Baibolo—Yalikatamikwa no Kunyanyantilwa

Umwina Holland uwasomene sana mu myaka ya ba 1500 uwe shina lya Desiderius Erasmus alembele ati, “kuti natemwa amabuuku yashila ukupilibulwa mu ndimi shonse.”

ICO Erasmus alesubila ca kuti abantu bonse bakabelenge no kumfwa Amalembo. Lelo abalwani ba Baibolo tabalefwaya icintu ca musango yo ukucitika nakalya. Na kuba, pali iyo nshita mu Bulaya cali bwafya ku muntu onse uwalefwaya ukwishiba ifyaba mu Baibolo. Mu ng’anda ya mafunde iya ku England bapangile ifunde lyasosele ukuti: “Onse uwalebelenga Amalembo ya mu ciNgeleshi ali no kupokwa impanga, ifipe, no kufwa fye . . . kabili nga ca kutila bakana ukumfwa, nelyo batendeka ukubelenga na kabili pa numa ya kweleelwa, lyene ninshi balingile ukukulikwa pa kwimina Imfumu, no kocewa pa kusangukila Lesa.”

Bakalubulwisha ba ciKatolika ku Bulaya balungile utubungwe “twa bucisanguka” mu bunkalwe, utubungwe pamo nga bena Waldo ba ku France, no kubapakasa pa mulandu wa kushimikila “amalandwe ne fyaba mu makalata na malembo yambi ayashila, . . . apo ukushimikila no kulanda pa malembo ya mushilo ku muntu yaweyawe kwalibindilwe.” Abaume na banakashi abengi baliculile icine cine no kufwa pa mulandu wa kutemwa Baibolo. Baleibika mu bwafya bwabipisha pa kusambilisha fye abana babo ipepo lya We Shifwe nelyo Amafunde 10.

Abayendo ba fya mipepele abengi abaile ku North Amerika batwalilile ukuipeelesha ku Cebo ca kwa Lesa. Icitabo citwa A History of Private Life—Passions of the Renaissance casosa pa lwa calecitika mu Amerika inshita ya kale ukuti, “ukubelenga ne mipepele fyalikobenkanishiwe icine cine, icalengele ukutila abantu babeleshanye nga nshi ne fyo Baibolo ilanda.” Na kuba, ilyashi lyasabankanishiwe mu Boston mu 1767 lyatile: “Beni aba mukoosha mu kubelenga amalembo ya mushilo. Mulingile ukubelenga icipandwa cimo muli Baibolo ulucelo ne cungulo.”

Ukulingana na kabungwe kasapika aketwa Barna Research Group akabela mu musumba wa Ventura, mu California, casoswa ukuti mu Amerika abantu ukucila pa mapesenti 90 bakwata amaBaibolo mupepi na yatatu yatatu. Nangu cabe fyo, ukufwailisha kwacitilwe nomba line kulangilila ukuti nangu ca kutila Baibolo yalicindamikwa nga nshi kulya, “abantu balileka ukuibelenga no kucite fyo ilanda.” Abengi baishibako fye finono pa fyaba mu Baibolo. Kalemba wa nyunshipepala umo ifi atile: “Icishinka ca kutila [Baibolo] kuti yayafwa abantu ukubombela pa mafya yalecitika nomba ne fintu fimbi tacibomba nakalya.”

Ukulunduluka kwa Mintontonkanishishe ya Bantu

Abantu abengi basumina ukutila kuti baikala bwino pa lwabo beka nga balelingulula e lyo no kuba abaikatana. Baibolo taimonwa nge citabo umwaba ifishinka ne cine, lelo imonwa fye nge citabo icilanda pa fya mipepele na fintu abantu bamo bapitamo.

E co bushe abantu abengi babomba shani ne mpika shileya shilekoselako mu bumi? Balibulisha ifya ku mupashi, tabakwata imibele yashikatala kabili balibulisha fye na mafunde ya mipepele no butungulushi. Baba nga maato ayabula banaosa, “abasensenunwa kabili abapepelulwa ku mupu onse uwe sambilisho lya bantu, . . . ku kufutika no bucenjeshi bwa bantu.”—Abena Efese 4:14, The Twentieth Century New Testament.

Lyene tulekabila ukuipusha atuti, Bushe Baibolo citabo fye ica mipepele? Nelyo bushe cine cine caba Cebo ca kwa Lesa, umwaba ifyebo fyacindama? (2 Timote 3:16, 17) Bushe tulakabila ukulanguluka pali Baibolo? Icipande cikonkelepo cikalanda pali ifi fipusho.

[Icikope pe bula 3]

Desiderius Erasmus

[Abatusuminishe]

Ukufuma mu citabo citwa Deutsche Kulturgeschichte

[Icikope pe bula 4]

Abena Waldo balipakeswe pa mulandu wa kushimikila pa lwa fyaba mu Malembo

[Abatusuminishe]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam