Fintu Abacemi ba Bwina Kristu Bakubombela
MU NCENDE ishingi kuti cacitika ukutamba fintu abacemi basakamana umukuni. Balatungulula impaanga, ukushicingilila, no kushipayanishisha. Baeluda ba Bwina Kristu kuti bafwaisha ukwishibe ci, apantu umulimo wabo usanshamo imibombele ya kucema. Mu cituntulu, caba kushingamwa kwabo “[ukucema] ulukuta lwa kwa Shikulu” no ‘kwangwa umukuni onse.’—Imilimo 20:28.
Nga waliba mu cilonganino ca Bwina Kristu, ni shani fintu abacemi ba Bwina Kristu bengakubombela? Kabili ni shani fintu ulingile ukwankula ku kubombesha kwabo ukwabelako ku busuma bobe? Mulandu nshi babela abakabilwa mu cilonganino?
Ukucingilila Kuli Cinshi?
Mu nshita sha pa kale inkalamo ne nama mpanga shimbi shabikile imikuni mu busanso kabili shalepona pa mpaanga imo imo. Abacemi baali no kulacingilila. (1 Samwele 17:34, 35) Kwena, Satana Kaseebanya “endauka nge nkalamo iilelila, ukufwaya uuntu engalya.” (1 Petro 5:8) Mu cifukushi alwe nkondo te kulwisha fye ukuteyanya kwa kwa Yehova ukwa pano isonde apo kwapela lelo na kabili alalwisha umubomfi wa kwa Lesa umo umo. Cinshi caba e buyo bwa kwa Satana? Afwaya ukufuupula abantu ba kwa Yehova nangu fye ukubalesha ku ‘kubaka amafunde ya kwa Lesa’ no kubombo mulimo wa “kukwato bunte bwa kwa Yesu.”—Ukusokolola 12:17.
Yehova apeele abacemi ba buteko aba muli Israele wa pa kale umulandu wa mulekelesha pa mulandu wa kuti impaanga shakwe shasangwike “e ca kulya ca finama fyonse ifya mpanga.” (Esekiele 34:8) Nangu cibe fyo, baeluda ba Bwina Kristu balikwata ukufwaisha kwa kufuma ku mutima ukwa kucingilila abo baba mu cilonganino pa kuti takuli nangu umo uulubile ku mulekelesha nelyo pa mulandu wa kusonga kwa kwa Satana, icalo, nelyo “imimbulu” ya busangu. (Imilimo 20:29, 30) Ni shani fintu abacemi bafwilisha bonse aba mu mukuni ukutekanya no kulola? Inshila imo yaba kupitila mu kupeela amalyashi ya mu Malembo ayapekanishiwa bwino ukufuma pa cisebele ca mu Ŋanda ya Bufumu. Inshila imbi yaba kupitila mu kulanshanya kwa kwebekeshe fisuma, ukwa kukoselesha pa ntanshi na pa numa ya kulongana. Imbi na yo iya kufumamo cimo yaba kupitila mu kutandalila ‘impaanga’ mu kuilungama pa ŋanda. (Linganyako Ilumbo 95:7.) Lelo bushe icipempu ca bucemi cinshi? Ni shani fintu ukutandala kwa musango yo kwingacitwa? Kabili ni bani bafwile ukutandalilwa?
Bushe Icipempu ca Bucemi Cinshi?
Icipempu ca bucemi tacaba fye kutandala kwa kwisha fye ku kulanda pa tuntu twa fye fye. Eluda umo alandilepo ukuti: “Bakasabankanya abengi balaipakisha nga nshi ukubelenga ilembo nelyo ukulanshanya umuntu umo uwalumbulwa mu Baibolo. Kwena, eluda te ulandapo fye eka. Kasabankanya wa Bufumu uuletandalilwa ilingi line alaipakisha ukulanda ifyo atontonkanya pali Baibolo, kabili ukucite fyo kulakoshe citetekelo cakwe cine. Eluda pambi kuti asendako magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda nelyo Loleni! ukuyalanshanyamo icipande ca kukuulilila. Nakalimo uku kulanshanya kwa fya ku mupashi e kulekanya icipempu ca bucemi ukufuma ku kutandala kwa kwisha fye.”
