Mwe Bafyashi—Bushe Mufwaya Abana Benu Bakekale Shani?

‘Mwe balumendo na bakashana kumo, . . . tasheni ishina lya kwa Yehova.’—Amalumbo 148:12, 13.

1. Finshi abafyashi basakamana pa bana?

UMUFYASHI onse fye, alasakamana ifyo abana bakwe bakekala ku ntanshi. Ukufuma fye ilyo umwana afyalwa, nangu fye ilyo talafyalwa, abafyashi balatendeka ukutontonkanya pa fyo umwana wabo akaba, balaipusha abati, bushe akaba umutuntulu bwino bwino? Bushe akakula fye bwino? Ilyo umwana aleya alekula, kulaba na fimbi ifisakamika abafyashi. Lelo kwena, umufyashi onse fye afwaya abana bakwe ukwikala bwino ilyo bakula.—1 Samwele 1:11, 27, 28; Amalumbo 127:3-5.

2. Cinshi calenga abafyashi abengi shino nshiku ukufwaisha ukuti abana babo bakekale bwino?

² Na lyo line, calyafya ku bafyashi ukukusha abana bwino bwino muno nshiku. Abafyashi abengi baliculapo ku fintu ifingi, bamo balicula ku nkondo, ifimfulunganya fya mu buteko, ubucushi bwa mu mikalile, ukulemanikwa kwabipisha nelyo ukuceneka, amalangulusha yakalamba pali fimo ificitika nelyo pa mulandu wa macushi fye yambi. Umufyashi onse fye tafwaya ukuti abana bakwe bakacule nge fyo ena aculile. Mu fyalo ifikankaala, abafyashi balamona abana ba banabo nelyo aba balupwa lwabo baleya ku masukulu ayalondoloka no kusambilila sana no kutendeka ukuikalila bwino bwino. Kanshi na bo bene, balabombesha ukuti abana babo basambilile bwino bwino pa kuti nga bakula, bakekale bwino, uleke na bo bakaipakishe ubwikalo ubwalondoloka.—Lukala Milandu 3:13.

Ukusala Imikalile Isuma

3. Bushe Abena Kristu basala imikalile ya musango nshi?

³ Apo bakonshi ba kwa Yesu Kristu, Abena Kristu bali-ipeela kuli Yehova. Balishiba umwalola amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Umuntu nga alefwaya ukunkonka, aikaane umwine, asende icimuti cakwe ica kucushiwilwapo ubushiku no bushiku, alenkonka.” (Luka 9:23; 14:27) Kanshi Umwina Kristu ekala imikalile ya kuipusula. Na lyo line, te mikalile ya bucushi nelyo iya nkumbabulili. Mikalile ya nsansa, iyalondoloka, pantu Umwina Kristu ekala imikalile ya kupeelako bambi ifyo balekabila, kabili nga filya Yesu asosele, “mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imilimo 20:35.

4. Bushe Yesu akoseleshe abakonshi bakwe ukufwaya cinshi?

⁴ Imikalile yalyafishe sana pano isonde mu nshiku sha kwa Yesu. Abantu balecula pa kusanga ifya kulya ne fya kufwala. Na kabili, balebacusha na ku buteko bwa bena Roma na kuli bashimapepo ba muli shilya nshiku abakoseshe nga nshi amafunde. (Mateo 23:2-4) Na lyo line, abengi abaumfwile ukusambilisha kwa kwa Yesu balilekele ukucite fyabo, balilekele fye ne ncito shabo, no kuba abakonshi ba kwa Yesu. (Mateo 4:18-22; 9:9; Abena Kolose 4:14) Bushe abasambi ba kwa Yesu balyonawile imikalile yabo ica kuti bali no kucula ku ntanshi? Moneni amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Onse uwasha amayanda nelyo bamunyina nelyo inkashi nelyo wishi nelyo nyina nelyo abana nelyo amabala pa mulandu we shina lyandi, akapokelela ifya miku iingi nga nshi kabili akapyana ubumi bwa muyayaya.” (Mateo 19:29) Yesu akonkomeshe abakonshi bakwe ukuti Shibo wa mu muulu alishibe fyonse ifyo bakabila. Kanshi, abakoseleshe ukuti: “E ico, mulefwaya intanshi ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi fimbi fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:31-33.

