Ifyupo Ifyo Lesa na Bantu Bamona Ukuti fya Mucinshi
‘Kwali ubwinga ku Kana . . . Yesu na basambi bakwe na bo balilaalikwe ku mutebeto wa bwinga.’—YOHANE 2:1, 2.
1. Bushe ilyashi balemba pali Yesu ilyo ali mu Kana lilanda pali cinshi?
YESU, banyina, na basambi bakwe bamo balishibe ukuti ubwinga bwa mucinshi bulaleta insansa pa bantu ba kwa Lesa. Kristu alengele fye no bwinga bumo ukuwama lintu acitile icipesha mano ico babalilapo ukulemba mu Baibolo, icalengele ubwinga ukuwama sana. (Yohane 2:1-11) Nalimo mwaliyapo ku menga ya Bena Kristu abafwaisha ukubombela Yehova na lintu baupana kabili mwali-ipakishe ukusangwako. Nelyo limbi na imwe mulafwaya ukupisha ubwinga bwa musango yo nangu ukwafwa umunenu ukupisha ubwinga ubusuma. Finshi fingalenga ukuti ubwinga buwame?
2. Bushe fyebo nshi Baibolo yalandapo pa menga?
2 Abena Kristu basanga ukuti ukufunda kwa mu Cebo ca kwa Lesa icapuutwamo kulaafwa sana abaume na banakashi abalefwaya ukuupana. (2 Timote 3:16, 17) Ca cine, Baibolo tayalanda mu kulungatika fyonse ifyo Umwina Kristu engakonka pa kupisha ubwinga. Ici caliba fye bwino pantu intambi na mafunde filapusana ukulingana ne nkulo, icalo nelyo incende. Ica kumwenako fye, kale mu Israele pa bwinga tapaleba umuntu uwa kuufya abaleupana, ifya kusaina, ne milapo. Pa bushiku bwa bwinga, umwaume alesenda fye umukashana ku ng’anda yakwe nelyo iya bafyashi bakwe ninshi na bantu abengi balemonako. (Ukutendeka 24:67; Esaya 61:10; Mateo 1:24) Ifi e fyo ubwinga bwaleba, takwaleba uwa kuufya, ukusaina, ne milapo, nge fyo ciba pa menga ya muno nshiku.
3. Cinshi cacitike mu Kana ico Yesu alengele ukuwama nga nshi?
3 Ukulingana no lutambi lwa mu Israele umwaume nga asenda umwanakashi ku ng’anda yakwe nelyo iya bafyashi bakwe na bonse balemonako, ninshi baupana. E lyo pa numa, kuti basangwa ku mutebeto nga ulya Baibolo yalandapo pali Yohane 2:1. Mu maBaibolo ayengi ici cikomo citila: “Kwali ubwinga ku Kana.” Lelo ishiwi lya ciGriki ilyaba pali ici cikomo lipilibula ukuti “umutebeto wa bwinga” nelyo “ukusefya kubako pa numa ya bwinga.”a (Mateo 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Ifyalembwa fitila Yesu e ko ali kuli ulya mutebeto waliko pa numa ya cupo icacitilwe ukulingana no lutambi lwa baYuda kabili alengele no kuti umutebeto uwame nga nshi. Lelo, icicindeme sana ca kuti ifyo abantu balemona ubwinga pali ilya nshita fyalipusana sana ne fyo abantu bamona ubwinga muno nshiku.
4. Menga ya musango nshi ayo Abena Kristu bamo basalapo ukupisha, kabili mulandu nshi?
4 Mu fyalo ifingi muno nshiku, Abena Kristu abalefwaya ukuupana bafwile ukukonka amafunde ya buteko. Nga bakonka fye ifyo fine ubuteko bufwaya, kuti baupana mu nshila iili yonse iyo ubuteko bwatila ya mucinshi. Nalimo kuti kwasangwa fye abantu abanono kabili abengabofya ni bamafumu, bameeya, nelyo umwiminishi wa mapepo uo ubuteko bwasuminisha. Bambi ilyo baleupana, basalapo nalimo ukwita balupwa nangu Abena Kristu abanabo abanono fye ukuti bakabe bakambone nelyo ukuti bakasangalale capamo pali ubu bushiku bwacindama. (Yeremia 33:11; Yohane 3:29) E lyo Abena Kristu bambi basalapo ukukanacita umutebeto wa bwinga nelyo ukusefya ukukalamba uko bengapoosapo indalama ishingi ne nshita pa kupekanya. Mu nshita ya ico bapekanya fye ica kulya uko beta balupwa ne fibusa ifinono. Te mulandu ne fyo twingafwaisha ukuti e fyo ifintu fibe, tulingile ukwishiba ukuti Abena Kristu bambi abakosoka limbi kuti bamwena ifintu mu nshila imbi.—Abena Roma 14:3, 4.
5. Mulandu nshi Abena Kristu abengi bafwaila ukukwata ilyashi lya bwinga ilyo baleupana, kabili fyebo nshi fyaba muli ili lyashi?
5 Abena Kristu abengi balapingulapo ukukwata ilyashi ilifuma mu Baibolo pa bwinga bwabo.b Balishiba ukuti Yehova e watendeke icupo kabili mu Cebo cakwe mwaliba ukufunda ukusuma pa fyo bengekala bwino mu cupo no kutwalilila ukuba ne nsansa. (Ukutendeka 2:22-24; Marko 10:6-9; Abena Efese 5:22-33) Kabili abengi bafwaya Abena Kristu banabo na balupwa ukubapo pali ubu bushiku bwa kusangalala. Nomba, bushe tulingile ukulamona shani amafunde tulingile ukukonka pa kuupana, ne ntambi sha uko twikala? Ici cipande calalanda pa ficitika mu ncende ishapusanapusana. Fimo kuti fyapusana sana ne fyo mwaishiba nelyo ku fyo bacita uko mwikala. Na lyo line, kuti mwamonamo ifishinte fimo ifyo bonse bengakonka nelyo ifyacindama ku babomfi ba kwa Lesa.
