Abaikatana mu Mulimo wa kwa Lesa Ukupula mu Nshita Ishisuma ne Shabipa

Nga fintu cashimikwa na Michel na Babette Muller

“NIMUKWATILA imbila ya bulanda. Kuti mwalabako fye na ku mulimo wenu uwa bumishonari uwa mu Africa,” e fyasosele dokota. Apilibukile ku mukashi wandi, Babette, no kutila, “Namukwata kansa wa ku mabeele.”

Calitupeseshe amano ica kuti twafililwe ne ca kusosa. Ifintu ifingi fyaleshunda mu mintontonkanya yesu. Twatontonkenye ukuti uku kwali no kuba kumonana fye na dokota ukwa kulekelesha. Twali natushita kale amatikiti yesu aya ndeke ukubwelela ku Benin, ku Masamba ya Africa. Twalesubila ukubwelelako muli ulya wine mulungu. Mu myaka yesu 23 iya kuba mu cupo, twalepita mu nshita ishisuma ne shabipa. Nomba twaipangeshe ukulwishanya na kansa, abafulunganishiwa kabili abasakamikwa.

Lekeni tutendekele pa mubalo. Michel aafyelwe mu September wa 1947, Babette wena mu August wa 1945. Twakuliile mu France kabili twaupene mu 1967. Twaikele mu Paris. Ulucelo lumo mu kutendeka fye kwa 1968, Babette alicelelwe ku ncito. Namayo umo alishile pa mwinshi no kumutambika broshuwa wa fya mapepo; alipokele. Uyu namayo lyene atile: “Bushe kuti nabwela na balume bandi no kwisalanda na imwe na balume benu?”

Babette amano yali fye ku ncito. Alefwaya uyu mwanakashi ukuya, e co asuminine fye ico cine ati, “cisuma, namukese.”

Michel ashimiko kuti: “Nshakwete buseko mu mipepele, lelo broshuwa alincebwishe, kabili nalimubelengele. Pati papite nshiku shinono, ulya namayo, Joceline Lemoine, alibwelele no mulume wakwe, Claude. Ali uwalamuka mu kubomfya Baibolo. Alikwete ifyasuko ku fipusho fyandi fyonse. Nalitemenwe nga nshi.

“Babette aali ni Katolika umwine mwine lelo takwete Baibolo, icali icaseeka kuli baKatolika. Alicankilwe nga nshi ukumona Icebo ca kwa Lesa no kucibelenga. Mwi sambililo lyesu twasambilile ukuti imfundo sha mipepele ishingi isho twasambilishiwe shali sha bufi. Twatendeke ukwebako balupwa ne fibusa pa lwa fintu twalesambilila. Mu January 1969 twasangwike Inte sha kwa Yehova ishabatishiwa. Mu kwangufyanya pa numa balupwa lwesu ne fibusa 9 na bo balibatishiwe.”

Ukubombela Ukwalekabilwa Bakashimikila

Inshita inono ukukonka pa kubatishiwa, twatontonkenye ukuti: ‘Tatwakwata bana. Mulandu nshi tushingatendekela ubutumikishi bwa nshita yonse?’ E co mu 1970 bonse babili twalilekele ncito, twalilembeshe bupainiya bwa nshita yonse, no kukuukila kwi tauni linono ilya Magny-Lormes, mupepi na Nevers, pa kati na nkati ka France.

Cali cifulo ca kubombelamo icayafya. Cali icakosa ukusanga abantu abalefwaya ukusambilila Baibolo. Twalifililwe ukusanga incito ya ku calo, e co twaleba fye ne ndalama ishinono. Inshita shimo shimo twalelya fye filashi. Mu mpepo ukutalala kwalefika ku madigiri ya Celsius -22. Twainike ilya nshita twabombeele kulya ukuti ni nshita ya ŋombe 7 ishaonda.—Ukutendeka 41:3.

Lelo Yehova alitutungilile. Ubushiku bumo lintu ifya kulya fyapwile, shimeelu aletele icibokoshi ca chisi ukufuma ku nkashi nankwe kwa Babette. Ubushiku na bumbi twafumine mu kushimikila no kusanga aba bwananyina abaishile na bamotoka ukufuma ukwalepa bakilomita 500 ukwisatumona. Pa kumfwa ifyo ifintu fyali ifyayafya, aba bamunyina balongele ifya kulya muli bamotoka babo babili.

Pa numa ya mwaka umo na hafu, Sosaite yalitusontele ukuba bapainiya baibela. Pa myaka yakonkelepo ine, twabombeele mu Nevers, lyene mu Troyes, na mu kupelako mu Montigny-lès-Metz. Mu 1976, Michel alisontelwe ukuba kangalila wa muputule pa kati ka kapinda ka ku kulyo na masamba ya France.

Ilyo papitile imyaka ibili, ilyo isukulu lya bakangalila ba miputule lyalecitwa, twapokelele kalata ukufuma ku Watch Tower Society ukutulaalika ukuya ku nse ya calo ukuyabomba bumishonari; kalata atile kuti twasalapo pali Chad na Burkina Faso (iyaleitwa iyo nshita Upper Volta). Twasalilepo Chad. Mu kwipipa twapokelele kalata na umbi, ukututuma ukuyabomba pe samba lya musambo wa mu Tahiti. Twaipwishe ukuya ku Africa, icalo cikalamba, lelo pa nshita fye inono twaisangile mu cishi cinono!

Ukubombela mu Kapinda ka Kulyo aka Pacific

Tahiti cishi cayemba icakaba icabela mu kapinda ka kulyo aka Pacific. Lintu twafikile, kwali bamunyina mupepi na 100 abali pa cibansa ca ndeke ku kutupokelela. Batupokelele na maluba, kabili nangu ca kuti twalinakile pa numa ya lwendo lwalepa ukufuma ku France, twali aba nsansa.

Pa numa ya myeshi ine apo twafikile mu Tahiti, twaninine ubwato ubwaiswilemo ingashi ishauma. Pa numa ya nshiku shisano twalifikile uko twaleya—icishi ca Nuku Hiva mu fishi fya Marquesas. Abantu mupepi na 1,500 e baleikala pali ci cishi, lelo tapali bamunyina. Ni fwe fye fweka.

Imibele yali iya pa nshi pali ilya nshita. Twaleikala mu ŋanda inono iyapangwa ne nsengu no kumaswa. Tamwali malaiti. Twalikwete umupompi wa menshi uwalefumya fye amenshi limo limo, lelo yaleba ya matipa. Inshita ishingi, twalebomfya amenshi ya mfula ayaleikalila mu citapo. Takwali imisebo yasebwa bwino, kano fye utushila twa tondo.

Pa kufika ku ncende sha kutali isha cishi, twalesonkela bakabalwe. Ifya kwikalapo fyapangilwe ku mbao—ifyakosa, ukucilisha kuli Babette, uushatalile atentemapo pali kabalwe kale lyonse. Twalesenda ulupanga lwa kuputwilako insengu isho twalesanga nashicilinganya inshila. Kwali kwaluka kukalamba ukulinganya no bumi bwa ku France.

Twalekwata ukulongana kwa pa Mulungu, nangu ca kuti twalesangwako fye babili. Pa kubala tatwalekwata ukulongana kumbi apantu twali fye babili. Mu cifulo ca ico twalebelenga fye ifyebo fya uko kulongana capamo.

Pa numa ya myeshi inono, twapingwilepo ukuti te cisuma ukutwalilila muli yo nshila. Michel ashimiko kuti: “Naebele Babette nati, ‘Natulefwala bwino. Iwe wakulaikala palya, na ine pano. Nakulaiswila ne pepo, lyene twakulakwata Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi no Ukulongana kwa Mulimo. Nakulaipusha ifipusho, na iwe wakulayasuka, nangu ca kuti niwe ukalaba uwa bubili mu muputule.’ Caliweme ukuti twalicitile fyo pantu calyanguka ukunakuka lwa ku mupashi lintu kushili icilonganino.”

