Ifipesha Amano—Bushe Fyalecitika Nelyo Lushimi Fye?

UMWAUME umo atendeke ukulolekesha icipepala ico bakambatika kuli motoka apo balembele ati “Ifipesha Amano Filacitika—Nga Ulefwaya Ficitike, Kwipusha fye Bamalaika.” Nangu ca kuti alitemenwe sana ifya mapepo, taishibe umwalolele aya mashiwi. Bushe cilya cipepala calelangilila ukuti namutekenya alisumine mu fipesha amano? Nelyo bushe alecita fye imipuulwe, ukulangilila ukuti tasumina mu fipesha amano na muli bamalaika?

Nalimo kuti mwatemwa ukwishiba ifyo kalemba wa ku Germany Manfred Barthel alandilepo. Atile: “Ishiwi ifipesha amano lilenga abalebelenga ukutendeka ukutontonkanya pa fintu fibili ifyapusana.” Abasumina mu fipesha amano balishininkisha ukuti filacitika, nalimo imiku fye iingi.a Ku ca kumwenako, cashimikwa ukuti mu myaka fye ya nomba line mu Grisi, abasumina mu fipesha amano batila filacitika nalimo umuku umo mu mweshi. Ici calengele shikofu we calici lya Greek Orthodox Church ukusoka ukuti: “Abasumina mu fipesha amano bamona kwati Lesa, Maria, na batakatifu bakwata imibele ya bantu. Abasuminamo tabafwile ukucilamo ukwelenganye fintu.”

Mu fyalo fimo te bengi basumina mu fipesha amano. Ukulingana no kufwailisha kwacitilwe ne cipani cimo ukwasabankanishiwe mu Germany mu 2002, abengi muli ici calo batontonkanya ukuti ifipesha amano tafyalecitika iyo, lushimi fye. E lyo pa bantu fye abanono abasumina mu fipesha amano, paliba abanakashi batatu abaletila balilanshenye na Maria Nacisungu. Baleti Maria alimoneke kuli bena ninshi ali na bamalaika ne nkunda. Ilyo papitile imyeshi iinono ukutula apo abene baleti Maria amoneke kuli bena, inyunshipepala ya ku Germany iya Westfalenpost yatile: “Ukufika fye na lelo, abantu nalimo 50,000, e kutila aba nyendo sha fya mapepo, abafwaya ukundapwa, ukusanshako fye na bafwaisha ukwishiba ifyacitike balipoosako sana amano ku fimonwa fyamwene aba banakashi.” Na bambi 10,000 bale-enekelwa ukubungana mu mushi pa kuti bakamoneko uko Maria akamoneka na kabili. Cashimikwa ukuti mu 1858, Maria Nacisungu alimoneke mu Lourdes, ku France kabili mu 1917, amoneke mu Fátima, ku Portugal.

Ni Shani pa lwa Mipepele Ishili ya Bena Kristu?

Mupepi na mu mipepele yonse abantu balisumina mu fipesha amano. Icitabo ca The Encyclopedia of Religion cilondolola ukuti abatendeke ubuBuddha, ubuKristu, no buShilamu balemwena ifipesha amano mu nshila yalekanalekana. Lelo, na kabili citila: “Ificitika muli iyi mipepele ukutula kale filanga ukuti ifipesha amano na malyashi yalanda pa fipesha amano fyaba lubali lwacindama ulwa fisumino fya bantu.” Ici citabo citila fye no kuti “limo limo na Buddha wine alecita ifipesha amano.” Pa numa, ilyo “ubuBuddha bwafikile mu China, bamishonari abaBuddha ilingi line balelanga ukuti bali na maka ya kucita ifipesha amano.”

