Ukusambilishiwa na Yehova Ukufika na Kuli Kano Kasuba
“Shikulu Yehova apeela kuli ine ululimi lwa basambilila.”—ESAYA 50:4.
1, 2. (a) Ni kuli cinshi kuntu Yehova apekanishishe umusambi wakwe uwali ica kupekelwa, kabili cinshi cafuminemo? (b) Ni shani fintu Yesu asokolwele Ukwafumine isambilisho lyakwe?
YEHOVA LESA aliba ni Kasambilisha ukufuma fye lintu abele Wishi. Inshita imo pa numa ya kupondoka kwa bana bakwe bamo, apekanishishe umusambi wakwe uwali ica kupekelwa, Ibeli lyakwe, ku butumikishi bwa pe sonde. (Amapinda 8:30) Esaya icipandwa 50 mu busesemo alangilila uyu musambi ngo ulesoso kuti: “Shikulu Yehova apeela kuli ine ululimi lwa basambilila, ulwa kwishibo kukosesha ku cebo uwapomponteka.” (Esaya 50:4) Pamo nge cafumine mu kubomfya ukusambilisha kwa kwa Wishi lintu aali pano isonde, Yesu aali ni ntulo ya kupembesula kuli bonse abaali ‘abanaka kabili abafinwa.’—Mateo 11:28-30.
2 Yesu acitile ifya maka ifingi mu kati ka mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Ashibwile amenso ya mpofu kabili aimishe fye na bafwa, lelo nalyo line maka maka aishibikwe ku baikele mu nshita yakwe nga kasambilisha. Abakonshi bakwe na bakakaanya bakwe bene e fyo bamwitile. (Mateo 8:19; 9:11; 12:38; 19:16; Yohane 3:2) Yesu talepokelela ukutashiwa pa cintu alesambilisha lelo mu kuicefya asokolwele ukuti: “Isambilisho lyandi te lyandi, lelo lya wantumine.” “Nanda ifi fintu nge fyo Tata ansambilishe.”—Yohane 7:16; 8:28; 12:49.
Ukwampana Kwawamisha Ukwa kwa Kasambilisha no Musambi
3. Ni shani fintu Ubusesemo bwa kwa Esaya bulangisha ukuti Yehova alisekelela muli abo bantu asambilisha?
3 Kasambilisha musuma alakwata ubuseko bwa pa lwakwe, ubwasakamanishisha, kabili ubwa kutemwa mu basambi bakwe. Esaya icipandwa 50 cisokololo kuti Yehova Lesa alalangisha uyo musango wa buseko muli abo bantu asambilisha. “Ambuushisho kutwi ulucelo no lucelo,” e filanda ubusesemo, “ku kuumfwa nga ’basambilila.” (Esaya 50:4) Imilandile pano iletubulula kafundisha uubuusha abasambi bakwe kacelocelo pa kuti abasambilishe. Ukulanda pa fintu ubu busesemo bubomba, uwasoma ifya Baibolo umo alandilepo ati: “Imfundo ili ya kuti, Umulubushi ali no kuba . . . ni umo uwali, ukulandila muli yo nshila, mwi sukulu lya kwa Lesa; kabili uuli no kufikapo ku kupeela amafundisho kuli bambi. . . . Mesia ali no kufikapo mu kupulamo, ku kusambilisha kwa Bulesa, ukuba kafundisha wa mutundu wa muntu.”
4. Ni shani fintu Yesu ayankwile ku kusambilisha kwa kwa Wishi?
4 Ukulingana na fintu caba, abasambi balankula ku kusambilisha kwa kwa kafundisha wabo. Ni shani fintu Yesu ayankwile ku kusambilisha kwa kwa Wishi? Ukwankulako kwakwe kwaba mu kumfwana na cintu tubelenga pali Esaya 50:5 ukuti: “Shikulu Yehova ankomweno kutwi, na ine nshatalama, nshafutatuka.” Ee, Yesu ali uwafwaisha ukusambilila. Alekutikisha. Ukucila pali ico, aali uwaitemenwa ukucita conse cintu Wishi afwaile ukuti acite. Tataleme; mu cifulo ca ico, atile: “Te kufwaya kwandi, kano kwenu, e ko kucitwe.”—Luka 22:42.
