ifilundwa fya lyonse, abacincila. Nasangwike kafundisha wa Sunday-school kabili nalikatamike ici cishingamo ca kusambilisha abana ico nacetekele ukuba icalungama lwa ku mupashi na lwa mu mibele.

Mu 1931 shikulu alifwile, kabili pa kati ka fintu akwete pali ifitabo ifingi ifyalembelwe no wali pali iyo nshita presidenti wa Watch Tower Society J. F. Rutherford. Natendeke ukubelenga icitabo ca The Harp of God ne ca Creation, kabili ilyo nalebelenga ifyafulilako, e lyo nalecilapo ukusunguka pa kusambilila ukuti ifintu ifyo nacetekele kabili ifyo nalesambilisha abana tafyaba mu Baibolo.

Cali ca kupelenganya ukwishiba ukuti umweo wa buntunse ulafwa, ukuti abantu abengi tabakaye ku muulu lintu bafwa, no kuti ababifi tabacula ku ciyayaya muli helo wa mulilo. Na kabili nalifulungene ukusanga ukuti ukusefye sabata lya pa Mulungu cila mulungu tacaba icifwaikwa ku Bena Kristu. E co nalolenkene no kupingulapo kwakakala: ukukakatila ku fisambilisho fyandi ifya cishilano ifya Kristendomu nelyo ukutendeka ukusambilisha icine ca mu Baibolo. Tacampoosele inshita ukupingulapo ukuleka ukubishanya konse ne calici lya Presbyterian.

Ukuba Neka mu Cine Cine Nomba

Ulupwa lwandi, ifibusa, na bantu naleya na bo ku calici cimo cine tabatemenwe nangu panono lintu nabilishe amapange yandi aya kufuma mwi calici no kuleka ukusambilisha Sunday school. Ulwambo lwabipisha lwacishishemo lintu baishilesanga ukuti nalebishanya na bo abaleitwa mu kuluba nga bantu ba kwa Judge Rutherford. Kwena nshasukwilwe, lelo ico ningasosa fye ca kuti balupwa lwandi abengi na bali kale ifibusa fyandi baali aba cifulefule kuli ine.

Ilyo nalecishamo ukusambilila no kufwayafwaya mu malembo yatantikwe mu fitabo nalebelenga, e lintu natendeke ukumona ukukabila kwa kushimikila pa cintubwingi. Nasambilile ukuti Inte sha kwa Yehova baleya baleshimikila ku ŋanda ne ŋanda ngo lubali lwa butumikishi bwabo ubwa pa cintubwingi. Lelo pali iyo nshita tamwali Nte nangu umo mu citungu cesu. Muli ifyo, tapali nangu umo uwankoseleshe nelyo ukunangisha ifya kushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 24:14) Nayumfwile uwatalalilwa nga nshi.

Nangu ni fyo, ikambisho lya Baibolo ilya kushimikila kuli bambi lyaikalilile mu muntontonkanya wandi, kabili napingwilepo ukuti mfwile ukutendeka ukushimikila mu nshila imo ne inankwe. Pa numa ya kupepa nga nshi, napingwilepo ukutendeka ukutandalila amayanda ya bena mupalamano ku kubeba fye fintu nasambilile mwi sambililo lyandi no kwesha ukubalangisha ifi fintu muli baBaibolo babo bene. Iŋanda nailepo iya kubalilapo paleikala uwali pa nshita imo umukalamba wa Sunday school. Ukwankulako kwakwe ukwa misuula misuula na mashiwi yakwe ayabipa pa lwa fintu nafutwike icalici mu cituntulu tacali ca kukumanya ca kukoselesha ku uletendeka. Lelo naumfwile ukukuntwa kwa lwa nkati no bukose bumbi bumbi ilyo nalefuma pa mwakwe no kutwalilila ukutandalila amayanda yambi.

Kwena mu cituntulu nshakumenyepo ukukaanya kwabipisha, lelo nalipapile pa lwa kukanayangwako ukwa bantu naleya na bo ku calici lintu nabatandalile. Ku ca kupapusha na kabili ica kulenge nsoni, nakumenye ukukaanya kwakosesha ukufuma ku ndume yandi uwalipo umukalamba pali bonse, icancinkwileko amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Mukafutukwa na ku bafyashi benu, na kuli bamunyinenwe, na ku bantu benu, na ku banenu, . . . kabili mukaba abapatwa kuli bonse pa mulandu we shina lyandi.”—Luka 21:16, 17.

