Mulandu Nshi Abantu Batiinina Ukupwa kwa Calo?

KALEMBA wa fya mipepele, Damian Thompson, asosele muli magazini wa Time ati: “Pa myaka iingi bamunshalulwa mu fya mipepele ya Bwina Kristu balisobela ukuti ubonaushi bukalamba ubwa bwikashi buli mupepi. Lelo icilebapapusha ca kuti na bantu abalebapumya kale balepoosako sana amano ku fili no kucitika kabili balefisabankanya konse. Pali aba bantu pali bakapanga ba maprogramu ya pa makompyuta, intungulushi sha fya makwebo na bapolitishani.” Uyu kalemba atile ukutiina ukuti amakompyuta yakaleka ukubomba bwino mwi sonde lyonse mu mwaka wa 2000 “nakwalula abantu abashipepa nangu panono ukusumina mu myaka 1,000” kabili baletiina ifimfulunganya fikabako pamo nga, “abantu abengi ukuba no munsokwe, ukubongoloka kwa mabuteko, ukusampa ifya kulya, indeke ukulapunka mu fikuulwa fyalepesha.”

Ifilecita utumabumba twa mipepele, uto ilingi utwitwa ati “utumabumba twasumina mu kupwa kwa calo,” filelenga ukuti abengi bacilileko ukusakamikwa. Mu cipande ca mu January 1999 icaleti “Jerusalem na Bakabeleleka ba Kupwa kwa Calo,” inyunshipepala ya ku France iya Le Figaro yatile: “Bakapokola ba ku calo ca Israele baleti abantu nalimo ukucila pali 100 ‘abasumina mu myaka 1,000’ bali pa Lupili lwa Miolife nelyo mupepi balelolela parousia nelyo ukupwa kwa calo.”

Icitabo ca 1998 Britannica Book of the Year calikwata ilyashi lyaibela pa lwa “Mipepele ya Kusefya Iilanda pa Kupwa kwa Calo.” Calilumbulapo amabumba ya mipepele ya kusefya aya kuipaya, pamo nga Heaven’s Gate, People’s Temple, Order of the Solar Temple, na kalibumba ka Aum Shinrikyo (Icine Icapulishamo) akateyele umwela wa sumu mu nshila yapita pa nshi ku Tokyo mu 1995. Kabili uyu mwela waipeye abantu 12 no kulenga abengi ukuicena. Pa kusupawila ili lyashi, Martin E. Marty, profesa wa fya mipepele pa University of Chicago, alembele ati: “Ukutendeka kwa mwaka wa 2000 kulekoselesha. Kabili kukakoselesha imisango yonse iya kusesema no tubungwe. Kabili fimbi pali ifi kuti fyaba ifya busanso. Tayakabe ni nshita ya kuba no muleketela.”

Ukutiina Ukupwa kwa Calo

Ukusokolola libuuku lya kulekeleshako mu Baibolo ilyalembelwe ku mpela ya mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Pa mulandu wa milembelwe ya kusesema ne ya mampalanya sana, ishiwi lya kuti “ukusokolola” lyatendeke ukubomfiwa ku fitabo fyalelembwa kale ilyo ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola lishilalembwa. Imilembele ya nshimi iya mampalanya iya ifi fitabo e ko yali na ku calo ca Persia ica pa kale na lintu fye ici calo tacilabako. E co icitabo ca The Jewish Encyclopedia cilanda pa lwa “fintu ifingi ifya mu milumbe ifya milembele ya bena Babele ifyaishilelembwa mu fitabo [ifya baYuda ifya kusokolola].”

Ifitabo fya baYuda ifya kusokolola fyatendeke ukufulilako ukutula pa ntendekelo ya mwanda wa myaka uwalenga bubili B.C.E. ukufika na ku kupwa kwa mwanda wa myaka uwa bubili C.E. Umo uwasoma ifya Baibolo alondolwele umulandu ifi fitabo fyalelembelwa. Atile: “AbaYuda bayakenye inshita yonse mu nkulo shibili. Kwali inkulo iyalipo, kabili yonse yali iyabipa, . . . E ico abaYuda balelolela ifintu ifyalipo ukuti fikapwe. Kwali inshita iyali no kwisa kabili yonse yali no kuba iisuma, yali no kuba inshita ya kwa Lesa iya nsansa nga nshi iyali no kubamo umutende, ulubanda no bulungami . . . Ni shani fintu iyi nshita iyalipo yali no kusanguka inshita iyali no kwisa? AbaYuda basumine ukuti uku kwaluka takwali no kwisako ukupitila mu kubombesha kwa bantunse. E ico balelolela ukuti Lesa umwine akacitepo cimo. . . . Ubushiku Lesa ali no kwisa bwaleitwa ati Ubushiku bwa kwa Shikulu kabili bwali no kuba ni nshita ya munsokwe uwa kapela makufi no bonaushi no bupingushi ifyali no kuba inshita ya kumanama ilyo inkulo ipya tailaisa. Ifi e fintu ifitabo fyonse ifya kusokolola filandapo.”

Bushe Paliba Umulandu Wine Wine uwa Kutiinina Ukupwa kwa Calo?

Ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola lilanda ulwa “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse,” nelyo Armagedone, lintu ababifi bakonaulwa. Lyene pakakonka inshita ya myaka 1,000 (iitwa inshita shimo ukuti Imyaka Ikana Limo) mu nshita Satana akapooswa mu cilindi ca ku mbo kabili Kristu akapingula abantunse. (Ukusokolola 16:14, 16; 20:1-4) Mu Nkulo sha pa Kati, bamo tabaumfwikishe uku kusesema pa mulandu wa kuti “Umutakatifu” wa ku Katolika, Augustine, (uwaliko mu 354 ukufika ku 430 C.E.) atile Imyaka 1,000 yatendeke lintu Kristu afyelwe kabili pali no kukonka Ubupingushi bwa Kupelekeshako. Cilemoneka kwati Augustine tatontonkenye sana pa lwa nshita, lelo lintu umwaka wa 1,000 waile ulepalamina, abantu batendeka ukutiina. Abalemba ilyashi lya kale tabasuminishanya ukuti abengi baletiina ukupwa kwa calo mu Nkulo sha pa Kati. Lelo, nangu cingati abengi balitiinine, baishileishiba ukuti tapali na mulandu wine wine uwa kutiinina.

Na lelo line, abapepa na bashipepa baletiina ukuti ilyo umwaka wa 2000 nelyo 2001 ukesa, kukaba ukupwa kwa calo ukwa kutiinya. Bushe kwaliba umulandu wine wine uwa kutiinina ifi? Kabili bushe ubukombe bwaba mwi buuku lya Baibolo ilya Ukusokolola bufwile ukuba icintu ica kutiina, nelyo icintu ico tulingile ukusubilamo? Mukwai belengeni ifikonkelepo.

[Icikope pe bula 4]

Mu Nkulo sha pa Kati, abantu baishileishiba ukuti tapali na mulandu wine wine uwa kutiinina Ukupwa kwa Calo

[Abatusuminishe]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 4]

Maya/Sipa Press