5. (a) Cinshi cilangililo kuti Yesu alishibile libela ifya kwesha aali no kupitamo pe sonde? (b) Ni shani fintu ubusesemo bwa pali Esaya 50:6 bwafikilishiwe?
5 Ubusesemo bulango kuti Umwana alyebelwe icaleenekelwa ukufuma mu kucita kwakwe ukufwaya kwa kwa Lesa. Ici calangililwa ku cintu uyu uwasambilila asosa ukuti: “Inuma yandi napeele ku boma, na ’masaya yandi ku basesulo mwefu; icinso candi nshafisa ku kuseebaniwa na ku kufwishilwa amate.” (Esaya 50:6) Nga fintu ubusesemo bwalangilila, Yesu asungilwe mu bunkalwe pe sonde. “Bamufwishile amate ku menso,” e fyalembele Mateo. “Na bamo bamupamine indupi.” (Mateo 26:67) Ici cacitike ku kwafwilishiwa ne ntungulushi sha fya mapepo pa bushiku bwa Ca Kucilila ubwa 33 C.E. Ubushiku bwakonkelepo Yesu apeele inuma yakwe ku boma, ilyo ifita fya ciRoma fyamuumine mu kubulwe nkumbu ilyo tabalamukobeka pa cimuti ku kufwa.—Yohane 19:1-3, 16-23.
6. Cinshi cilanga ukuti Yesu tatalile alufya ukucetekela muli Kasambilisha wakwe, kabili ni shani fintu ukucetekela kwakwe kwalambwilwe?
6 Umwana, pa kuba uwasambilishiwa bwino mu kubangilila, talufishe ukucetekela kwakwe muli Kasambilisha wakwe. Ici calangwa ku cintu asosa mu kukonkapo ukulingana no busesemo ati: “Shikulu Yehova akanjafwa; ni pali ici nshakaseebanine.” (Esaya 50:7) Ukucetekela kwa kwa Yesu mu kwaafwa kwa kwa Kasambilisha wakwe kwalilambwilwe mu kufumba. Wishi alimusansabike, ukumupaala ne cifulo casumbuka ukucila pa babomfi bonse aba kwa Lesa. (Abena Filipi 2:5-11) Amapaalo yakalamba yalatupembelela na ifwe bene nga ca kuti mu cumfwila twakakatila ku kusambilisha kwa kwa Yehova no ‘kukanafutatuka.’ Natulanguluke fintu kulya kusambilisha kwalengwo kubako ukufika na mu kasuba kesu.
Programu Watanunuka uwa Kusambilisha
7. Ni shani fintu Yehova aatwala pa ntanshi ukusambilisha kwakwe pe sonde?
7 Nga fintu tumwene mu kubangilila, Yehova abomfeshe Umwiminishi wakwe uwa pe sonde, Yesu Kristu, ku kutwala pa ntanshi ukusambilisha kwa bulesa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. (Yohane 16:27, 28) Yesu lyonse alesonta ku Cebo ca kwa Lesa ngo bulashi bwa kusambilisha kwakwe, ukwimike ca kumwenako kuli abo alesambilisha. (Mateo 4:4, 7, 10; 21:13; 26:24, 31) Pa numa, ukusambilisha kwa kwa Yehova kwalecitwa mu kutwalilila mwi sonde ukupitila mu butumikishi bwa basambilishiwa aba musango yo. Ibukisha ukuti Yesu alibakambishe ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, . . . mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20) Lintu abasambi bapangilwe, basangwike ulubali lwa “ŋanda ya kwa Lesa, . . . ulukuta lwa kwa Lesa wa mweo.” (1 Timote 3:15) Na bo bapangilwe ukube filonganino cimo cimo umo balesambilishiwa na Yehova. (Imilimo 14:23; 15:41; 16:5; 1 Abena Korinti 11:16) Bushe ukusambilisha kwa bulesa kwalitwalilila muli yo nshila ukufika na mu kasuba kesu?