Calipoosele nshita pa kuti abantu batendeke ukulaisa ku kulongana kwesu ukwa Bwina Kristu. Twaleba fye fweka pa myeshi ya kubalilapo 8. Pa numa, umo, babili, nelyo batatu inshita shimo shimo baleilundako. Umwaka umo, twatendeke ukusefya kwa pa mwaka ukwa Mulalilo wa kwa Shikulu babili fye. Ilyo papitile amaminiti 10, abantu bamo balishile, e co naliminine no kutendeka ilyashi cipya cipya.

Ilelo, mu fishi fya Marquesas mwaba bakasabankanya 43 ne filonganino fitatu. Nangu ca kuti umulimo ukalamba wabombelwe na batukonkelepo, abantu bamo abo twashimikileko ku numa kulya nomba balibatishiwa.

Bamunyinefwe ba Mutengo

Ku Nuku Hiva twasambilileko ukutekanya. Fyonse fye fyali fya kupembelela ukufumyako fye ifikabilwa sana ku mikalile. Ku ca kumwenako, nga ca kuti ulefwaya icitabo, wali no kulemba kalata, lyene ukupembelela pa myeshi ibili nelyo itatu pa kuti cikafike.

Isambililo na limbi twasambilile lyali lya kuti bamunyinefwe ba mutengo. Lintu twatandalile Tahiti no kusangwa ku kulongana kabili twaumfwile uko bamunyina baleimba, calituseseshe ica kuti twalilile filamba. Kuti caba ca cine ukuti bamunyina bamo balyafya ukulaumfwana na bo, lelo lintu uli weka, e lyo wiluka ifyo cawama ukuba na ba bwananyina. Mu 1980 Sosaite yapingwilepo ukuti tulingile ukubwelelamo ku Tahiti no kuyabomba mu mulimo wa muputule. Twalikoseleshiwe apakalamba ku cileela ca cikabilila ica bamunyina na fintu batemenwe umulimo wa kushimikila. Twaikele pa Tahiti mu mulimo wa mu muputule pa myaka itatu.

Ukusela ku Cishi ne Cishi

Mu kukonkapo twatuminwe ku ŋanda ya bamishonari mu Raïatéa, icishi ca mu Pacific na cimbi, kabili kulya twaikeleko imyaka ibili. Pa numa ya kubomba mu Raïatéa, twatuminwe mu mulimo wa mu muputule mwi bumba lya fishi ilya Tuamotu. Ukubomfyo bwato, twaletandalilapo ifishi 25 pa fishi 80. Cali icayafya kuli Babette. Lyonse nga aenda mu bwato, aalelwala.

Babette atila: “Calebipa sana! Nalelwala inshita yonse iyo twalepoosa mu bwato. Nga twapooselepo inshiku shisano pali bemba, nalwele inshiku shisano. Takwali umuti uuli onse uwalemposha. Lelo, te mulandu no kulwala, kuli ine bemba aali umusuma nga nshi. Aalemoneka uwayemba. Badolphin balecimfyanya ulubilo no bwato. Ilingi line baleima amabaka ukufuma mu menshi nga ca kuti watoota!”

Pa numa ya kubomba imyaka isano mu mulimo wa mu muputule, na kabili twatuminwe ku Tahiti pa myaka ibili no kuipakisha na kabili umulimo wa kushimikila. Bakasabankanya mu cilonganino cesu balifulileko imiku ibili ukufuma kuli 35 ukufika kuli 70 mu mwaka fye umo na hafu. Abantu 12 pa bantu twalesambilila na bo Baibolo balibatishiwe ilyo fye tatulafumako. Bamo aba bene nomba ni baeluda mu cilonganino.

Imyaka yonse pamo iyo twapoosele ku kapinda ka kulyo aka Pacific yali 12. Lyene twapokelele kalata ukufuma ku Sosaite iyalesoso kuti tabalekabila bamishonari pa cishi na kabili apantu ifilonganino nomba fyali ifyakosa. Ilyo twafikile mu Tahiti mwali bakasabankanya 450 kabili ilyo twalefumamo twashile bacilile pali 1,000.

Africa mu Kupelako!

Twalibwelelemo ku France, kabili pa kupitapo umweshi umo na hafu, Sosaite yatutumine ku cifulo cipya—ku Benin, ku Masamba ya Africa. Papitile imyaka 13 ukutula apo twalefwaila ukuya ku Africa, e co twali aba nsansa nga nshi.

Twafikile mu Benin pa November 3, 1990, kabili twali pa kati ka bamishonari ba kubalilapo ukufikako pa numa icibindo ca myaka 14 pa mulimo wesu uwa kubilisha Ubufumu cafumishiwepo. Cali ica kucincimusha nga nshi. Tatwakwete ubwafya ukupango bwikalo kulya pantu ubumi bwaba ubwapalana na bulya ubwa ku fishi fya ku Pacific. Abantu baliba aba bucibusa kabili aba cileela. Ilyo uli mu musebo kuti waimika uuli onse no kulanda na o.

Papitile fye imilungu inono pa numa ya kufika mu Benin, e lyo Babette amwene icipumba kwi beele. E co twaile kuli ka kiliniki mupepi ne ofesi lya musambo ilipya. Dokota alimupimine no kusoso kuti alekabila ukulepulwa mu kwangufyanya. Ubushiku bwakonkelepo twaile ku kiliniki na limbi uko twamonene na dokota umwina Bulaya uwaishibisha ifya malwele ya banakashi uwa ku France. Na o wine atile tufwile ukuya ku France bwangu bwangu pa kuti Babette engayalepulwa. Inshiku fye shibili pa numa twali mu ndeke tulepupuka ukuya ku France.

Twali aba bulanda pa kusha Benin. Apantu e lintu fye bakwete ubuntungwa bwa kupepa mu calo, bamunyina balicincimushiwe ukupokelela bamishonari bapya, kabili twali abacankwa ukuba kulya. E co twalikalifiwe pantu twali no kuya pa numa ya kwikala fye imilungu inono.

Lintu twafikile mu France, dokota wa kulepula apimine Babette no kusuminisho kuti alekabila ukulepulwa. Badokota balibombele mu kwangufyanya, balimulepwile panono fye, kabili balifumishe Babette mu cipatala ubushiku bwakonkelepo. Twatontonkenye fyo e po capelele.

Inshiku 8 pa numa, twamonene na dokota wa kulepula. E lintu atwebele imbila ya kuti Babette alikwete kansa wa ku mabeele.

Ukwibukisha fintu ayumfwile ilya nshita, Babette atila: “Pa kubala, nshakalipe sana ukulingana na Michel. Lelo ubushiku bumo pa numa ya ilya mbila ya bulanda, nshaleyumfwa icili conse. Nalifililwe ukulila. Nalefilwa ukumwentula. Naletontonkanye fyo nomba nalafwa. Kuli ine, kansa yali cimo cine no kufwa. Mu mutima wandi naleti, Tufwile ukucita icili conse icingakabilwa.”

Ukulwishanya na Kansa

Twaumfwile imbila ya bulanda pali Cisano, kabili Babette alitantikwe ukuyalepulwa na kabili pali Cibili. Twaleikala na nkashi nankwe kwa Babette, lelo na o wine alilwele, e co twalifililwe ukutwalilila ukwikala nankwe mu kayanda kakwe akanono.

Twalelanguluka ukwa kuya. Lyene twaibukishe Yves na Brigitte Merda, abaupana babili abo twaikele na bo inshita imo ku numa. Aba babili baali aba cileela kuli ifwe. E co twatumine Yves lamya no kumweba ukuti Babette alekabila ukulepulwa no kuti tatwakwete ukwa kwikala. Na kabili twamwebele ukuti Michel alekabile ncito.

Yves afwaile Michel incito ya kubomba pa ŋanda pa mwakwe. Bamunyina balitutungilile no kutukoselesha ku fya cikuuku ifingi. Na mu fya ndalama namo balitwaafwile. Sosaite e yalipilile Babette indalama sha ku citapala.

Ukulepula kwali ukukalamba. Badokota balifumishe utupumba tufumya amenshi ya lymph ne beele. Ilyo line fye batendeke ukundapa kwa kubomfya imiti ku kwipaya insandesande ishilwani. Pa numa ya mulungu umo, Babette ali na maka ya kufuma mu cipatala, lelo aali no kulabwelelako pa numa ya milungu itatu iili yonse pa kuti ukundapa kwingatwalilila.