Pa numa ya kulanda pa fipesha amano ifingi ifyo baleitunga ukucita, cilya citabo cisondwelela ukuti: “Umuntu teti asumine amalyashi ya fipesha amano yonse aya ayashimikwa na bakalemba wa lyashi lya fya mapepo, lelo ico aya malyashi yapangilwe ni pa kuti Buddha acindikwe, uwapeele amaka ya kucita ifipesha amano ku bakonshi bakwe abakamamo na menshi.” Icitabo cimo cine cilanda pa buShilamu aciti: “Abantu abengi mu bwikashi bwa baShilamu bacili balenekela ifipesha amano. Mu ntambi shabo (hadīths) balangilila ukuti imiku iingi Muhamad alicitile ifipesha amano pa cintubwingi. . . . Abantu basumina ukuti abatakatifu nga bafwa, balatwalilila ukucita ifipesha amano pa nshiishi shabo pa kuti aba busumino bengalamwenamo. Kabili abantu balaipeelesha ukwipusha abatakatifu ukuti babapaapaatileko.”

Ni Shani pa lwa Fipesha Amano mu Kupepa kwa Bena Kristu?

Abengi abasumina mu buKristu batontonkanya ifyalekanalekana. Bamo basumina ukuti ifipesha amano fyalandwapo mu Baibolo ifyacitile Yesu Kristu nelyo ifyacitile ababomfi ba kwa Lesa ilyo kushilaba ubuKristu fya cine. Na lyo line, abengi balasuminishanya na Martin Luther uwatendeke imipepele ya baProtestanti. Icitabo ca The Encyclopedia of Religion cilanda pali wena ukuti: “Bonse babili Luther na Calvin balembele ukuti inshita ya fipesha amano yalipita kabili abantu tabalingile ukwenekela ifipesha amano ukucitika.” Ici citabo citila Icalici lya baKatolika lyatwalilile ukusumina mu fipesha amano “ukwabula no kwesha ukulondolole fyo fyalecitika.” Lelo, “baProtestanti baishilesumina ukuti icacindama pa kuba Umwina Kristu mibele kabili Lesa ne mipashi tabalanda na bantu nelyo ukubalenga ukucita ifintu fimo.”

Bambi abaitunga ukuti Bena Kristu, ukusanshako fye na bashimapepo, balatwishika nampo nga ifipesha amano fyalandwapo mu Baibolo fya cine. Ku ca kumwenako, natulande pa lyashi lyaba pa Ukufuma 3:1-5 ilya cimpusa calepya ku mulilo. Icitabo ca What the Bible Really Says cilondolola ukuti abasoma ifya mipepele bamo mu Germany batontonkanya ukuti ici cipesha amano te ca cine cine. Lelo, batila caba “cishibilo ca kubipilwa kwa kwa Mose no kucushiwa sana ukwa kampingu wakwe.” Icitabo citwalilila ukuti: “Na kabili icalemoneka ngo mulilo kuti caba maluba ayabalwile mu kupumikisha pa mulandu wa maka ya bulesa.”

Nalimo kuti mwamona ukutila ubulondoloshi bwa musango yu tabwakumanina. E co ni cili kwi ico mulingile ukusuminamo? Bushe cilimo amano ukusumina ukuti ifipesha amano fyalecitika? Kabili ni shani pa lwa fipesha amano fya muno nshiku? Apo teti twipushe bamalaika, ninshi ni bani tulingile ukwipusha?

Ifyo Baibolo Ilandapo

Takuli uwingakaana ukuti Baibolo itila mu nshiku sha ku kale Lesa limo limo alenyantukilamo ku kucita ifintu ifyo abantu bashingacita. Tubelenga pali wena ukuti: “Mwafumishe abantu benu Israele mu calo ca Egupti ku fiishibilo, na ku fya kupapa, na ku minwe iyakosa, na ku kuboko ukwatambikwa, na ku fya kutiinya fikulu.” (Yeremia 32:21) Elenganyeni pali ici cintu, icalo cakwatishe amaka mu nshiku sha kwa Mose calicimfiwe ilyo Lesa atumine ifinkunka 10, ukusanshako ne cinkunka ca mfwa ya mabeli. Mwandini ifi fyali fipesha amano!—Ukufuma, ifipandwa 7 ukufika ku 14.