8. Ni shani fintu Yesu alangilile ukuti umulimo wa kushimikila wali no kutungululwa pe sonde ilyo impela tailaisa?
8 Mu cituntulu kwalitwalilila! Inshiku shitatu ilyo talafwa, Yesu asobele ukuti ilyo impela ya ino micitile ya fintu tailafika, kuli no kubako umulimo ukalamba uwa kushimikila. “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse,” e fyo asosele, “e lyo impela ikesa.” Yesu atwalilile ukulondolola inshila iyo uyu programu wa mu kusaalala kwa calo uwa kushimikila no kusambilisha ali no kutungulwilwamo. Alandile ulwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” uwali no kubomba nge pitilo, nelyo icibombelo, ku kupayanishisha ababomfi Bakwe ica kulya ca ku mupashi. (Mateo 24:14, 45-47) Yehova Lesa alibomfya uyu “musha” ku kwangalila amabuseko ya Bufumu ukupulinkane sonde.
9. Ni bani baba e musha wa cishinka kabili uwashilimuka?
9 Ilelo, umusha wa cishinka kabili uwashilimuka apangwa na bashalapo aba mpyani sha Bufumu. Aba baba Bena Kristu basubwa, abashalapo pe sonde aba muli ba 144,000, ‘ababa aba kwa Kristu’ kabili ulubali lwa “mbuto sha kwa Abrahamu.” (Abena Galatia 3:16, 29; Ukusokolola 14:1-3) Ni shani wingeshiba uyu musha wa cishinka kabili uwashilimuka? Maka maka ni ku mulimo babomba na ku kulambatila kwabo ku Cebo ca kwa Lesa, Baibolo.
10. Fibombelo nshi ifibomfiwa ne bumba lya musha ku kutwala pa ntanshi ukusambilisha kwa kwa Yehova?
10 Yehova abomfya uyu “musha” nge nshila yakwe iya kusambilishishamo abantu ilelo. Abo aba mwi bumba lya musha bapokelele ishina lya Inte sha kwa Yehova mu 1931. Ukutula lilya amamilioni balyampana na bo kabili balipokelela ilyo ishina no kuilunda ku kubilisha Ubufumu bwa kwa Lesa. Uyu magazini, Ulupungu lwa kwa Kalinda Ulusabankanya Ubufumu bwa kwa Yehova, e cibombelo cikalamba icibomfiwa no “musha” mu mulimo wa kusambilisha. Nangu cibe fyo, impapulo shimbi na sho shilabomfiwa, ukusanshako ifitabo, ututabo, amabroshuwa, amatrakiti, na magazini wa Loleni!
11. Masukulu nshi yantu “umusha” ateyanya, kabili mifwaile nshi intu limo limo ilya aya masukulu libomba?
11 Mu kulundapo, “umusha” alateyanya amasukulu ayalekanalekana. Aya masukulu yasanshamo Watchtower Bible School of Gilead, uwaba ni kosi wa myeshi isano uupekanishisha abatumikishi bacaice ku mulimo wa bumishonari uwa ku nse ya calo, na kosi wa myeshi ibili uwa Isukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi, uukansha baeluda na babomfi batumikila abashimbe ku milimo yaibela iya teokrasi. Kwalibako na kabili Isukulu lya Butumikishi bwa Bufumu, umo baeluda ba Bwina Kristu na babomfi batumikila mu tushita mu tushita bafundwa ku fishingamo fyabo ifya mu filonganino, ne Sukulu lya Mulimo wa Bupainiya, ilipangasha bakashimikila ba mbila nsuma aba nshita yonse ukuba abacilapo kufumamo cimo mu mibombele yabo iya kushimikila.
12. Lubali nshi ulwa cila mulungu ulwaba muli programu wa kusambilisha?
12 Ulubali lumbi ulwa programu wa kusambilisha lwaba kulongana kusano ukwa cila mulungu ukucitwa mu filonganino fya bantu ba kwa Yehova ifyacila pali 75,500 mu kusaalala wa calo. Bushe ulanonkelamo mu kukumanina ukufika pantu wingapesha muli uku kulongana? Pa kuba kobe uukutikisha ku kufunda ukupeelwa, bushe ulalanga ukuti walisumina ukuti waba mwi sukulu lya kwa Lesa, ukulandila muli iyo nshila? Bushe ukulunduluka kobe ukwa ku mupashi kulacilenga ukumonekesha ukuti walikwata “ululimi lwa basambilila”?—Esaya 50:4; 1 Timote 4:15, 16.