Nasangwike uwacenjela nga nshi ku kutentema pali bakabalwe lintu nali fye umwaice, e co napingwilepo ukuti inshila yayangufyanya nga nshi nga ndefwaya ukufika ku mayanda ya bantu kuti yaba kutentema pali kabalwe. Ici canengele ukwingila mu kati na nkati mu mpanga mu cifulo ca kubombelamo ica mu mushi. Nangu cibe fyo, icungulo kasuba cimo kabalwe wandi alitelela pa musebo watelela no kuwa, kabili icipanga candi calicenenwe icabipisha. Pa nshita imo, catontonkanishiwe ukuti nshali na kupusuka. Pa numa ya kulya kupona, nga ca kuti imisebo yali iyatelela, nalebomfya kabalwe no kukulikako sulky ukucila ukutentema pali kabalwe.a

Ukulundana no Kuteyanya

Pa numa ya kupitapo inshita ukukonka pa busanso bwandi, ibumba lya bakabilisha ba nshita yonse, abo abetwa nomba bapainiya, batandalile icitungu ca Mount Gambier. Muli ifyo, pa muku wa kubalilapo, nalandile pa kanwa nkati na basumina banandi. Ilyo bashilaya, bankoseleshe ukulembela iofeshi lya musambo wa Watch Tower Society no kwipusha ifyo ningakana mu mulimo wa kushimikila kwa pa cintubwingi mu nshila yateyanishiwa nga nshi.

Pa numa ya kulembela Sosaite, napokelele ifitabo, ututabo, na kardi wa kupeelelapo ubunte ifya kubomfya pa kuilondolola ne mwine pa miinshi. Nayumfwile uwapalaminako kuli bamunyinane ba ku mupashi ne nkashi pa mulandu wa kulembeshanya ne ofesi lya musambo. Lelo lintu ibumba lya bapainiya lyafuminepo no kukuukila kwi tauni lyakonkelepo, nayumfwile uwatalalilwa nga nshi ukucila na kale.

Nalishileishibikwa bwino pa mulandu wa kushimikila kwandi ukwa lyonse—ilingi line ukubomfya kabalwe ne cikocikala. Pa nshita imo ine, nali na maka ya kusakamana utumilimo twa pa farmu. Pali iyo nshita ulupwa lwandi lwali naluleka ukunkaanya kabili talwalecitapo icili conse ku kuncilima. Pa myaka ine nabombele muli iyi nshila pamo nga kabilisha wa mbila nsuma uwaba eka, uushabatishiwa.

Ibungano, na mu Kupelako, Ulubatisho

Mu April, 1938, Munyina Rutherford alitandalile Australia. Ukukaanya kwakosa ukwa bashimapepo kwalengele ukuti icipangano ca kukumanina mu cikuulwa ca mwi tauni lya Sydney cifuutwe. Nangu cibe fyo, pa kulekelesha fye, twasuminishiwe ukubomfya icibansa ca fyangalo. Uku kwaluka kwa mitantikile ukwa kupatikisha kwaishileba ukwa kunonsha, apantu icibansa ca fyangalo kuti caingisha amakana ayengi. Abantu mupepi na 12,000 balishile, kabili icaimishe ubuseko bwa bengi mu kushininkisha cali kukaanya uko bashimapepo basongelekenye.

Apantu Munyina Rutherford aletandala, ibungano lya nshiku shafulilako lyalicitilwe mu ncende ya mu tauni iya Sydney. Ni pali lilye bungano e po mu kupelako nalangishe ukuipeela kwandi kuli Yehova Lesa ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi. Bushe kuti waelenganya ubuseko nakumenye pa kulongana capamo ne myanda ya bamunyina ne nkashi ukufuma mu calo cikalamba conse ica Australia?

Ukubwelela ku Mount Gambier

Natile nshibwelela fye ku ŋanda, nayumfwile uwatalalilwe cibi, nalyo line nali uwapampamina pa kucita apo ningapesha mu mulimo wa Bufumu ukucila pali kale lyonse. Mu kwipipa naishileishibana no lupwa lwa bena Agnew—Hugh, umukashi wakwe, na bana babo bane. Baleikala mwi tauni lya Millicent, bakilomita fye 50 ukufuma ku Mount Gambier, kabili nali no kwenda abo bakilomita 50 ukuya no kubwela ukubomfya kabalwe ne cikocikala ku kuyatungulula isambililo lya Baibolo ilya lyonse kuli bene. Lintu bapokelele icine, nalilulwikweko ku kutalalilwa.

Mu kwangufyanya, twapangile ibumba pa kuti tuleshimikila mu muyano. Lyene, ku ca buseko, mayo atendeke ukusekelela kabili atendeke ukukonka pa lwendo lwa bakilomita 100 ukuya no kubwela ku kuyasambilila ne bumba lyapangilwe ilipya. Ukufume lyo ukuya na ku ntanshi, Mayo lyonse alenkoselesha no kuba uwa kwaafwa, nangu ca kuti palipitileko imyaka inono pa ntanshi ya kubatishiwa. E po ukutalalilwa kwapwilile!

Mu kalibumba kesu mwafumine bapainiya bane, abakashana batatu abana ba baAgnew—Crystal, Estelle, na Betty—na ine. Pa numa, mu kubangilila kwa ba 1950, abakashana bonse batatu balisangilwe kwi sukulu ilya Watchtower Bible School of Gilead. Batuminwe nga bamishonari ku India na Sri Lanka, uko bonse batwalilila ukubomba mu busumino.

Mu January 1941 umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu Australia walibindilwe, e co mu kwangufyanya twatendeke ukubomba ukulingana ne mibele. Fyonse ifyo twalebomfya mu butumikishi, uko e kuti ifitabo, ifilimba, amaseleti ya malyashi ya Baibolo, na fimbipo twafilongele mu cibokoshi ca nshimbi icikalamba. Lyene twabikile ici cibokoshi mu cifulo cimo no kwilikishapo icani.