5. Bushe abafyashi bamo bamona shani amashiwi ya kwa Yesu aya kuti Lesa alasakamana ababomfi bakwe?

⁵ Na muno nshiku mwine, ifintu tafipusene na filya fyali ilyo Yesu aali pano calo. Yehova alishiba ifyo tukabila, kabili abafwaya Ubufumu intanshi mu mikalile yabo, sana sana ababa mu mulimo wa nshita yonse, na bo bene alibalaya ukuti akalabasakamana. (Malaki 3:6, 16; 1 Petro 5:7) Nomba abafyashi bamo, balatwishika pali uyu mulandu. Kuti batemwa abana babo ukulunduluka mu mulimo wa kwa Yehova, nakalimo ku ntanshi kuti batemwa baingila na mu mulimo wa nshita yonse. Lelo, ilyo batontonkanya pa fyo imikalile yafishe shino nshiku na pa fyo incito shishupile, abafyashi abengi balemona kwati kano umwana wabo atala asambililako fimo ifingamwafwa ukwingile ncito iisuma nelyo aishibako umulimo umo uo engabomba mu mikalile yakwe. Abafyashi ba musango yo, batila umwana wabo pa kuti akwate amasambililo ayasuma, kano alundapo amasambililo na yambi.

Ukupekanya Ifya ku Ntanshi

6. Masambililo nshi ‘ayalundwapo’ ayo tulelandapo muli cino cipande?

⁶ Amasambililo yalipusanapusana mu fyalo mu fyalo. Nga ni muno mu Zambia, abana balaya ku masukulu ya buteko ukufuma mu gredi 1 ukufika mu gredi 12. Lyena, abalefwaya kuti baya ku yuniversiti pa myaka ine nelyo ukucilapo, kabili kuti bapoka digiri wa budokota, buloya, buinjiniya, nelyo uwa milimo imbi. Amasambililo ya musango yo aya ku yuniversiti e yo tulelandapo muli cino cipande ilyo tuletila, “amasambililo yalundwapo,” nelyo “ukulundapo amasambililo.” Lelo, kwaliba na masukulu yambi nelyo amakoleji ya kusambililako incito shalekanalekana, uko abantu bashipoosa imyaka iingi sana kabili umuntu kuti apoka satefiketi nelyo dipuloma mu milimo imo iyo engasambilila.

7. Finshi abana be sukulu ba ku sekondari bakoseleshiwa kuli bakafundisha na ku banabo?

⁷ Amasukulu ayengi aya ku sekondari muno nshiku yafwaisha ukuti abana bakacite bwino pa mashindano ica kuti bakaye ku masambililo yalundwapo. Pa kuti bakafike pali ubo buyo, mu masukulu ayengi babasambilisha ifisambililo ifingabapela amatoni yasuma aya kupitilapo ukuya ku yuniversiti, kanshi te lingi basambilila ifisambililo fya kuti ilyo bapwisha isukulu kuti baingila incito. Abana be sukulu ba ku sekondari, ilingi line, babakoselesha sana kuli bakafundisha, na kuli balya abafwilisha abana be sukulu ukusala incito, na bana be sukulu banabo, ukuti bafwile ukubombesha. Babakoselesha ukuti bakaye ku mayuniversiti ayasuma, uko bengapoka amadigiri pa kuti bakengile ncito ishisuma, isha kuti balefola ulupiya ulwalondoloka.

8. Finshi abafyashi Abena Kristu bafwile ukutontonkanyapo?

⁸ Bushe kanshi, abafyashi Abena Kristu kuti bacita shani pali uyu mulandu? Ca cine, na bo bene kuti bafwaya abana babo ukucita bwino ku sukulu no kusambililako imilimo imo iingabafwa ukuikalila abene ku ntanshi. (Amapinda 22:29) Lelo bushe kwena bafwile ukuleka fye abana babo ukusendwa no mupashi wa kucimfyanya uwa kufwaya ukunonka icuma no kulumbuka muli cino calo? Bushe imilandile ne micitile ya bafyashi ilanga abana ukuti bafwaya bakacite cinshi ku ntanshi? Abafyashi bamo balabombesha ukusunga indalama sha kuti ilyo inshita ya bana babo iya kulundapo amasambililo yafika, tabacula ukufwayafwaya indalama. Bambi na bo balakongola ne ndalama pa kuti fye batume abana ku masambililo yalundwapo. Lelo, pali uyu mulandu wa kulundapo amasambililo, tatufwile ukutontonkanya fye pa ndalama epela. Bushe finshi fimbi tufwile ukutontonkanyapo ifikumine uyu mulandu muno nshiku?—Luka 14:28-33.

