Bushe Mulailinganya Kuli Bambi?

IFWE bonse twalikumanyapo umuntu uumoneka bwino ukutucila, uwaishibikwa ukutucila, uumfwikisha ifintu bwangu, nelyo uwa mano ukutucila. Nalimo bambi kuti baba no bumi busuma ukucila ubwesu, nelyo kuti baba ne ncito iisuma ukucila iyesu, kuti baba abatunguluka mu bumi ukutucila, nelyo kuti bamoneka ukukwata ifibusa ifingi ukutucila. Kuti limbi bakwata ifipe ifingi, indalama ishingi, motoka mupya, nalimo kuti bamoneka aba nsansa ukutucila. Bushe tulailinganya kuli bambi pa fintu fya musango yo? Bushe ukuilinganya kuli bambi cintu cishingasengaukwa? Mulandu nshi Umwina Kristu afwile ukusengaukila ukuilinganya kuli bambi? Kabili kuti twaba shani aba nsansa ukwabula ukuilinganya ku uli onse?

Icingalenga Umuntu Ukuilinganya Kuli Bambi na Lintu Cingawama Ukucite Fyo

Umulandu umo abantu bafwaila ukuilinganishisha kuli bambi waba kufwaya ukusungilila nelyo ukukushako umucinshi wabo. Abantu ilingi line balomfwa bwino nga ca kuti balitunguluka nga banabo. Umulandu umbi wa kuti ukuilinganya kuli bambi kwaba ni nshila imo iya kucefyako ukusakamikwa pa lwa untu twaba, kabili ni nshila ya kwishibilamo ifyo twingacita ne fyo tushingacita. Tulamona ifyo bambi bapwishishisha. Nga ca kuti baba nga ifwe mu fintu ifingi, kabili bakwata ifintu fimo ififwaikwa, kuti nalimo twamono kuti na ifwe kuti twafikwata.

Ukulinganya ilingi line kucitwa pa kati ka bantu abapalana—abaume beka beka atemwa abanakashi beka beka, aba mushinku umo wine, kabili aba mikalile yapalana e lyo kabili abaishibana. Ilingi tatuilinganya ku muntu umbi nga ca kuti twamone fyo pali ubupusano ubukalamba pali wena na ifwe. Nelyo tutile umukashana umupungwe te kuti ailinganye ku mwanakashi uwalumbuka mu fya mafashoni, nge fyo engailinganya ku banankwe ba ku sukulu. Kabili tacingacitika ku mwanakashi uwalumbuka mu fya mafashoni ukuilinganya ku mukashana umupungwe.

Ni mu fintu nshi umo twingafwaya ukuilinganya kuli bambi? Kuti twafwaya ukuilinganya kuli bambi mu fintu pamo nge fikwatwa nelyo ifintu ifyacindama mu bwikashi—ku ca kumwenako amano, ukuyemba mu cata, ifyuma ne fya kufwala. Nangu cibe fyo, tulailinganya kuli bambi na mu fintu ifitulenga ukumfwa bwino. Ku ca kumwenako, te kuti nalimo tufiimbile umunensu pa bwingi bwa masitampa ya pali bakalata yantu alonganika, kano fye nga na ifwe twalitemwisha ukulonganika amasitampa.

Ukuilinganya ku bantu bambi kuti kwatuletela insansa nangu ukupopomenwa. Limo kuti kwatulenga ukukumbwa bambi no kufwaya ukuba nga bene. Lelo limbi kuti kwatuletela amasakamiko nelyo fye impatila. Fimo pali fi te fisuma kabili tafyumfwana ne mibele ya Bwina Kristu.

Ukulinganya kwa Kucimfyanya

Abengi abafwayo “ukucimfya” pa kuilinganya kuli bambi balalangisha umupashi wa kucimfyanya. Bafwaya ukucila bambi, kabili tababa aba nsansa ukufikila bayumfwa ifyo nabacilapo. Taciwama ukuba pamo na bantu ba musango yo. Bucibusa na bo bantu bulaba ubwayafya. Aba musango yo tababulisha fye ukuicefya lelo ilingi line balafilwa ukukonka ukufunda kwaba mu Baibolo ukwa kutemwa abantu banabo, pantu imibele yabo kuti yalenga bambi ukuyumfwa abashalinga nelyo ukuisuula.—Mateo 18:1-5; Yohane 13:34, 35.