Mu nshita Babette aleundapwa, bamunyina mu cilonganino baali aba kwaafwa nga nshi. Nkashi umo uyo na o uwakwete kansa wa ku mabeele aali uwa kukoselesha nga nshi. Aebele Babette ico ali no kwenekela kabili alemusansamusha apakalamba.

Nangu ni fyo, twalisakamikwe pa lwa nshita ya ku ntanshi. Pa kwiluke ci, Michel na Jeanette Cellerier batusendele ku cikuulwa ca kuliilamo.

Twabashimikileko ukuti twali no kuleka umulimo wa bumishonari no kuti tatwali no kubwelelako ku Africa. Nangu ni fyo, Munyina Cellerier atile: “Amuti? Ni bani batila mufwile ukuleka? Ibumba Litungulula? Bamunyina ba mu France? Ni bani basosele?”

“Tapali nangu bamo,” e fintu nayaswike, “Nine ndesosa.”

“Iyo, iyo! Muli no kubwelelamo!” e fyasosele Munyina Cellerier.

Ukundapa kwa kubomfya imiti ku kwipaya insandesande ishilwani kwakonkelwepo no kundapa kwa kubomfye myengelele, ukwapwile ku kupwa kwa August 1991. Badokota batile tapali ubwafya ubuli bonse ukubwelela ku Africa, kulila fye Babette alebwelela ku France libili libili ku kupimwa.

Ukubwelela ku Benin

E co twalembeele ku maofesi yakalamba aya ku Brooklyn, ukulombo lusa lwa kubwelela mu mulimo wa bumishonari. Twalefwaisha ukumfwa ifyo baali no kutwasuka. Inshiku shalepita fye. Mu kulekelesha, Michel alifililwe ukutwalilila ukupembelela fye, e co atumine lamya ku Brooklyn no kwipusha nga ca kuti balipokelele kalata wesu. Batile balilangulwikepo—no kuti kuti twabwelelamo ku Benin! Fintu twali aba kutasha kuli Yehova!

Ulupwa lwa bena Merda lwapekenye umutebeto wa kukumana capamo ku kusefya ilyo lyashi. Mu November 1991 twalibwelelemo ku Benin, kabili bamunyina balipekenye umutebeto ku kutupokelela!

Cilemoneka kwati Babette ali bwino nomba. Twalibwelelako ku France libili libili ku kupimwa bwino bwino, kabili badokota tabasangapo utuli tonse utwashalako utwa kansa. Twalicankwa ukubwela mu mulimo wesu uwa bumishonari. Tuyumfwo kuti tulakabilwa mu Benin, kabili Yehova alipaala umulimo wesu. Ukutula apo twabwelela twalyafwa abantu 14 ukufika ku lubatisho. Basano pali abo nomba ni bapainiya ba nshita yonse, kabili umo alisontwa ukuba umubomfi utumikila. Twalimona kabili uko icilonganino cesu icali icinono cakula no kufumamo ifilongaino fibili.

Pa myaka iyapita, pamo ngo mulume no mukashi twalibombela Yehova kabili twaliipakisha amapaalo ayengi kabili twalisaishiba abantu abasuma abengi. Lelo na kabili twalikanshiwa no kukoshiwa kuli Yehova pa kuti twingashipikisha amafya mu kutunguluka. Ukupala Yobo, te lyonse twaleumfwikisha umulandu ifintu fyalecitikila mu nshila fyalecitikilamo, lelo ico twaishibe ca kuti lyonse Yehova alebapo ku kutwaafwa. Cili fye kwati fintu Icebo ca kwa Lesa cisosa ukuti: “Moneni, ukuboko kwa kwa Yehova takwaipipa ku kupususha, kabili ukutwi kwakwe takwakoma ku kuumfwa.”—Esaya 59:1.

[Icikope pe bula 23]

Michel na Babette Muller bafwele ifya kufwala fya cina Benin

[Ifikope pe bula 25]

Umulimo wa bumishonari pa bena Polynesia mu Tahiti wakaba