Ifya Kutontonkanyapo Ilyo umo Alefwaya Ukulundapo Amasambililo

9. Cinshi twingalanda pa ndalama shikabilwa pa kuti umuntu alundepo amasambililo muno nshiku?

⁹ Ilyo tuletontonkanya pa kulundapo amasambililo, ilingi line tutontonkanya fye pa ndalama shikapooswapo. Mu fyalo fimo, ubuteko e bulipilila abaya ku masambililo yalundwapo, kabili abasalwa tabalipila ulupiya nangu lumo ulwa ku sukulu. Na lyo line, mu fyalo ifingi, amasukulu ya kulundapo amasambililo ya mutengo icine cine kabili imitengo ileya fye pa muulu. Ilyashi limo ilya mwi pepala lya New York Times lyatile: “Kale twaishibe ukuti umuntu nga alundapo amasambililo awe ninshi akaba ni kampanda. Nomba muno nshiku, ukulundapo amasambililo, kusangwike e ca kwishibilako aba cuma na bashakwata cuma.” E ico kanshi, shino nshiku, pa kuti umuntu alundepo amasambililo bwino bwino, kano alikwata icifulo cimo nelyo kano nga wa ndalama. Abakankaala na ba fifulo mu calo e baletwala abana babo ku masambililo ya pa muulu pa kuti na bo bakakwate ififulo mu calo kabili bakabe abakankaala muli buno bwikashi. Bushe abafyashi Abena Kristu kuti batemwa abana babo ukuba no buyo bwa musango yo?—Abena Filipi 3:7, 8; Yakobo 4:4.

10. Bushe amasambililo yalundwapo yakuma shani ukulundulula imikalile ya muli buno bwikashi?

¹⁰ Nangu fye ni mu fyalo umo ubuteko bulipilila abana be sukulu abakwete amatoni ya pa muulu, kuli na fimbi ifyo tufwile ukutontonkanyapo pali uyu mulandu. Ica kumwenako fye, ipepala lya The Wall Street Journal lyatile mu calo cimo icabela lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Asia, ubuteko “tabumfwako ne nsoni ukusalapo fye abana be sukulu abakwete amatoni ya pa muulu sana ukuti e bakaya ku masambililo yalundwapo.” “Abakwete amatoni ya pa muulu sana,” e basalwa ukuya ku masukulu ya pa muulu aya ku fyalo fimbi. Babatuma ku masukulu ayali nga amayuniversiti ya ku Oxford na ku Cambridge ku England, na ku masukulu batila Ivy League aya ku Amerika, ukubikapo na masukulu yambi aya pa muulu. Nga cinshi ubuteko butwalila abantu ukwalepe fyo? Ulya magazini atila, “bafwaya ukulundulula ubunonshi bwa calo.” Ca cine ukuti ubuteko kuti bwalipilila abengaya kuli ayo masambililo, lelo icicitika ca kuti abaya kuli ayo masukulu babika amano yabo yonse ku kulundulula ubunonshi bwa calo ubwa muli buno bwikashi. Nangu ca kutila imikalile ya musango yo e yo abantu bafwaisha muno calo, bushe kwena e mikalile abafyashi Abena Kristu bengafwaila abana babo?—Yohane 15:19; 1 Yohane 2:15-17.