Ukulenga bantu ukuyumfwa ukuti “ba pa nshi” kulabakalifya. Kalemba umo atile: “Ilyo tukalipwa sana ni lintu camoneka ukuti abantu twalingana na bo bakwata ifipe ifyo tufwaya ukukwata.” Kanshi ukucimfyanya kulakolomona akalumwa, impatila, no kukanatemwo muntu pa mulandu wa fintu akwata, ifyuma, icifulo, ukulumbuka, amashuko, elyo na fimbipo. Ifi filatungulula ku kucimfyanya—kabili ulu lubuli talupwa. Baibolo yalibinda ‘ukuisongelekanya mu kucimfyanya.’—Abena Galatia 5:26.

Pa kusuushe milimo ya bo balecimfyanya na bo, aba mufimbila bafwaya ukuti ukupelebela kwabo kubeko eyefilya. Incitilo sha musango yo kuti shamoneka ishinono, lelo kuti shatungulula ku ncitilo shabipisha nga ca kuti tashishibikwe no kuleshiwa. Natulande pa malyashi yabili aya mu Baibolo umo akalumwa kabomfiwe.

Ilyo Isaki aikele mu baPelishiti, alipaalilwe ne “mikuni ne fyuma fya maombe, na babomfi abengi. AbaPelishiti basukile abamufinuka.” Bashiikile ifishima ifyaimbilwe na Abrahamu, wishi kwa Isaki, kabili imfumu ya baPelishiti yatamfishe Isaki mu calo cabo. (Ukutendeka 26:1-3, 12-16) Akalumwa kabo kali akabipisha. Tabali nakusuminisha Isaki ukutwalilila ukuipakisha ubusambashi mu calo cabo.

Pa numa ya myaka iingi, Davidi ailangile umwine ukuti musalifi ku bulwi. Imilimo yakwe yalisekelelwe ku banakashi abena Israele, abaimbile abati: “Shauli aipaya abakwe amakana, Davidi aipaya abakwe amakana amakumi.” Nangu cingatila alipokelele amalumbo eyefilya, Shauli amwene kulya kulinganya ngo musaalula, kabili ulupato lwalipukile mu mutima wakwe. Ukufuma ilya nshita alipatile Davidi. Bwangu bwangu atendeke ukwesha ukwipaya Davidi kabili alyeseshe ukucite ci pa miku iingi. We cintu ukubipa icingafuma mu mufimbila!—1 Samwele 18:6-11.

Kanshi nga ca kuti ukuilinganya kuli bambi, mu fyo tucita nelyo amashuko, kuti kwabalamuna umufimbila nelyo ukucimfyanya, tufwile ukuba abacenjela. Ishi ni nkuntu shabipa, tashisuminishanya no kutontonkanya kwa kwa Lesa. Lelo ilyo tushilabebeta ifyo twingataluka imibele ya musango yo, lekeni tulande pa cintu cimbi icilenga kube ukuilinganya ku bantu bambi.

Ukuibebeta mu Nsansa

‘Bushe ndi wa mano, uwayembe cata, uwacenjela, uwa bumi busuma, uwaishiba ukutungulula kabili uwatemwikwa? Kufika ku cipimo nshi?’ Te lyonse tuiceceta no kuipusha amepusho ya musango yo. Lelo, ukulingana na kalemba umo wena atile, “kwena, amepusho ya musango yo yalesa mu matontonkanyo no kwasukwa yalasukwa bwino bwino.” Umuntu ushashininkisha bwino ifyo engacita kuti nalimo atontonkanya pali ifi fintu ukwabula no kufwaya ukucimfyanya nelyo ukuba no mufimbila kuli bambi. Aleibebeta fye umwine. Takwaba icalubana no kuibebeta kwa musango yo, lelo inshila isuma iya kucitilamo ici, te kuilinganya kuli bambi.