Ukusambilishiwa pa Kulongana kwa Cilonganino
13. (a) Ni nshila nshi iyacindama iyo Yehova asambilishishamo abantu bakwe ilelo? (b) Ni shani fintu twingalangisha ukutesekesha kwesu Ulupungu lwa kwa Kalinda?
13 Yehova maka maka asambilisha abantu bakwe ukupitila mwi sambililo lya cila mulungu ilya Baibolo, ukubomfya Ulupungu lwa kwa Kalinda nge ca kwaafwa ukusambilisha. Bushe umona uku kulongana nge cifulo uko wingasambilishiwa na Yehova? Nangu cingatila Esaya 50:4 abomba maka maka kuli Yesu, kuti na kabili abomba kuli abo bonse ababomfya ukupayanya kwa kwa Lesa ukwa kupokelela “ululimi lwa basambilila.” Inshila imo iyo wingalangilamo ukuti walicindikisha Ulupungu lwa kwa Kalinda ni pa kulabelenga ulwafuma lumo na lumo mu kwangufyanya fye lintu walupokelela. Lyene, lintu Ulupungu lwa kwa Kalinda lulesambililwa mu cilonganino, kuti walanga ukutesekesha kobe kuli Yehova pa kubapo na kabili na ku kuipekanya ukulumbulula apabuuta ukucetekela kobe.—AbaHebere 10:23.
14. (a) Mulandu nshi ukwasukapo pa kulongana kwabela lishuko lyacindama? (b) Kulandapo kwa musango nshi ku bacaice ukwacilapo kukoselesha?
14 Bushe waliluka ukuti ukupitila mu kulandapo kobe pa kulongana, kuti wayakana muli programu wakulisha uwa kwa Yehova uwa kusambilisha? Takwaba kutwishika pa lwa cene, ukulanda pa kulongana ni nshila yacindama iyo twingacincimushishamo umo no munankwe “ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma.” (AbaHebere 10:24, 25) Bushe abana banono na bo kuti bayakanamo muli uyu programu wa kufunda? Ee, kuti bayakanamo. Ukwasukapo kwa kufuma ku mutima ku bacaice ilingi line kulakoselesha abakalamba. Pa nshita shimo, abapya ababa pa kulongana kwesu balikuntwa ku kulandapo kwa bana banono ku kwikatisha ubuseko bwa cine cine mu cine ca Baibolo. Abacaice bamo balacipange cibelesho ukubelenga ifyasuko fyabo mu kulungatika ukufuma muli paragrafu nelyo ukulandako cintu umukalamba alebatepelesha mu matwi. Nangu cibe fyo, cilaba icacilapo kukoselesha lintu ukulandapo kwabo kwapekanishiwa bwino. Ukulandapo kwa musango yo mu cine cine kulaleta umucinshi kuli Kasambilisha Wakulisha na kuli programu wakwe uwa kusambilisha uwasumbuka.—Esaya 30:20, 21.
15. Cinshi cintu abafyashi bengacita ku kwaafwa abana babo ukulandapo mu kufumamo cimo?
15 Cilaleto kusekelela ukumona abana banono ukufwaya ukwakana mu kulumbanya Lesa wesu. Yesu atesekeshe ukulumbulula kwa malumbo ukufuma ku bacaice. (Mateo 21:15, 16) Eluda wa Bwina Kristu umo alandilepo ukuti: “Lintu nali umunono, nalefwaya ukwasukapo pe Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda. Pa numa ya kunjafwa ukupekanya icasuko, batata balefwaya ukuti mbeleshe ico casuko nangu fye imiku cinelubali.” Nakalimo mu kati ke sambililo lyenu ilya Baibolo ilya lupwa, imwe mwe bafyashi kuti mwaafwa abana benu ukupekanya ukulandapo mu mashiwi yabo abene pa maparagrafu yasalilwe mu Ulupungu lwa kwa Kalinda. Baafweni ukutesekesha ishuko likalamba ilyo bakwata ilya kwakana muli programu wa kwa Yehova uwa kusambilisha.