11. Bushe amalipoti yalanga cinshi pali bucakolwa na pa bulalelale ku bana be sukulu ba mu mayuniversiti?

¹¹ Tufwile ukutontonkanya na pa fyaba icifulo uko abana besu bakaba. Caishibikwa ukuti mu mayuniversiti ayengi na mu makoleji mwaliba sana imisango yabipa. Mwalifula sana ukubomfya imiti ikola, bucakolwa, ubulalelale, ukubepa ubufi , ukupatikisha abana be sukulu abapya ukwingila mu mabumba ya bamapusu, ukubikapo fye ne misango imbi iyabipa. Tontonkanyeni pali bucakolwa. Lipoti wa muli magazini wa New Scientist uwalandile pali bucakolwa bwa bana be sukulu atile: “Mupepi na hafu [wa bana be sukulu ba ku mayuniversiti ya mu Amerika] balakolwapo nangu umuku umo mu milungu ibili.” Bucakolwa bwaliseeka na ku bana be sukulu ba ku Australia, ku Britain, ku Russia, na mu fyalo fimbi. Magazini wa Newsweek atile nga bulalelale bwena, abana abengi shino nshiku e bo batemwa ukulandapo sana. Kabili ilyashi lya muli ulya magazini lyatile abengi “batemwa ubulalelale bwa kukumana no muntu umuku fye umo, ifyapala ukufyompana nelyo ukufika na ku bulalelale bwine, ica kuti nga bacite ca musango yo ninshi capwila na po pene, tabakamonanepo no yo muntu na kabili.” Ukucila pali hafu wa mpendwa ya bana be sukulu balacitako ubulalelale bwa uyu musango. Umo uwalefwailisha ilyashi atile, “abene batila ngo li muntu umutuntulu, ufwile ukucitako ifi.”—1 Abena Korinti 5:11; 6:9, 10.

12. Bwafya nshi abana be sukulu ba ku koleji bapitamo?

¹² Cimbi na co, bwingi bwa fyo basambilila ku sukulu ne fya kubelenga pa kuipekanya ukulemba amashindano. Ilingi line, pa kuti abana be sukulu bakapite pa mashindano bakabila ukubelenga ifya ku sukulu e lyo no kulemba fyonse ifyo babeba ukuti bayelemba nga bainuka ku sukulu. Bambi na bo kuti bakabila no kulabombako ne ncito ilyo baleya na ku sukulu. Pa kuti bacite fyonse fi, bafwile ukubombesha sana kabili fyonse fikabila inshita. E ico bushe, bakakwata inshita na maka pa kuti bacite ne fya ku mupashi? Nga bamona ukuti ifya kucita fyafulisha, cinshi bakasalapo ukucita? Bushe ifya Bufumu e fyo bakacita intanshi, nelyo bushe e fyo bakasuula? (Mateo 6:33) Baibolo ikonkomesha Abena Kristu ukuti: “Cenjeleni ukuti ukwenda kwenu takuli ngo kwa bawelewele iyo kano nga ba mano, ukuilubwile nshita mwe bene, pantu ishi nshiku sha bubifi.” (Abena Efese 5:15, 16) Ala ca bulanda ukuti bamo balifuma mu citetekelo pa mulandu wa kuti tabakwete amaka ne nshita ya fya ku mupashi ilyo baile ku koleji, nelyo pa mulandu wa kuti baipoosele mu misango iya ku koleji!

13. Mepusho nshi abafyashi Abena Kristu bafwile ukutontonkanyapo?

¹³ Ca cine ukuti, ubulalelale, imisango yabipa no bwingi bwa fya kucita, tafyaba fye ku makoleji na ku mayuniversiti. Na lyo line, abalumendo na bakashana abengi aba muli cino calo bamona ifya musango yu ukuti e fyo bafwile fye ukucita ilyo bali ku sukulu, tabamonapo ububi nangu bumo ilyo bacita ifya musango yu. Bushe abafyashi Abena Kristu kuti bacimona shani ukutwala abana babo ku fifulo fya musango yo pa myaka ine nelyo ukucilapo? (Amapinda 22:3; 2 Timote 2:22) Bushe kwena kuti batila cili bwino nangu baya kulya pa mulandu wa kuti amasambililo yalundwapo yalicindama nga nshi? Ne cacindama sana, bushe abana nga baya kulya, cinshi baya mu kusambililako ukuti e cacindama sana mu mikalile yabo?a (Abena Filipi 1:10; 1 Abena Tesalonika 5:21) Abafyashi bafwile ukutontonkanyapo sana no kupepelapo pali aya mepusho. Bafwile ukutontonkanya na pa bwafya bwaba mu kutuma abana ku masukulu ya kutali aya ku matauni yambi nelyo aya ku fyalo fimbi.