Ifyo twacenjelamo filapusanapusana ukushintilila pa fintu ifyalekanalekana. Lyonse kwakulaba abantu abakulamoneka ukucita bwino ukutucila. E ico, ukucila ukulabafimbila, tufwile ukubomba imilimo yesu ukulingana ne fipimo fya kwa Lesa ifyalungama, ifitweba bwino bwino icalungama kabili icisuma. Yehova alitutemwa ukulingana ne fyo twaba umo umo. Tafwaya ukutulinganya ku bantu bambi. Umutumwa Paulo atufunda ukuti: “Umo na umo ashininkishe umulimo wakwe wine, e lyo akaba na pa kwangila ku mwine eka, te kuilinganya ku muntu umbi iyo.”—Abena Galatia 6:4.

Ukutaluka Umufimbila

Pa mulandu wa kuti abantu bonse babembu, kuti nalimo cakabila ukubombesha kwatwalilila pa kutaluka umufimbila. Calyanguka ukwishiba ifyo Amalembo yatweba ukutila: “Ku kucindikana ni mwe mubalilepo,” lelo calyafya ukucita ifyo fine. Paulo alishibe ukulemenena kwakwe ku lubembu. Pa kulwisha uko kulemenena ali no ‘kutuutaulo mubili [wakwe] no kuuteeko busha.’ (Abena Roma 12:10; 1 Abena Korinti 9:27) Kuli ifwe, ico kuti capilibula ukukaana amatontokanyo ya kufwaya ukucimfyanya, ukupyanikapo ayasuma. Tulekabila ukupepa, ukwipusha Yehova ukutwafwa ‘ukuti twi-itontonkanishisha ukucila ifyo [tulingile] ukutontonkanya.’—Abena Roma 12:3.

Ukubelenga Baibolo no kwetetula na fyo filafwa. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pali Paradaise untu Lesa alaya ku ntanshi. Iyo nshita abantu bonse bakakwata umutende, ubumi busuma, ifya kulya ifingi, amayanda yasuma, no mulimo uwa kubaletela insansa. (Amalumbo 46:8, 9; 72:7, 8, 16; Esaya 65:21-23) Bushe kukaba umuntu nangu umo uukafwayo kucimfyanya no munakwe? Awe nakalya. Takwakabe umulandu wa kucitila ifyo. Ca cine, Yehova talanda fyonse ifyo ubumi bukaba iyo nshita, lelo nalimo kuti twatunganye fyo bonse bakalacita ifyo batemwisha ukucita ne milimo iibasekesha. Umo kuti asambilila ifya maplaneti, umbi na o kuti asambilila ifya kupanga insalu shisuma. Takwakabe umulandu wa kufimbila bambi. Ifyo abanensu bakacita fikaba fyakutucincisha ukucita ifyo tulefwaya ukucita, te fya kulenga tube ne mpatila. Impatila ikaba naifumishiwapo.

Nga ca kuti ubo e bumi tufwaisha, lyena tufwile ukwesha ukuba ne mibele imo ine pali lelo. Kale kale twaliba muli paradaise wa ku mupashi, umwabula ubwafya bwalekanalekana ubuli mu calo. Apo takwakabe ukucimfyanya mu calo cipya ica kwa Lesa, kanshi tufwile ukusengauka ukucite fyo na pali nomba.

Bushe calilubana, ukuilinganya kuli bambi? Nelyo bushe kwalibako inshita shimo ilyo cingaba icalinga ukucite fyo?

Ukulinganya Ukusuma

Ukuilinganya kuli bambi ukwingi kwalifumamo ukukalifiwa nelyo ukupopomenwa, lelo takufwile ukube fyo lyonse. Pali uyu wine mulandu moneni ifyo umutumwa Paulo afundile ilyo atile: “Mube abapashanya abo abapyanina amalayo mu kutetekela na mu kutekanya.” (AbaHebere 6:12) Ukufwaisha ukulundulula imibele yapala iya babomfi ba kwa Yehova aba busumino aba ku kale kuti kwatulenga ukutunguluka. Ca cine, ico kuti casanshamo ukulinganya. Lelo, kuti catwafwa ukumona abo twingapanshanya no kumona umo tufwile ukuwamyako.

