“Yehova, Lesa wa Nkumbu Kabili Uusenamina”

“Yehova, Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka.”—UKUFUMA 34:6.

1. (a) Cisansamushi nshi Baibolo ipeela abantu aba kuti abatemwikwa babo balisha ukupepa kwasanguluka? (b) Yehova amona shani abalufyanya?

UMWINA Kristu uwakwata abana atile “umwana wandi umwanakashi anjebele ukuti talefwaya na kabili ukuba mu cilonganino ca Bwina Kristu. Cansendeele imyeshi iingi ndelungulushiwa. Calibipishe ica kuti ne mfwa yawamapo.” Cilakalipa nga nshi ukumona umutemwikwa asha ukupepa kwasanguluka. Bushe ico calicitikapo kuli imwe? Nga calimucitikilapo, mwalasansamushiwa ukwishiba ukuti Yehova alamulangulukilako. (Ukufuma 3:7; Esaya 63:9) Lelo amona shani abalufyanya muli uyo musango? Baibolo ilangilila ukuti Yehova mu nkumbu alabeta ukuti babwelele mu kusenamina kwakwe. Apaapeete abaYuda bapondweke aba mu nshiku sha kwa Malaki ukuti: “Bweleleni kuli ine, na ine ndebwelela kuli imwe.”—Malaki 3:7.

2. Ni shani Baibolo ilanga ukuti pa mibele Yehova akwata paliba ne nkumbu?

² Mose alilangilwe inkumbu sha kwa Lesa pa lupili lwa Sinai. Palya, Yehova aisokolwele ukuti ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka.” (Ukufuma 34:6) Aya mashiwi yalangilila ukuti pa mibele Yehova akwata paliba ne nkumbu. Umutumwa wa Bwina Kristu Petro alembele ukuti ‘afwaya onse ukulola ku kulapila.’ (2 Petro 3:9) Kwena inkumbu sha kwa Lesa shaliba no mwa kupeleela. Mose aebelwe ukuti “ababi takabalinge aba kaele nangu pamo.” (Ukufuma 34:7; 2 Petro 2:9) Nangu cibe fyo, “Lesa kutemwa,” kabili muli uku kutemwa inkumbu e shafulamo. (1 Yohane 4:8; Yakobo 3:17) Yehova “tasaamiko mutima wakwe pe,” kabili untu “abekelwo luse.”—Mika 7:18, 19.

3. Yesu aapusene shani na bakalemba na baFarise mu fyo aalemona inkumbu?

³ Yesu e walangishe ifyo Wishi wa ku muulu aba mu kupwililika. (Yohane 5:19) Inkumbu aalelanga bakacita wa fibi tacali kutekelesha imembu shabo lelo alebalangulukilako fye apakalamba nga fintu alangulukileko na balelwala. (Linganyeniko Marko 1:40, 41.) Cine cine, pa “fyafinako” ifya Malango ya kwa Lesa, Yesu alibikilepo ne nkumbu. (Mateo 23:23) Lelo, moneni ifyo bakalemba na baFarise bapuseneko, pantu bena baumfwilile ubulungi mumbi icalengele no kuti inkumbu shifumepo umupwilapo. Ilyo bamwene Yesu ali pamo na babembu, baliilishenye abati: “Uyu apokelela ababembu, no kulya na bo.” (Luka 15:1, 2) Yesu abomfeshe ifilangililo fitatu pa kwankula ku balemushinina, fyonse fiine fikomaila pa nkumbu sha kwa Lesa.

4. Filangililo nshi fibili Yesu ashimike, kabili cinshi asambilishe muli cimo cimo ica ifi filangililo?

⁴ Mu ca ntanshi, Yesu ashimika ulwa muntu uwashiile impaanga 99 ku kuyafwaya imo iyalubile. Cinshi alelandapo? “Kukabo kusekelela mu muulu pa mubembu umo uwalapila, ukucila pa bantu abalungama amakumi pabula na pabula [99] abashaba na mulandu wa kulapilila.” Mu ca bubili, Yesu ashimika ulwa mwanakashi uwafwailishe indalama imo iyalubile no kusekelela pa kuisanga. Alondolwele shani ici cilangililo? “Kubo kusekelela pa cinso ca bamalaika ba kwa Lesa pa mubembu umo uwalapila.” Yesu alondolwele icilangililo cakwe icalenga butatu mu mulumbe.a Abengi batila lyaba e lyashi ilipi ilishaiwamina ilyabala alishimikwapo. Ukusambilila pali uyu mulumbe kwalatwafwa ukutesekesha no kupashanya inkumbu sha kwa Lesa.—Luka 15:3-10.