Eluda umbi uwabelesha alandilepo ati: “Ilyo taulaya ku kutandala, eluda alapoosako akashita ukutontonkanya pali kasabankanya ali no kutandalila. Cinshi cingakuulilila uyo kasabankanya? Ukutasha kwafumaluka e lubali lwakatama ulwa fipempu fya bucemi, pantu kulakosha umuntu ukuti atwalilile.” Ee, icipempu ca bucemi calicila pa kutandala fye ukwa bucibusa uko uuli onse mu cilonganino engacita.
Mulandu Nshi Abacemi Bakutandalila?
Lintu eluda atandalila iŋanda, alaiteyanya ukukoselesha abasumina banankwe no kubaafwa ukuba abashangila mu citetekelo. (Abena Roma 1:11) E co lintu eluda umo nelyo babili balefwaya ukukutandalila, wankulako shani? Kangalila wenda umo atile: “Nga ca kuti kuba fye ukutandala kwa kucema lintu ifintu tafili bwino sana, ukwankulako kwa kubalilapo lintu umo aishibishiwa pa lwa kutandala kuba kwa kuti, ‘Cinshi cintu ndufyenye?’” Abacemi bakwato kutemwa aba ku mupashi bapashanya Yehova, uwasakamene kemba wa malumbo kabili lyonse ‘alebweseshamo umweo wakwe,’ ukucilisha mu nshita sha kumanama na mu kukabila kwaibela.—Ilumbo 23:1-4.
Imifwaile ya cipempu ca bucemi yaba “kukuula, te ku kukuululula.” (2 Abena Korinti 13:10) Iciba ica kukoselesha, mu cituntulu, yaba mashiwi ya kutasha pa kushipikisha, ukupimpa, no mulimo wa busumino ifya uyo aletandalilwa. Eluda umo alandilepo kuti: “Pa cipempu ca bucemi, tacawama ukupeela bambi imfundo ya kuti wishile ne pange lya kufwailishe milandu no kulanda pali yene. Kwena, kasabankanya umwine kuti pambi afwaya ukuti mulande pa bwafya bumo. Kabili nga ca kuti impaanga ilesunta nangu ukuitalusha ku mukuni onse, eluda alekabila ukucitapo cimo ku kwafwilisha.”
Bakacema ba Bwina Kristu ukwabulo kutwishika bakasakamana mu kuibela abapala ku bantu balondololwa muli aya mashiwi ayatila: “Iyaluba [ne Yehova] nkafwaya, ne yauluba nkabwesha, ne yafunika nkakakako, ne yalwala nkakosha.” (Esekiele 34:16) Ee, impaanga kuti pambi shakabila ukushifwayafwaya, ukushibwesha, ukushikakako, nelyo ukushikosha. Abacemi ba mu Israele balilekeleshe ifi fishingamo. Ukubomba umulimo wa musango yo cifwaya ukuti umucemi apalamine ku mpaanga imo no kusakamana ukukabila kwa iko. Mu kutendekelako fye, ici e cilingile ukuba e ca kulekanishishako icipempu ca bucemi cimo na cimo ilelo.
Impaanga sha Butuntulu Busuma Shilakabila Ukusakamana
Bushe tulingile ukusondwelelo kuti abacemi ba ku mupashi aba muno nshiku tabalekabila ukulanga ukusakamana kumo ukwaibela ku mpaanga shili no butuntulu busuma? Cisuma, lintu impaanga ya cine cine yasangwa mu bwafya, ukuyafwa kulangukako nga yalicetekela umucemi. Icitabo cimo calandapo kuti “impaanga mu cifyalilwa fye shilataluka ku bantunse, kabili ukushipalamika te lyonse kwaba ukwayanguka.” Pa kati ka fintu fimbi, ici citabo cimo cine citubululako ici ca kutungulula ca kutendekelako pa kuti impaanga shingakucetekela: “Akulanda kuli shene libili libili. Shilabelele shiwi, ilyo ilyebekesha shene. Akutandalila impaanga libili libili umo shilelyo mulemfwe.”—Alles für das Schaf. Handbuch für die artgerechte Haltung (Ukubombesha ku kwaafwe Mpaanga. Icitabo Icilanda pa fya Kushisunga Bwino).