Bushe Kwaliba Fimbi Ifyo umo Engacita?

14, 15. (a) Nangu ca kutila te fyo abengi batontonkanya, cinshi Baibolo yatweba ukucita na muli shino nshiku mwine? (b) Mepusho nshi abalumendo na bakashana bafwile ukuipusha?

¹⁴ Muno nshiku, abengi batila umulumendo nelyo umukashana pa kuti akekale bwino ku ntanshi, afwile ukuya ku yuniversiti. Na lyo line, mu nshita ya kukonkelesha fye ico abengi bamona kwati e cisuma, Abena Kristu bomfwila ukukonkomesha kwa mu Baibolo ukwa kuti: “Mwipalana no bwikashi buno, lelo musangulwe pa kwalula amatontonkanyo yenu, ukuti mushininkishe mwe bene icabo kufwaya kwa kwa Lesa icisuma kabili icapokelelwa kabili icapwililika.” (Abena Roma 12:2) Bushe cinshi Lesa afwaya ku bantu bakwe, abaice na bakalamba, ukuti bacite ilyo tuli ku mpela ya nshiku sha kulekelesha? Paulo akoseleshe Timote ukuti: “Ube uwatekanya mu fintu fyonse, cula ku bubi, bombo mulimo wa bukabila bwa mbila nsuma, fishapo bukapyunga bobe.” Ukwabula no kutwishika, bonse tufwile ukukonka aya mashiwi na muli shino nshiku mwine.—2 Timote 4:5.

¹⁵ Ifwe bonse tatufwile ukusendwa no mupashi wa cino calo uwa kufwaya ukunonka icuma, lelo tufwile ‘ukutekanya,’ ukubika amano ku fya ku mupashi. Ngo li mulumendo nelyo umukashana, ipushe auti: ‘Bushe ndebombesha na maka yandi yonse ‘ukufishapo bukapyunga bwandi,’ e kutila ukuba kashimikila wafikapo uwa Cebo ca kwa Lesa? Finshi ndepanga ukucita ifilelanga ukuti ndefwaya ‘ukufishapo’ bukapyunga bwandi? Bushe ndatontonkanyapo ukubomba umulimo wa nshita yonse ubumi bwandi bonse?’ Aya mepusho, kuti yakosa ukwasuka, sana sana nga ulemona abaice banobe balecita ifingabaletela icuma, ‘baleifwaile fikalamba,’ ifyo batila kuti fyalenga baisaikala bwino ku ntanshi. (Yeremia 45:5) Kanshi abafyashi Abena Kristu, balasambilisha abana babo, ukufuma fye ku bunya, amano ya ku mupashi aya kusala bwino bwino ico bafwile ukucita mu mikalile yabo.—Amapinda 22:6; Lukala Milandu 12:1; 2 Timote 3:14, 15.

16. Bushe abafyashi Abena Kristu kuti basambilisha shani abana babo amano yasuma aya kucindamika ifya ku mupashi?

¹⁶ Umulumendo umo, umukalamba pa bana baume batatu, uwakwata banyina ababomba umulimo wa nshita yonse pa myaka iingi, ashimika ukuti: “Bamayo tabalefwaya ukuti tuleangala na bantu abo bashishibe bwino bwino. Tatwaleangala na banensu ba ku sukulu, twaleampana sana pamo na ba mu cilonganino aba mibele isuma iya ku mupashi. Na kabili, bamayo balitemenwe sana ukwita ababa mu mulimo wa nshita yonse ukwisa pa ng’anda pa mwesu. Baleita sana bamishonari, bakangalila benda, bakabomba ba pa Bethel, na bapainiya. Ukumfwa ifyo baletushimikila no kumona ifyo bali aba nsansa e calengele ukuti na ifwe tutendeke ukufwaya ukuti tukabe mu mulimo wa nshita yonse.” Ala ulya mufyashi alikwata insansa icine cine, pantu abana bakwe bonse batatu nomba bali mu mulimo wa nshita yonse, umo abombela pa Bethel, umbi alisangilwe ku Sukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi, kumfwa uwa butatu ena ni painiya wa nshita yonse!