Umwana Watalama Afuma pa Ng’anda

5, 6. Mu cilangililo ca kwa Yesu icalenga butatu ni shani umwana umwaice alangishe ukukanatasha ukwa kapela makufi?

⁵ “Umuntu ali na bana baume babili, no mwaice atile kuli wishi, Tata, nimpeni icakaniko ca fyuma icikesaba candi. Na o abaakenye ifya maliila yakwe. Awe tapalapita nshiku ishingi, no mwaice alonganike fyonse, aimine ulwendo lwa ku calo ca kutali, e ko ailepoosaika ne fyo akwete ku miikalile ya kusungaula.”—Luka 15:11-13.b

⁶ Uku kukanatasha umwana umwaice alangishe kwali kwa kapela makufi. Ica ntanshi, alombele icakaniko cakwe ica fyuma, lyene ailecipoosaika “ku miikalile ya kusungaula.” Inumbwilo ya kuti “imiikalile ya kusungaula” yapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciGriki ilyalola mu kuti “imikalile ya kuilekelesha.” Uwasoma umo atila ili shiwi “lilondolola ukubulwa imibele isuma ukushaibipila.” Kanshi, e mulandu wine, umulumendo wa mu mulumbe wa kwa Yesu ilingi line etilwa umonaushi, ishiwi ililondolola uwailekelesha mu mibele kabili umoni.

7. Bushe ilelo ni bani bapala umwana umonaushi, kabili mulandu nshi abengi muli aba bafwaila ukuikalila mu “calo ca kutali”?

⁷ Bushe ilelo kuliko abapala uyu mwana umonaushi? E ko bali. Ku ca bulanda, impendwa iinonoko baalisha “ing’anda” ya kwa Shifwe wa ku muulu, Yehova iya bucingo. (1 Timote 3:15) Bamo pali aba batontonkanya ukuti muli iyi ng’anda ya kwa Lesa amafunde yalikosesha, batila mu cifulo ca kutucingilila, ilinso lya kwa Yehova lyalicilamo ukutusopa. (Linganyeniko Ilumbo 32:8.) Tontonkanyeni pa mwanakashi wa Bwina Kristu uwakushiwe umwabele fishinte fya Baibolo lelo uwaishileba cakolwa wa bwalwa ne miti ikola. Nga aibukisha iyi nshita ishaibipila iyo apitilemo, atila: “Nalefwaisha ukuilanga ukuti kuti naikalila. Ico nalepanga ukucita e co nalecita, nshaletesha kupanda mano kwa muntu umbi.” Uyu mwanakashi, ukupala umwana umonaushi aalefwaya ukuikalila. Ku ca bulanda, pa mulandu wa ncitilo shakwe ishishili sha mu malembo alitamfiwe mu cilonganino ca Bwina Kristu.—1 Abena Korinti 5:11-13.

8. (a) Kwaafwa nshi abafwaya ukuba abalwani ba mafunde ya kwa Lesa bengafwiwa? (b) Mulandu nshi umo alingile ukutontonkanishishapo sana pa lwa kuisalila ukupepa?

⁸ Kwena cilakalifya nga nshi lintu uwasumina munensu afwaisha ukubo mulwani wa mafunde ya kwa Lesa. (Abena Filipi 3:18) Lintu ici cacitika, baeluda na bambi abafikapo lwa ku mupashi balatukuta ukupuupuutula uulufyenye. (Abena Galatia 6:1) Nangu ni fyo, takuli uupatikishiwa ukusenda ikoli lya kubo Mwina Kristu. (Mateo 11:28-30; 16:24) Ilyo abacaice bakula, na bo bene balingile ukuisalila ukupepa. E calenga ifwe bonse, tuli fibumbwa ifingaisalila ifikalubulula kuli Lesa. (Abena Roma 14:12) Kwena, ‘tukalobolola ne fyo twabyele,’ ili e sambililo umwana umonaushi mu mulumbe wa kwa Yesu aishilesambilila.—Abena Galatia 6:7, 8.