16. Kumwenamo nshi ukwaba mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, kabili ni bani bengalembwa muli ili sukulu?
16 Ukusambilisha pa kulongana kumbi ukwa Bwina Kristu na ko kulingile ukulangulukwapo mu kusakamanishisha, kuli bonse abo bali ne shuko lya kupeele fyebo na kuli abo abalekutika ku kufunda kulepeelwa. Ukucila pa myaka 50 nomba, Yehova alibomfya Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi ku kukansha amamilioni ya baume na banakashi ku kupeela ubukombe bwa Bufumu mu nshila isuma nga nshi. Abo ababishanya mu kupimpa ne cilonganino kuti balembwamo, ukusanshako na bo abatendeke fye nomba line ukusangwa ku kulongana, kulila fye baleikala ubumi ubwaba mu kumfwana ne fishinte fya Bwina Kristu.
17. (a) Ni ku mifwaile nshi Ukulongana kwa pa Cintubwingi kwaimikilwe? (b) Milandu nshi iyo bakalanda ba pa cintubwingi balingile ukwibukisha?
17 Ulubali na lumbi ulwakokwesha muli programu wa kusambilisha lwaba Kulongana kwa pa Cintubwingi. Nga fintu ishina lya kuko lilelangilila, uku kulongana kwaimikwe maka maka ku kulenga abashili Nte ukubeleshanya ne fisambilisho fya kutendekelako ifya Baibolo. Muli fyo, uulepeele lyashi alekabila ukupeele fyebo mu kuti fingomfwika kuli abo baleumfwa ubu bukombe pa muku wa kubalilapo. Ici cilepilibula ukulondolola amashiwi pamo nga “impaanga shimbi,” “bamunyina,” na “abashalapo,” inumbwilo shintu abashili Nte bashingomfwikisha. Apo abantu abasangwa ku Kulongana kwa Cintubwingi kuti pambi baba ne fisumino nelyo inshila sha bumi ishapusaninina nga nshi ku Malembo—nangu fingaba ifyapokelelwa mu bwikashi bwa kano kasuba—kalanda alingile lyonse ukuba uwacenjela no kukanalatumfya ifisumino fya musango yo nelyo inshila sha bumi.—Linganyako 1 Abena Korinti 9:19-23.
18. Kulongana nshi ukwa cila mulungu kumbi ukwa cilonganino ukwabako, kabili mifwaile nshi intu kubomba?
18 Isambililo lya Citabo pa Cilonganino kwaba kulongana apo impapulo ishapekanishiwa no butungulushi bwa musha wa cishinka kabili uwashilimuka shisambililwa umulungu no mulungu capamo na Baibolo. Icitabo ca Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama! e cilesambililwa pali ndakai mu fyalo ifingi. Ukulongana kwa Mulimo kwateyanishiwilwa ku kupangasha abantu ba kwa Yehova ku kwakanamo mu kukumanina mu kushimikile mbila nsuma ya Bufumu no kupanga abasambi.—Mateo 28:19, 20; Marko 13:10.
Ukusambilishiwa pa Kulongana Kukalambako
19. Kulongana nshi ukukalambako kuntu “umusha” ateyanya cila mwaka?
19 Ukucila pa myaka umwanda, “umusha wa cishinka” alitantika amabungano no kulongana kukalamba ku kusambilisha no kukoselesha kwaibela ukwa Bena Kristu ba cine. Ukulongana kukalambako ukwa musango yo kutatu nomba kulacitwa umwaka umo na umo. Kwalibako ukulongana kwa bushiku bumo ukusangwa impendwa ya filonganino ifyapanga umuputule. Mu kati ka mwaka, umuputule umo na umo na o ulakwata ukubungana kwa nshiku shibili ukwitwa ukulongana kwa muputule. Mu kulundapo, kwalibako ukubungana ukwitwa ibungano lya citungu, ilisangwako impendwa ya miputule. Mu myaka imo kuti pambi kwabako amabungano ya pa kati ka nko. Uku kubungana kukalamba ukubako ne nkombe ukufuma mu fyalo ifingi kuba ukwa kukoshe citetekelo mu cine cine ku bantu ba kwa Yehova!—Linganyako Amalango 16:16.