Ukumonana kwa mpumi ne mpumi kanshi kulakabilwa pa kuti kwingabako ukwampana kwa kucetekelana pa kati ka mucemi ne mpaanga. Caba cimo cine na mu cilonganino ca Bwina Kristu. Eluda umo alandile ukuti: “Ukwishibikwa mu cilonganino nga eluda uutandalile mpaanga libili libili kulacilenga ukwangukako ukupempula imo iili no bwafya.” Kanshi, bakacema ba ku mupashi tabalingile ukwesha ukuliishisha no kusakamanina impaanga pa Ŋanda ya Bufumu fye peka. Ilyo imibele yasuminisha, baeluda balingile ukwishiba impaanga ukupitila mu kupange fipempu fya bucemi pa mayanda yabo. Umwina Kristu umo ebukisho kuti lintu asontelwe fye nga eluda, kangalila wa kutangilila amutumiine foni no kumulomba ukutandala ku kuyasansamusha munyina uo pashapitile nshita apo umwana wakwe umwanakashi afwilile mu busanso bwa pa musebo ubwabipisha. Uyu eluda asumino kuti: “Fintu nayumfwile uwa bulanda, apantu nshatalile ntandalilapo uyo munyina kabili nshaishibe fye na kuntu aleikala! Kwali kwilulukwa lintu munyina wakosoka aipeele ukuti anshindike.” Ee, baeluda balafwana pa fipempu fya bucemi.
Mu kupekanya no kucite fipempu fimo ifya bucemi, eluda kuti pambi aba no mubomfi utumikila uuletinamino “mulimo usuma” uwa bukangalila. (1 Timote 3:1, 13) Fintu umubomfi utumikila atesekesha ukumona kuntu eluda alebombele mpaanga pa cipempu ca bucemi! Baeluda na babomfi batumikila muli fyo balapalamina kuli bonse mu cilonganino, ukukosha ifikakilo fya kutemwa kwa Bwina Kristu no kwikatana.—Abena Kolose 3:14.
Ukutantike Nshita ya Kucite Fipempu fya Bucemi
Lintu ibumba lya baeluda limo lyashiliile ifipempu fya bucemi kuli bakatungulula be Sambililo lya Citabo pa Cilonganino ukuti baletandala pa kuitendekelako abene, bakasabankanya bonse mu mabumba yamo balitandalilwe mu myeshi 6, ilintu mu mabumba yambi takwali nangu umo uwatandalilwe. Ici calengele eluda umo ukusoso kuti: “Cilemoneko kuti baeluda bamo balaitendekelako no kubombo mulimo ukalamba uwa bucemi, lelo bambi balekabila ukukoseleshiwa kuli baeluda banabo ukulacite fyo.” E co amabumba yamo aya baeluda balatantika ukuti bakasabankanya bonse baletandalilwa mu kati ka nshita imo iyapimwa.
Kwena, eluda nelyo kasabankanya uuli onse umbi kuti atandalilapo umo mu cilonganino ukwabulo kulolela ukuti kukabeko imitantikile yaibela. Ilyo talaya ku kucema, eluda umo alatuma foni no kusoso kuti, “Ndatandalila ulupwa lumo cila mweshi. Bushe kuti namutandalilako mupepi ne awala limo mu kati ka mweshi uleisa? Ni lilali cingalinga kuli imwe?”