Ukupelelwa mu Calo ca Kutali

9, 10. (a) Ifintu fyaishilealuka shani ku mwana umonaushi, kabili cinshi acitilepo? (b) Langilileni ifyo bamo ilelo abafuma mu kupepa kwa cine bapita mu fyapitilemo umwana umonaushi.

⁹ “Awe pa kupoosa fyonse, paponene icipowe cikalamba mu calo cilya conse, na o atendeke ukubulwa; kabili e pa kuyaikuminisha kuli umo wa bana calo cilya, na o amutumine mu mpanga yakwe ku kulisha bakapoli. Kabili alakumbwo kulyako amapapa ayo bakapoli balelya; takwali na wa kumupa iyo.”—Luka 15:14-16.

¹⁰ Nangu apelebele ifi, umwana umonaushi ali acili talapingulapo ukubwelela ku mwabo. Lelo, aile kuli umo uwa bana calo cilya uwamwingiishe ncito ya kuliisha bakapoli. Apantu mwi Funde lya kwa Mose bakapoli bali ni nama ishakowela, cilemoneke fyo umuYuda te kuti asumine ukubomba umulimo wa musango yo. (Ubwina Lebi 11:7, 8) Lelo nga ca kuti uyu mwana umonaushi alikwete kampingu uwalemushinina nangu fye panono, ninshi ashipikiishe fye. Pantu na kuba, tengenekela umwikashi wa muli cilya calo, uwamwingishe ncito, ukusakamikwa pa kulunguluka kwa muntu umbi umbi. Ifyo uyu mwana umonaushi apitilemo nafipalana ne fyo abengi ilelo abafuma mu nshila yalungama iya kupepa kwasanguluka bapitamo. Ilingi line, aba musango yo besa mu kuipoosa mu mibele iyo nga ni kale bali no kumona nge ya museebanya. Ku ca kumwenako, ilyo umulumendo umo akwete imyaka 17, asangukiile UbuKristu akuliilemo. Asumina ukuti, “bucisenene no kubomfya imiti ikola fyaonawile ifyo nasambilile muli Baibolo pa myaka iingi.” Tapalepele, uyu mulumendo aisangile mu cifungo pa mulandu wa bupupu bwa kubomfye fyanso no kwipaya umuntu. Nangu ca kuti aishilepuupuutuka lwa ku mupashi, we cilambu ulabipa ico alobolwele mu “nshita ya bwanalale iya lubembu”!—Linganyeniko AbaHebere 11:24-26.

11. Finshi fyalengele ukuti ubucushi bwa mwana umonaushi bubipileko, kabili ni shani bamo ilelo basanga ukuti ifya kubeleleka fya cino calo fyaba “longolo lwa fye”?

¹¹ Icalengele ubucushi bwa mwana umonaushi ukubipilako ca kuti ‘takwali na wa kumupa icili conse.’ Nga ifibusa fyakwe ifipya fyaile kwi? Apo nomba ifyuma fyalipwile, ali ngo ‘wapatwa’ kuli bene. (Amapinda 14:20) Ukupalako, abengi abasha icitetekelo ilelo besa mu kusango kuti ifya kubeleleka fya cino calo ne fyo cilandapo fyaba “longolo lwa fye.” (Abena Kolose 2:8) Umukashana umo uwashiile ukuteyanya kwa kwa Lesa pa nshita imo atile, “Naliculile no kulungulushiwa apakalamba pa kuti nshakwete Yehova uwa kuntungulula. Nalyeseshe ukupashanya aba ku calo, lelo apo cine cine nalifililwe ukuba nga bene, balinsuulile. Nali ngo mwana waluba uwalekabila wishi uwa kumutungulula. E lyo naishileiluka ukuti nalekabila Yehova. Nshabalile mfwaya kabili ukuikalila ukwabula wene.” E fyo no mwana umonaushi uwa mu mulumbe wa kwa Yesu aishilekutuluka.

