Ni Shani Fintu Wingapusunsuka mu Bwina Mupalamano bwa Busanso?
“LYONSE naleba fye uwa mwenso. Naleumfwa umwenso nga ninina mu cikwepe. Naleumfwo mwenso ilyo ndi muli motoka. Naleumfwo mwenso lintu ndi mu ŋanda. Kwali imisoka ukuli konse. Abantu lyonse fye balebebila,” e fyasosa Maria. Bushe ulayumfwa ngo yu mwanakashi umwina Brazil, ukuba uwa mwenso mu bwina mupalamano bobe, ukucilisha lintu bwaila?
Ukubelenga ulwa malyashi ya bafwailisha imilandu kuti kwaba ukwa kucincimusha, lelo ificitika mu butuntulu ilingi tafifumamo ifisuma. Umusoka taumoneka ukuti wapwa. Nelyo mu milandu ya kwipaya umuntu, umo ali no kwikala uwapusulwa umulume, wishi, nelyo umwana mwaume, ukwabulo mukashi, nyina, nelyo umwana mwanakashi. Bushe imisoka yabamo lukaakala ileingilishiwako mu ncende yenu? Bushe ulafuluke cifulo ca mutalalila uko ulupwa lobe lwingaba ulwacingililwa? Nelyo nga ca kuti walipatikishiwa ukukushisha abana bobe mu ncende iyafulishamo imisoka, cinshi wingacita pa kupusunsuka?
Kwena, kucili kwalibako imisumba ikalamba ukushafulisha imisoka. Mu fyalo ifingi, abantu bacili bekala mu mutalalila wa mu ncende sha ku mishi nelyo mu tumishi twaba tondolo. Lelo ifintu filealuka mu kwangufyanya nga nshi nangu fye ni mu ncende isho kale shalelangulukwa nge shishabamo imisoka. Ku ca kumwenako, mu Brazil imyaka 50 iyapitapo, amaperesenti 70 aya bekashi ba mu calo baleikala mu ncende sha mu mishi. Nomba amaperesenti 70 bekala mu misumba ikalamba. Ukulingana no kufula kwa ncito kwalibako ukwingilishiwako mu mpika sha mu ncende sha mu kalale, pamo nga imisoka no lukaakala. Nampo nga wikala mu ncende ya busanso nelyo iyo, nalyo line ufwile ukuya ku ncito nelyo ku sukulu no kucite fintu fyafulilako ku nse ya ŋanda yobe.
Ukusumino kuti kuliko ukwanana kwa “fishibilo fya kutulumusha,” umukalamba wa bakapokola mu Rio de Janeiro asonta ku lufyengo lwa mu kwangalila pamo ne misoka yateyanishiwa pamo nge fya kusangwilako. Na kabili ayumfwa ukuti inyunshipepala na televisioni filasangwila ku mwenso uwayanana, “ukubongolola abekashi ne lyashi lya bulanda.” Ukukunkuma ku miti ikola, ukubongoloka kwa ndupwa, na masomo ya fya mipepele ayalubana na fyo filasangwilako kuli bumpula mafunde ubulekulilako. Kabili cinshi cintu inshita ya ku ntanshi ikaleta? Bushe ukumona kwa lyonse ukwa lukaakala, uko ifitabo filangisha nge cintu icinono na mu mafilimu nge fya kusekesha, kukalenga abantu ukuba abashumfwilako bambi ubulanda? Bushe incende ishilangulukwa nge shishakwata misoka na sho shikaba isha busanso?
Apantu ulukaakala talumfwika bwino ku cinakabupalu, tulafwaisha sana ukuba abacingililwa. E mulandu wine abekashi bayangwako bafwaila ukukwata bakapokola bafulilako mu misebo no kukanda kwakoselako ukwa mu fifungo nelyo fye ukuputunkanya! Ukukanasakamana ukuiletelela, bamo balakwata imfuti sha kuicingilila. Bambi bafwaya bakateka ukubinda ukushitisha ifyanso. Lelo te mulandu ne lyashi libi ilya kuti imisoka naifula, takuli umulandu wa kubela uwapelelwa. Na kuba, abekashi abengi aba mu misumba yakulisha pamo nga Johannesburg, Mexico City, New York, Rio de Janeiro, na São Paulo tabatala abebilwapo. Natubebete ifyo abantu babomba mu kutunguluka mu bwina mupalamano bwa busanso.
Ukusungilila Imimwene Yashikatala
Ukukuma ku ncende imo iyafulishamo imisoka, kalemba umo alanda pa “kulamuka no mukoosha uwa makana ya bena Brazil abatwalilila ukuicindamika no kwikala bwino te mulandu ne mibele iicili iyatapata.” Pa numa ya myaka 38 mu Rio de Janeiro, Jorge atila: “Ndasengauka imisebo imo ne ncende kabili nshicite cimpwena. Na kabili ndasengauka ukuba mu musebo ubushiku kabili nshilangisha umwenso wacishamo. Nangu cingatila naliba uwacenjela, imona abantu kwati bafumacumi, ukubakatamika no kubacindika.”
Ee, sengauka amafya yashakabilwa. Konka fye umulimo obe. Wilacefya icishinka ca kuti umwenso ukalamba kuti wayambukila imibombele ya mishipa, ukulenga nelyo fye muntu uwaicindika ukucite fintu mu kukanapelulula. Ukukuma ku kubomba kwakwe mu ncende sha busanso, Odair alandapo ati: “Njesha ukuba uwaishininkisha, ukukanaleka umuntontonkanya wandi ukwisulamo fye ukutiina ifintu fyabipa ifyo pambi fingacitika pantu ici cilenga fye ukukanshika kushalinga no kutulumushiwa. Njesha ukulanga umucinshi ku bantu bonse.” Pa mbali ya kuba uwaibukila no kutaluka kuli abo abamoneka ukutwishikwa, alundako ica kwaafwa na cimbi ku kulama inkuntu sha umo atila: “Pali fyonse, nundulula ukucetekela muli Yehova Lesa, ukwibukisho kuti takwaba nangu cimo ico ashingamona kabili icili conse icicitika ninshi nacisuminisha.”
Lelo, takwaba nangu umo uwatemwa ukwikala mu mwenso lyonse. Mu kulundapo, nani engakaana ukuti umwenso wacishamo no kukanshika filaleto busanso ku butuntulu bwa mu nkuntu na ku mubili? E co, lisubilo nshi lyabako kuli abo abatiina ukuti inshita iili yonse kuti basanswa? Apantu abengi bali no mwenso wa kuti imibele yabipilako icili tailaisa, bushe tukatala atumona ukupwa kwa lukaakala? Twakulaalika ukubelenga icipande cikonkelepo icileti, “Ni Lilali Lintu Umwenso Ukapwa?”