17. Bushe abafyashi kuti bayafwa shani abana babo ukusala ifisambililo fya ku sukulu e lyo no kusala imilimo bakulabomba nga bapwa isukulu? (Moneni umukululo pe bula 29.)

¹⁷ Abafyashi bafwile ukusambilisha abana amano yene yene aya kucindamika ifya ku mupashi ukufuma ku bwaice. Na kabili, abafyashi bafwile no kubangilila ukwafwa abana babo ukusala ifisambililo fya ku sukulu no kutontonkanya pa milimo bakatendeka ukubomba nga bapwisha isukulu. Umulumendo umo, uwaba nomba pa Bethel, atila: “Abafyashi bandi bonse babili baali ni bapainiya ilyo tabalaupana kabili balitwalilile ukubomba bupainiya ne lyo baupene, kanshi balibombeshe ukwambukisha umupashi wa bupainiya kuli fwe bana bonse. Lyonse fye pa kusala ifisambililo fya ku sukulu nelyo lintu twaletontonkanya pali fimo ifikakuma imikalile yesu, baletukoselesha ukusala ifisambililo ifingatwafwa ukwishiba imilimo iingafwa umuntu ukubombako incito ishili ya kuwisha akasuba, uku ninshi alebomba na bupainiya.” Mu nshita ya kusala ifisambililo filya fyabelako fye ukuti umuntu akakwate amatoni ya kuyila ku yuniversiti, abafyashi na bana bafwile ukutontonkanya pa masambililo ayengaafwa umuntu ukubomba umulimo wa nshita yonse.b

18. Milimo nshi imo imo abalumendo na bakashana bengatontonkanyapo ukubomba?

¹⁸ Ukufwailisha kulanga ukuti mu fyalo ifingi, abantu abo balefwaya sana ku ncito, te balya abapwisha amasambililo ya ku yuniversiti, lelo balefwaya sana abaishiba incito shimo. Magazini wa USA Today atile: “Mu myaka iileisa, abengi abo bakalafwaya ku ncito te balya abapoka madigiri ilyo basambilila imyaka ine. Bakalafwaya sana abakwata digiri munono uo umuntu apoka ku koleji ilyo asambilila imyaka ibili nelyo abakwata fye satefiketi wa ncito baishiba.” Mu masukulu ayengi aya musango yo, ukwabula no kusenda inshita sana, balasambilisha abantu ifya kubombela mu maofesi, ukulungisha bamotoka, ukulungisha bakompyuta, ukusambilila ifya kubika imipaipi, ukuwamya imishishi, ukubikapo ne milimo imbi iingi. Bushe ishi ncito shisuma? Ee, shisuma! Ca cine ukuti bamo kuti batila ni ncito sha pa nshi, lelo ilingi line, ababomba incito sha uyu musango balakwata inshita, pantu balishiba ukuti umulimo wabo uukalamba wa kubombela Yehova.—2 Abena Tesalonika 3:8.

19. Ukwabula no kutwishika, mikalile nshi twingatila e ya nsansa kabili iyalondoloka?

¹⁹ Baibolo itukonkomesha ukuti: ‘Mwe balumendo na bakashana kumo, . . . tasheni ishina lya kwa Yehova; pantu ishina lyakwe lyeka lyalisansuka, bukatebebe bwakwe bwapula pano isonde na mu muulu.’ (Amalumbo 148:12, 13) Nga twalinganya ne cifulo umuntu engakwata muli cino calo nelyo incito engabomba, ukwabula no kutwishika, umulimo wa nshita yonse uwa kubombela Yehova, kuti waletela umuntu insansa shafikapo, kabili imikalile yakwe kuti yalondoloka. Mwilaba ifyo Baibolo yasosa aiti: “Ipaalo lya kwa Yehova lyene lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.”—Amapinda 10:22.

[Amafutunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Cinshi Abena Kristu bacetekela ukuti e cikabalenga ukutunguluka mu mikalile yabo?

• Finshi abafyashi Abena Kristu bafwile ukutontonkanyapo ilyo balepekanya ifyo abana babo bakekala ku ntanshi?

• Finshi abalefwaya ukulundapo amasambililo bafwile ukutontonkanyapo?

• Bushe abafyashi kuti bayafwa shani abana babo ukutontonkanya pa kubombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse?

[Akabokoshi pe bula 29]

Bushe Ukulundapo Amasambililo Kwacindama Shani?

Abengi abaya ku masambililo yalundwapo aya ku yuniversiti bafwaya ukuti bakakwate digiri wa kwingililapo incito ya kuti balefola indalama ishalondoloka kabili belatiina ukubafumya incito. Na lyo line, amalipoti ya buteko yalelanga ukuti pa baya ku masambililo yalundwapo, banono sana abapoka digiri mu myaka 6. Nomba, na kuli abo bene abanono abapoka digiri, bushe bena ninshi capwa bakengila incito iisuma sana? Umfweni ifyo abafwailishe pali uyu mulandu mu myaka ya nomba line basangile.

“Umuntu nga aya ku yuniversiti wa Harvard nelyo Duke, te kutila ninshi capwa akengila incito iisuma kabili akalafola indalama ishingi . . . Abengisha incito mu makampani beshiba fye ifinono pa balumendo na bakashana abalefwaya incito. Icipepala icisuma sana (ifyapala digiri wa ku sukulu lya Ivy League) kwena kuti camoneka bwino sana. Lelo umuntu nga aingila incito, icacindama mibombele yakwe.”—Magazini wa Newsweek, uwa November 1, 1999.

“Nangu ca kutila umuntu pa kuti engile incito muno nshiku alakabila ukwishiba bwino sana umulimo umo ukucila ifyo cali kale . . . , amano yakabilwa pa kubomba incito sha musango yo ni yalya yene basambilila ku masukulu ya ku sekondari, insamushi, ukubelenga no kulemba, ifyo abengi beshiba ilyo bafika mu gredi 9 . . . , umuntu takabila na mano ya ku koleji iyo. . . . Abana be sukulu tabakabila no kuya ku koleji pa kuti bengile incito iisuma, lelo bakabila fye ukwishiba bwino bwino imilimo iyo basambilila ku sekondari.”—Magazini wa American Educator, Spring 2004.

“Amasambililo ya ku makoleji ayengi shino nshiku tayaleafwa sana abantu ukusanga incito bafwaya. Abaleya ku makoleji ku kusambilila imilimo . . . nabafulisha. Ukufuma mu 1996 ukufika mu 2000 abaile ku makoleji balifulile sana. . . . Na lyo line, amapepala ya masambililo ayo bapokele pa numa ya kusambilila pa myaka iingi ku koleji, tayacindeme nge fyo cali kale.”—Magazini wa Time, uwa January 24, 2005.

“Aba mu kabungwe ka fya ncito aka U.S. Department of Labor batile cilemoneka ukuti bamo abakapwisha amasambililo ya myaka ine aya ku koleji mu 2005 tabakasange ncito ishikalingana na madigiri yabo.”—Magazini wa The Futurist, uwa July/August 2000.

Nga batontonkanya pali ifi fyonse, abamona pa fyo amasambililo yafwile ukuba, baletwishika ukucindama kwa masambililo yalundwapo muno nshiku. Abalembele lipoti muli magazini wa Futurist bailishenye abati: “Muno nshiku, ifyo abantu benekela ukuti e fyo bakaba nga basambilila tafilecitika iyo.” Lelo, moneni ifyo Baibolo yena ilanda pali Lesa. Itila: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo. Iye, nga wapeepeka ku mafunde yandi! lyene umutende obe nga waba ngo mumana, no bulungami bobe nga mabimbi ya bemba.”—Esaya 48:17, 18.

[Icikope pe bula 26]

Balekele imilimo yabo yonse no kukonka Yesu

[Icikope pe bula 31]

Abafyashi Abena Kristu basambilisha abana babo ukucindamika ifya ku mupashi ukutendeka ku bwaice