Umutima wa Mwana Umonaushi Wabwelelamo

12, 13. Finshi fyalenga bamo ukukutuluka ilelo? (Moneni umukululo.)

¹² “Lelo umutima pa kubwelelamo, atile, Ifyo bafula aba cilambu ba kwa tata abalye ca kulya icakumanina no kushapo, na ine ndefwa pano ku nsala! Ndeima, ndeya kuli tata, nkayatila kuli wene, Mwe tata, nabembukile umuulu na ku cinso cenu; nshawamino kwitwa umwana wenu kabili iyo, muncite nga umo uwa mu ba cilambu benu. Awe, aliimine, aile kuli wishi.”—Luka 15:17-20.

¹³ “Umutima, [wa mwana umonaushi] walibwelelemo.” Iyi nshita yonse, aipoosele mu kwangala, cali kwati alifumine mu buntu. Lelo aishileishiba bwino ifyo aali lwa ku mupashi. Ee, nangu ca kuti aliwile, uyu mulumendo ali acili nakwata isubilo. Alikwetemo imibele imo iisuma. (Amapinda 24:16; linganyeniko 2 Imilandu 19:2, 3.) Ni shani pa lwa bafuma mu mukuni wa kwa Lesa ilelo? Bushe kupelulula kusuma ukusondwelelo kuti calilaala calipwa, ukuti ukupondoka kwabo bushininkisho bwa kuti balibembukila umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa? (Mateo 12:31, 32) Awe iyo. Abengi muli aba balalungulushiwa pa kupaasuka kwabo, na mu kupita kwa nshita abengi balakutuluka. Ilyo aibukishe nshita apoosele ku nse ya kuteyanya kwa kwa Lesa, nkashi umo atile, “Nshabalile ndaba kuli Yehova nangu bushiku fye bumo. Lyonse nalepepa ukuti mu nshila imo, kasuba kamo, Yehova akansuminishe ukubwelela mu cine.”—Ilumbo 119:176.

14. Cinshi umwana umonaushi apingwilepo ukucita, kabili mu kucite co alangishe shani ukuicefya?

¹⁴ Lelo cinshi abaapumbuka bengacitapo? Mu mulumbe wa kwa Yesu umwana umonaushi apingwilepo ukubwelelamo ku mwabo no kuyapaapaata wishi ukumubelelako uluse. “Apingwilepo ukusoso kuti, “Muncite nga umo uwa mu ba cilambu benu.” Uwa cilambu aalelembwe ncito ya bushiku bumo kabili baalemwishibisha ukuti natamfiwa incito pa bushiku fye bumo. Alisuulilwe ukucila na pa musha, uwalemonwa ngo wa mu lupwa lwa kwa shikulu wakwe. E co umwana umonaushi taaletontonkanya pa kuyalomba wishi ukuti amonwe na kabili ngo mwana wakwe. Aliipekenye ukuyasuulwa pa kuti akalelanga ukunakila kwakwe kuli wishi cila bushiku. Nangu ni fyo, umwana umonaushi taishibe ifyali no kumucitikila.

Ukupokelelwa na Maboko Yabili

15-17. (a) Cinshi wishi acitile ilyo amwene umwana wakwe? (b) Cinshi ilaya, inindaminwe, ne ndyato ifyo wishi apayanishishe umwana fipilibula? (c) Ukupitila mu kucito mutebeto cinshi wishi alangiliile?

¹⁵ “Lelo ilyo acili ukutali, wishi alimumwene, no kwikatwe nkumbu, abutukileko, amuwile pa mukoshi, no kumufyompa. Na mwane atile kuli wene, Tata, nabembukilo muulu na ku cinso cenu; nshawamina ukwitwo mwana wenu kabili iyo. Lelo wishi aebele abasha bakwe, ati, Kaleteni bwangu ilaya ilyawamisha, no kumufwika; mufwikeni ne nindamunwe ya ku minwe, ne ndyato sha ku makasa; buuleni no mwana wa ng’ombe uwainiwa, ipayeni, no kuleka tulye no kusangalala; ico umwana wandi uyu alifwile, nomba ali no mweo; alilubile, kabili alondoka. Awe batendeke ukusangalala.”—Luka 15:20-24.