Amapaalo ya Fipempu fya Bucemi
Ilintu ukutitikisha ukufuma kuli ino micitile ya fintu kuleingilishiwako, ukutandala kwa kukoselesha ukwa bacemi abalangulukilako kutwalililo kulacililako kubo kwa kunonsha. Lintu abo bonse aba mu mukuni bakoseleshiwa no kwafwiwa ukupitila mu fipempu fya bucemi, impaanga imo imo ilayumfwa ukucingililwa no mutelelwe.
Ukukuma ku cilonganino cimo umo bakasabankanya ba Bufumu bonse baletandalilwa na bacemi libili libili, cashimikwe ukuti: “Bakasabankanya baishiletemwa nga nshi ifipempu fya bucemi. Cabele icaseeka kuli kasabankanya ukutununuka umo uwa baeluda ukwipusha lintu ali no kutandala na kabili, apantu uyo waleipusha aliipakishe ukulanshanya kwa kukuulilila ukwa mu cipempu cafumineko. Ifipempu fya bucemi fyali e casangwilileko cimo icayafwile ukuwamyako umupashi wa cilonganino.” Amalipoti yambi yalangililo kuti lintu abacemi mu kutemwa bapyungila muli yo nshila, icilonganino kuti cakula mu kutemwa, mu kwikatana, na mu cikabilila. Mwandi lipaalo!
Abacemi ba Bwina Kristu balatandala ku kulundulula ubutuntulu busuma ubwa mpaanga. Baeluda bafwaya ukukoselesha no kukosha abasumina banabo. Nga ca kuti mu kati ka kutandala, ubwafya bukalamba bwamoneka ubulekabila ukufunda, kuti cawamisha ukutantika ukwisalanshanya pa nshita imbi, ukucilisha nga eluda ashindikwe no mubomfi utumikila. Te mulandu ne cicitikeko, ipepo lya kusondwelela icipempu ca bucemi kuti lyalinga.
Bushe umucemi wa ku mupashi alefwaya ukutandala pa mobe nomba line? Nga e fyo, enekela mu nsansa ukukoselesha ukubakilwe iwe. Akesa ku kukubombela no kukukosha mu kupampamina kobe ukwa kutwalilila pa nshila iitungulula ku bumi bwa muyayaya.—Mateo 7:13, 14.
[Akabokoshi pe bula 26]
Imitubululo pa Kucite Fipempu fya Bucemi
◻ Umfwaneni inshita: Ilingi line cilawama ukumfwana inshita. Nga ca kuti eluda alepekanya ukubomba no bwafya bukalamba, kuti calinga ukwishibisha kasabankanya ulwa ico mu kubangilila.
◻ Ukupekanya: Languluka icifyalilwa ca muntu ne mibele alimo. Mutashe ukufuma ku mutima. Cipange ukuba e buyo bobe ukupeelako “ica bupe ica bumupashi” ica kukoselesha, ica kukoshe citetekelo.—Abena Roma 1:11, 12.
◻ Uwa kuya na o: Eluda umbi nelyo umubomfi utumikila uwafikapo.
◻ Mu kati ka kutandala: Eluda alingile ukuba uwakokoloka, uwa kutemwa, uwa cikabilila, uwingateuluka. Ipusha pa fya lupwa, ubutuntulu bwabo, na fimbipo. Kutika mu kusakamana. Nga ubwafya ubukalamba bwamoneka, kuti cawamisha ukutantika icipempu ca bucemi icaibela.
◻ Inshita icipempu cingasenda: Sungilila inshita mwapangene, kabili fumamo ilyo shibweni obe acili aleipakisha ukutandala.
◻ Ukusondwelela icipempu: Ipepo lyalilinga kabili lilatesekeshiwa apakalamba.—Abena Filipi 4:6, 7.
[Icikope pe bula 24]
Abacemi ba Bwina Kristu balapayanya ukucingilila kwa ku mupashi
[Ifikope pe bula 26]
Ifipempu fya bucemi fipeela amashuko yashaiwamina ku kukoselesha kwa ku mupashi