Natulande pali Yonatani. Umo kuti alande fyo, Yonatani alikwete umulandu uwa kubela no mufimbila. Apo e wali umwana mwaume mukalamba uwa Mfumu Shauli iya Israele, Yonatani kuti nalimo alyenekele ukuti akaba imfumu, lelo Yehova asalile umwaume uwali uwacepako pali wene imyaka 30, uyo ali ni Davidi wacaice. Ukucila ukuba no lupato, Yonatani ali uwapusanako pantu wene ali icibusa ca cishinka kabili atungilile Davidi nge mfumu yasontwa na Yehova. Yonatani mwandini ali mwaume wa bumupashi! (1 Samwele 19:1-4) Ukupusanako na wishi, uwalemona Davidi ngo mulwani wakwe, Yonatani wena alishibe ukuti Yehova e walengele ci ukucitika kabili ainashishe ku kufwaya kwa kwa Lesa; tailingenye kuli Davidi, ukwipusha kuti, “Mulandu nshi Davidi asalilwe ukucila ine?”

Tatufwile ukutiinishiwa ukuba pa kati ka Bena Kristu banensu, kwati nalimo bambi baleesha ukutucila nelyo ukutupoka icifulo. Ukucimfyanya takwawama. Abena Kristu abakosoka baishibikilwa ku kubombela pamo, ukwikatana, no kutemwana, te ku kucimfyanya. Uwasoma ifya mikalile ya bantu Francesco Alberoni alandile ukuti: “Ukutemwa takumfwana no mufimbila nangu panono. Nga twalitemwa umuntu, tulamufwaila ifisuma, kabili tulomfwa bwino ilyo atunguluka na lintu ali ne nsansa.” E ico umuntu umbi nga asontwa mu cilonganino ca Bwina Kristu pa mashuko yamo, mu kutemwa tukasekelela pa kusontwa kwakwe. Ifyo fine e fyo Yonatani aali. Ukupala wene, tukalambulwa nga mu busumino twatungilila abatungulula mu kuteyanya kwa kwa Yehova.

Kuti limbi twakumbwa ica kumwenako cishaiwamina ica Bena Kristu banensu. Ukuilinganya kuli bene mu kulinga kuti kwatucincisha ukupashanya icitetekelo cabo mu nshila isuma. (AbaHebere 13:7) Lelo nga tatucenjele, ukubapashanya kuti kwasanguka ukucimfyanya. Nga twamona ukuti umuntu uo tukumbwa natucila kabili twaesha ukumusaalula nelyo ukumulengulula, ninshi tatulemupashanya, lelo tulemufimbila.

Takwaba umuntunse uwaba ica kumwenako cafikapo. E mulandu wine Amalembo yalandila ukuti: “Mube abapashanya Lesa, nga abana batemwikwa.” Kabili yatila, “Kristu aculiile imwe, pa kumushila ica kumwenako ukuti mukonke bwino mu ntampulo shakwe.” (Abena Efese 5:1, 2; 1 Petro 2:21) Imibele ya kwa Yehova na Yesu—ukutemwa, bucibusa, ukulangulukila no ukuicefya—e yo tufwile ukufwaisha ukupashanya. Mu mutekatima tufwile ukuilinganya ku mibele yabo, ukufwaya kwabo, ne nshila bacitilamo ifintu. Ukulinganya kwa musango yo kuti kwawamyako imikalile yesu, ukututungulula bwino, no kutulenga ukushikatala, no kulenga tube no mutelelwe, kabili kukatwafwa ukufika ku mwisulo wa Bena Kristu abaume na banakashi abakosoka. (Abena Efese 4:13) Nga twakosela pa kucita apo twingapesha ukupashanya ifya kumwenako fyabo ifishaiwamina, ukwabula no kutwishika te kuti tufwaye nangu panono ukuilinganya ku bantu banensu.

[Icikope pe bula 28, 29]

Imfumu Shauli yafimbiile Davidi

[Icikope pe bula 31]

Yonatani tatalile amona uwacaice Davidi ngo mulwani wakwe