¹⁶ Umufyashi onse fye uwaba no kutemwa kuti afwaisha umwana wakwe ukupuupuutuka lwa ku mupashi. E co, kuti twaelenganya fye fintu wishi wa mwana umonaushi aalecebaceba ku nshila yalungatene pa mwakwe cila bushiku, ukusubila ukumona umwana wakwe ukubwela. Nomba amono mwana wakwe aleisa mu nshila! Ukwabulo kutwishika imimonekele ya mulumendo yalyalwike. Nalyo line, wishi amwishiba “ilyo acili ukutali.” Tasakamene nsamu no kuseebana kwakwe; lelo ayangwa ku mwana wakwe, kabili abutukila ku kumukumanya!

¹⁷ Ilyo wishi afikile pa mwana, amuwile pa mukoshi no kumufyompa. Lyene akambishe abasha bakwe ukuletela umwana wakwe ilaya, inindaminwe, ne ndyato. Ili laya talyali fye lusamu lwasuulwa, lelo lyali “ilyawamisha” nakalimo lyali ilyapikulwa bwino nga nshi ukupala lilya bapeela umweni umukata. Apantu abasha tabaseekele kufwala inindaminwe ne ndyato, wishi alefwaya cishibikwe ukuti umwana wakwe alipokeleelwe mu lupwa na maboko yabili. Lelo wishi alicitilepo na fimbi. Abebele ukucito mutebeto wa kusengela umwana wakwe. Cine cine, uyu mwaume alilekeleele umwana wakwe no mweo onse te pa kuti ni co fye amumwene; lelo ni pa kuti aalefwaya ukumulekelela. Calimuleteele ubuseko.

18, 19. (a) Cinshi umulumbe pa lwa mwana umonaushi umisambilisha pa lwa kwa Yehova? (b) Ukulingana ne fyo aabombele na ba mu Yuda na mu Yerusalemu, ni shani fintu Yehova “alinda” ukubwela kwa mubembu?

¹⁸ Ukulingana ne fyo twaumfwa, cinshi cintu umulumbe wa mwana umonaushi uletusambilisha pa lwa kwa Lesa untu tupepa? Ica ntanshi, utusambilisha ukuti Yehova “wa nkumbu kabii uusenamina, uukokolo kukalipa kabili uwafulisho luse ne cishinka.” (Ukufuma 34:6) Cine cine, inkumbu shalipulamo mu mibele ya kwa Lesa. E fyo fye aba, alekatwe nkumbu ku bapeleelwa. Ica bubili, umulumbe wa kwa Yesu utusambilisha ukuti Yehova ‘aliipekanya ukulekelela.’ (Ilumbo 86:5, NW) Cili kwati, alafwayafwaya, ukumona ifyo ababembu bengaalula imitima yabo pa kuti engabekatilwe nkumbu.—2 Imilandu 12:12; 16:9.

¹⁹ Ku ca kumwenako, tontonkanyeni ifyo Lesa abombele na Israele. Yehova apuutilemo kasesema Esaya ukulondolola aba mu Yuda na mu Yerusalemu nga ‘balwala ukufuma pa mutwe ukufika ku lukasa.’ Lelo, asosele no kuti: “Yehova alinda ku kumusenamina, kabili ico asansabala ni ku kumucitile nkumbu.” (Esaya 1:5, 6; 30:18; 55:7; Esekiele 33:11) Ukupala wishi uwa mu mulumbe wa kwa Yesu, Yehova aba ngo ‘ucebaceba ku nshila.’ Alafwaisha ukumona bonse abaasha ing’anda yakwe bakabwele. Bushe ifi te fyo twingenekela kuli wishi uwa kutemwa?—Ilumbo 103:13.

20, 21. (a) Ni mu nshila nshi inkumbu sha kwa Lesa shilelengela abengi ukubwela? (b) Finshi fikalandwapo mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Cila mwaka, inkumbu sha kwa Yehova shilalenga abengi ukukutuluka no kubwelela ku kupepa kwa cine. We buseko ici ciletela abatemwikwa babo! Kwati ca kumwenako ca kwa wishi wa Bwina Kristu uwacilumbulwa pa kubala. Ku ca nsansa, umwana wakwe umwanakashi alipuupuutwilwe lwa ku mupashi kabili nomba mutumikishi wa nshita yonse. Wishi atila, “Ndi uwa nsansa nga nshi muli ino micitile ya fintu iikote. Ifilamba fya bulanda fyasanguka ifya nsansa.” Cine cine, Yehova na o alasamwa!—Amapinda 27:11.

²¹ Lelo fingi fyaba mu mulumbe wa mwana umonaushi. Yesu akonkanyapo ilyashi lyakwe pa kuti engacilanya inkumbu sha kwa Yehova ku bupingushi bwaumina kumo ubwaseekele pali bakalemba na baFarise. Ifyo aacilenye ico na fintu cipilibula kuli ifwe, fikalandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Ukupitulukamo

◻ Yesu aapusene shani na baFarise mu fyo aalemone nkumbu?

◻ Ni bani bapala umwana umonaushi ilelo, kabili shani?

◻ Mibele nshi yalengele umwana umonaushi ukukutuluka?

◻ Ni shani fintu wishi aalangiishe inkumbu ku mwana wakwe uwalapiile?

[Akabokoshi pe bula 11]

IMITIMA YABO YALIBWELELEMO

CINSHI cayafwa bamo abatamfiwepo mu cilonganino ca Bwina Kristu ukukutuluka? Ukulandapo kuli pe samba kulelanga icabaafwa.

C.W. ashimika ukuti, “Mu mutima wandi nalishibe ukwaba icine. Ukusambilila nasambilile Baibolo pa myake ingi no kuya ku kulongana kwa Bwina Kristu fyalimfikile pa mutima nga nshi. Kuti natwalilila shani ukusuula Yehova? Te wanshiile; nine namushiile. Kwi pele pele naishilesumina ukuti nalilubile nga nshi kabili nali umumankonso no kuti amashiwi ya kwa Yehova aya kuti ‘ukalobolola ico ubyala,’ lyonse ili yalilungike.”

G.H. ashimika ukuti, “Akanya kandi akanakashi kalitendeke ukulanda, kabili ici canengele ubulanda pantu nalefwaya ukukasambilisha ifintu pamo nga untu Yehova aba ne fya kupepa kuli wene. Nalefilwa ukusendama, kabili ubushiku bumo ilyo bwailile naile ku parka muli motoka wandi no kuyatendeka fye ukulila. E wali umuku wa kubalilapo ukulila, no kupepa kuli Yehova pa nshita iitali. Ico fye naishibe ca kuti nalekabila Yehova mu bumi bwandi, kabili nalelanguluka ukuti shi engambelelako uluse.”

C.N. ashimika ukuti, “Nga kwaima ilyashi lya pa fya mipepele, naleeba abantu ukuti nga nali no kusalapo imipepele iisambilisha icine, kuti nasalapo ukuba umo uwa Nte sha kwa Yehova. Lyene nalesoso kuti kale nali Nte, lelo nalifililwe ukutwalilila. Ilingi line nga naibukisha ici, naleyumfwa uwa mulandu kabili uwa bulanda. Kwi pele pele naishilesumina ukuti, ‘nali uwapelelwa. Nalekabila ukwaluka ukukalamba.’”

C.A. ashimika ukuti, “Ine no mulume wandi twalitamfiwe imyaka 35 iyapitapo. Lyene, mu 1991, cali icisuma ukutandalilwa na baeluda babili mu kukanaenekela abaishiletweba ukuti cilemoneke fyo kuti twabwelela kuli Yehova. Ilyo papitile imyeshi 6, twalisekelele apakalamba pa kubweshiwa. Umulume wandi ali ne myaka 79 na ine ndi ne myaka 63.”