20. Cinshi icakomailwapo mu kukanateluka pa kubungana kukalambako ukwa Nte sha kwa Yehova?
20 Mu 1922, lintu mupepi na 10,000 bakumene mu Cedar Point, Ohio, U.S.A., amakombe yalipuutilwemo ku kukoselesha kwa kwa kalanda ukwa kuti: “Ubu e bushiku bwa nshiku shonse. Moneni, Imfumu ileteka! Imwe ni mwe fibombelo fyakwe ifya kusabankanya. E ico sabankanyeni, sabankanyeni, sabankanyeni, Imfumu no Bufumu bwa iko.” Amabungano yakalamba aya musango yo mu kukanateluka yalikomaila pa mulimo wa kushimikila. Ku ca kumwenako, pe bungano lya pa kati ka nko mu New York City mu 1953, kwaliko ukubilisha ukwacitilwe pa lwa kwimikwa kwa programu wa kukansha uwa ku ŋanda ne ŋanda mu filonganino fyonse. Ukubomfiwa kwa uko kwakwete ifya kufumamo fyashininkishiwa pa kushimikila Ubufumu mu fyalo ifingi.
Abasambilishiwa na Lesa ku Kusambilisha
21. Lishuko nshi tulefwaya ukukwata, ukukanalipokelela fye ibusha?
21 Mu kushininkisha, Yehova alikwata programu wa kusungusha mwi sonde ilelo! Bonse abashukila yene kuti basambilishiwa na Lesa, ee, kuti baba pa kati ka abo abapeelwa “ululimi lwa basambilila.” Fintu caba lishuko ukuba mwi sukulu lya kwa Lesa, ukulandila muli yo nshila! Lelo, lintu tulepokelela ili shuko, tatufwile ukulipokelela fye ibusha. Yehova alisambilishe Yesu pa kuti engasambilishako bambi, kabili Yesu asambilishe abasambi bakwe pa kuti bengabomba umulimo umo wine untu alebomba lelo pa cipimo icakulilanako. Mu kupalako, ifwe tulekanshiwa muli programu mukalamba uwa kwa Yehova uwa kusambilisha ku mifwaile ya kusambilishako bambi.—Yohane 6:45; 14:12; 2 Abena Korinti 5:20, 21; 6:1; 2 Timote 2:2.
22. (a) Ni mpika nshi intu Mose na Yeremia bakwete, lelo ni shani fintu yapikulwilwe? (b) Kwebekeshiwa nshi twingakwata ukwa kuti Lesa akashininkisho kuti ukushimikilo Bufumu nakupwishishiwa?
22 Bushe ulesosa, nge fyasosele Mose auti, “Ine nshili muntu wa kulondolole fyebo,” nelyo nge fyalandile Yeremia ukuti, “nshaishiba kusosa”? Yehova akakwaafwa nga fintu abaafwile. “Ine nkaba na ’kanwa kobe,” e fyo aebele Mose. Na kuli Yeremia atile: ‘Witiina . . . ine ndi na iwe.’ (Ukufuma 4:10-12; Yeremia 1:6-8) Lintu intungulushi sha fya mapepo shafwaile ukutalalika abasambi bakwe, Yesu atile: “Aba nga batalala, amabwe yalebilikisha.” (Luka 19:40) Lelo amabwe tayalekabila ukubilikisha pali ilya nshita, na nomba tayakabila kubilikisha pantu Yehova alebomfya ululimi lwa basambilishiwa abakwe ku kutwala ubukombe bwakwe ubwa Bufumu.
Bushe Kuti Waasuka?
◻ Kwampana nshi ukwawamisha ukwa kwa Kasambilisha no musambi ukwaebekeshiwa muli Esaya icipandwa 50?
◻ Ni shani fintu Yehova atwala pa ntanshi programu watanunuka uwa kusambilisha?
◻ Fintu nshi fimo fimo ifyaba muli programu wa kwa Yehova uwa kusambilisha?
◻ Mulandu nshi cabela lishuko likalamba ukwakana muli programu wa kwa Yehova uwa kusambilisha?
[Icikope pe bula 16]
Ukwasukapo kwa kufuma ku mutima ukwa bana banono ilingi line kulakoselesha abakalamba