Ilyo papitile imyaka ukucila pali 1,500, bakalemba ba Malandwe bane balembele pa fipesha amano 35 ifyacitile Yesu. Na kuba, ifyebo fyabo filangilila ukuti alicitile ifipesha amano ifingi nga nshi ukucila pali filya balandapo. Bushe aya malyashi ya cine nelyo ni nshimi fye?b—Mateo 9:35; Luka 9:11.

Nga cine cine Baibolo yaba Cebo ca kwa Lesa, ninshi namukwata ubushininkisho bwine bwine ubwa kusuminina mu fipesha amano ifyo yalandapo. Baibolo ilalangilila fye bwino bwino ukuti ifipesha amano fyalecitika kale. Fimo pali ifi fyali kuposha amalwele, ukubuusha abafwa, na fimbipo. Lelo, na kabili Baibolo ilalondolola bwino sana ukuti ifipesha amano fya musango yo taficitika pali nomba. (Moneni umukululo uleti “Ico Ifipesha Amano Fishicitikila Nge fyo Fyalecitika Kale,” pe bula 4.) Lelo, bushe ici cilolele mu kuti abasumina muli Baibolo tabasumina mu fipesha mano fya muno nshiku? Mukwai moneni ubwasuko mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 4]

ICO IFIPESHA AMANO FISHICITIKILA NGE FYO FYALECITIKA KALE

Ifipesha amano fyalekanalekana fyalilandwapo mu Baibolo. (Ukufuma 7:19-21; 1 Ishamfumu 17:1-7; 18:22-38; 2 Ishamfumu 5:1-14; Mateo 8:24-27; Luka 17:11-19; Yohane 2:1-11; 9:1-7) Ifingi pali fi fipesha mano fyaleishibisha Yesu ukuti ni Mesia, kabili fyalelenga abantu ukushininwa ukuti Lesa alemutungilila. Abakonshi ba kubalilapo aba kwa Yesu bali ne fya bupe fya kucita ifipesha amano, pamo ngo kulandila mu ndimi no kwiluka ifyebo fyapuutwamo. (Imilimo 2:5-12; 1 Abena Korinti 12:28-31) Ifya bupe fya musango uyo fyalebomfiwa sana ilyo icilonganino ca Bena Kristu catendeke fye. Mulandu nshi?

Umulandu wa kubalilapo wa kuti ifitabo fya Malembo ya Mushilo fyalicepele. Ilingi line bakankaala fye e balekwata ifimfungwa nelyo amabuuku ya musango uuli onse. Nga ni mu fyalo mushali Abena Kristu, abantu tabaishibepo nangu cimo pali Baibolo nangu fye ni pali Yehova, Katendeka wa Baibolo. Amasambilisho ya Bena Kristu yali no kulondololwa fye ukwabula ukubomfya Baibolo. Kanshi ifya bupe fya kucita ifipesha amano fyalebomfiwa pa kulangilila ukuti Lesa aletungilila icilonganino ca Bena Kristu.

Lelo Paulo alondolwele ukuti pa nshita imo, ifi fya bupe fyali no kupwa. Atile: “Nangu kube ifya bupe fya kusesema, fikafumishiwapo; nangu kube indimi, shikaleka; nangu kube ukwishiba, kukafumishiwapo. Pantu twaishibako fye lubali kabili tusesemako fye lubali; lelo ilyo icafikapo cikesa, ica lubali fye cikafumishiwapo.”—1 Abena Korinti 13:8-10.

Pali lelo abantu balikwata Baibolo, bambi balakwate fye ne fitabo fimbi ifilanda pali Baibolo. Na kabili, Abena Kristu ukucila pa mamilioni 6 abasambilishiwa bwino balafwa bambi ukwishiba Lesa ukubomfya Baibolo. Kanshi, ifipesha amano tafikabilwa pa kulanga ukuti Yesu Kristu e Kapususha wasontwa na Lesa, kabili tafikabilwa pa kulangilila ukuti Yehova alatungilila ababomfi bakwe.