Te mulandu ne cibindo, twalitwalilile no kushimikila kwesu ukwa ku ŋanda ne ŋanda, lelo mu kucenjela, ukubomfya fye Baibolo pa kulanda na bene mayanda. Nalefisa bamagazini no tutabo pe samba lya cipuna ca pali kabalwe no kufifumya fye lintu nasanga umo uwalangisha ubuseko bwine bwine mu bukombe bwa Bufumu. Mu kupelako, mu June 1943, icibindo califumishiwepo, e co na kabili twali na maka ya kushalika ifitabo apabuuta.

Ukupeelwa Umulimo Ukupya

Mu 1943, pamo nga painiya nali uwaipekanya ukuyabombela ukuli konse, kabili umwaka wakonkelepo nafumine ku Mount Gambier ukuya ku kubombela ku cifulo cimbi. Intanshi, nalilaalikwe ukuyabombela pe ofesi lya musambo wa Sosaite mu Strathfield pa kashita kanono. Pa numa ya ici, mu kukonkapo napokelele umulimo mu kalitauni kanono ku kapinda ka ku kulyo aka New South Wales na ku masamba ya Victoria. Nangu cibe fyo, ukupeelwa kwandi ukwa mulimo kumo ukwacilishepo ukuba ukwa kulambula lwa ku mupashi kwali ku cilonganino ca mu musumba wa Melbourne. Apantu nafumine mu ncende ya mu mushi inono, nalisambilile ifingi nga nshi ukubombela kulya.

Ilyo nalebombela mu Gippsland wa mu citungu ca Victoria, ine na painiya munandi, Helen Crawford, twaletungulula amasambililo ya Baibolo ayengi kabili, mu kashita akepi, twalimweneko uko icilonganino cimbi calepangwa. Cilya citungu calikwete icifulo ca kubombelamo ica mu mpanga icikalamba, kabili twalebomfya motoka umukokole, kabili icisasa. Inshita shimo shimo twaleendelamo muli uyu motoka, lelo inshite shingi aali wa kusunka fye. Fintu nafulwike kabalwe! Inshita shimo, nalelandilapo fye nati: “Kuti nakaabushanya icili conse (ukufumyako fye Ubufumu) na kabalwe!” Mu matauni ayengi aya cilya citungu ilelo, mwaliba ifilonganino fyakosa na Mayanda ya Bufumu ayayemba nga nshi.

Mu 1969, napeelwe umulimo wa kuyabombela ku Canberra, umusumba ukalamba uwa Australia. Ici cali cifulo ca kushimikilamo ica kusonsomba lelo icisuma, apantu ilingi line twaleshimikila ku bantu baleimininako ifyalo fimbi. Kuno e ko ncili mombela, lelo mu myaka ya nomba line nshimikila sana mu ncende ya maindastri.

Mu 1973, nalikwete ishuko lya kusangwa kwi bungano likalamba mu United States. Ico nshakalabe na cimbi mu bumi bwandi cali kusangwa kwi bungano mu 1979 no kutandalila Israel na Jordan. Ukutandalila ififulo fya cine cine ifyalumbulwa muli Baibolo no kwetetula pa fyacitikileko mu cituntulu cali ca kukumanya ca kukunta. Na ine naileeleelako pali bemba wa Dead Sea pa menshi ya uko ayaisulamo umucele kabili ayafina, kabili ilyo twaletandalila Petra mu Jordan, nakwete ishuko lya kutentema pali kabalwe na kabili. Ici canengele ukwibukisha inshiku sha kale lintu bakabalwe balenenga ukufika ku ncende sha mu mpanga isha kamo kamo ukutwala ubukombe bwa Bufumu.

Ukutwalilila Umulimo wa Nshita Yonse

Ukufwaisha kwandi ukwa kutwalilila mu mulimo wa nshita yonse te mulandu no kupitingana kwa myaka ya bukulu kwalitwalilila ukubilima ukupitila mu kupayanya kwaibela pamo nga Isukulu lya Mulimo wa Bupainiya no kukumana kwa bapainiya ukucitwa lintu kuli ukulongana kwa muputule, pamo pene no kukoselesha kwatwalilila uko mpokelela ukufuma kuli bakangalila benda. Mu cishinka kuti nasosa ukuti Yehova mu cikuuku alishininkisha ukuti inshiku shandi isha kuba uwatalalilwa shaliya.

Pali ino nshita ndi ne myaka ya bukulu 87, kabili pa numa ya kubombela Yehova mupepi ne myaka 60, ninkwatilako bambi abo abalandikisha kabili abatemwa ukuikalila akebo ka kukoselesha: Lyonse nakileni ku kutungulula kwa kwa Yehova. Shi Yehova natwaafwe ukulama ukulandikisha kwesu, kabili shi lyonse natwalilile ukutucinkulako ukuti nangu ca kuti nshita shimo kuti twayumfwa abatalalilwa, takatale atulekelesha.

[Futunoti]