Icupo ca Mucinshi Kuupana Ukulingana na Mafunde
6, 7. Mulandu nshi tulingile ukukonkela amafunde yalanda pa fyo abalefwaya ukuupana balingile ukucita, kabili kuti twalanga shani ukuti tulekonka ayo mafunde?
6 Nangu ca kuti Yehova e watendeke icupo, amabuteko ya bantu nayo yalibikako amafunde ayo abaleupana balingile ukukonka. Ici caliba fye bwino. Yesu atile: “Peeleni ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa kuli Lesa.” (Marko 12:17) Umutumwa Paulo na o atile: “Umuntu onse anakile bakateeka abacilamo, pantu te kuti kube bukateeka kano ubwafuma kuli Lesa; bakateeka abalipo babikwapo kuli Lesa mu fifulo fyabo ifyacepako.”—Abena Roma 13:1; Tito 3:1.
7 Mu fyalo ifingi, Kaisare, nelyo amabuteko, yalibikako amafunde ayalondolola ififwaikwa pa balingile ukuupa nelyo ukuupwa. E co, Abena Kristu babili nga bali abantungwa ukuupa nelyo ukuupwa ukulingana na Amalembo, e lyo basalapo ukuupana, balakonka amafunde ya kuli iyo ncende ayalanda pa fyo abaleupana balingile ukucita. Ici kuti capilibula ukuyapoka imicato, ukubomfya abantu abo ubuteko bwapeela insambu sha kuufya abaleupana, nalimo no kuyalembesha icupo pa numa ya bwinga. Ilyo Kaisare Augusti atile abantu bonse “balembeshiwe,” Yosefe na Maria balikonkele ifyo asosele kabili baile ku Betelehemu “ku kulembwa.”—Luka 2:1-5.
8. Finshi ifyo Inte sha kwa Yehova basengauka, kabili mulandu nshi?
8 Abena Kristu babili nga bakonka inshila iyo abantu bacindika pa kuupana, ninshi nabopana na kuli Lesa kwine. Kanshi Inte sha kwa Yehova tababwekeshapo ubwinga nga ca kuti balyupana kale ukulingana ne funde, kabili tababwekeshapo ukulapa imilapo ya pa bwinga ilyo baikala nalimo imyaka 25 nelyo 50 mu cupo. (Mateo 5:37) (Aba mu macalici yamo balisuula ifyupo fya bantu abaupana ukulingana na mafunde ya buteko, batila icupo ciba ica cine cine nga bashimapepo e baufya abantu nelyo nga e batila nomba muli umulume no mukashi.) Mu fyalo ifingi, ubuteko bwalipeela abeminishi ba Nte sha kwa Yehova insambu sha kuufya abantu no kubalapisha imilapo. Nga cingacitika, kuti cawama ukuufya abantu e lyo no kulanda ilyashi lya bwinga pa Ng’anda ya Bufumu. Pantu e cifulo ca kupepelapo Lesa wa cine kabili e cifulo fye calinga ukulandilapo ilyashi lya cupo ico Yehova Lesa atendeke.
9. (a) Nga ca kuti Abena Kristu bokopanina ku maofesi ya buteko, cinshi bengasalapo ukucita? (b) Bushe baeluda kuti bababimbamo shani mu mapekanyo ya bwinga?
9 Mu fyalo fimbi, ifunde lyatila bonse abaleupana balingile ukuyaupanina ku maofesi ya buteko, pamo nga ku Civic Centre, nelyo pa ntanshi ya mubomfi wa mu buteko uwapeelwa isho nsambu. Ilingi line, Abena Kristu balasalapo ukukwata ilyashi lya bwinga pa Ng’anda ya Bufumu pa numa fye ya kufuma ku maofesi ya buteko nelyo pa bushiku bukonkelepo. (Tabaleka papita inshiku e lyo bayakwata ilyashi lifuma mu Baibolo pantu balishiba ukuti balingile ukuupana pa ntanshi ya kwa Lesa na bantu, ukusanshako fye ne cilonganino.) Nga ca kuti Abena Kristu abakopanina ku maofesi ya buteko balefwaya ukukwata ilyashi lya bwinga pa Ng’anda ya Bufumu, balingile ukupokela limo ulusa kuli baeluda ababa Komiti ya Mulimo iya Cilonganino. Aba baeluda bakashininkisha ukuti abaleupana baliba ne mibele isuma no kuti ubwinga tabwakapumfyanye ukulongana kuba pali iyo Ng’anda ya Bufumu. (1 Abena Korinti 14:33, 40) Kabili bakamona ifingalinga ukupekanya pa Ng’anda ya Bufumu pali ubo bushiku ifyo abaleupana bengalomba no kumona nga kuti calinga ukubilisha ukuti pakaba ubwinga.
10. Nga ca kuti umubomfi wa mu buteko e waufishe Abena Kristu, bushe ilyashi lya bwinga kuti lyalandwa shani?
10 Eluda ulelanda ilyashi lya bwinga alingile ukulanda cikuuku cikuuku, mu mucinshi, kabili ilyashi lilingile ukukosha bumupashi bwa baleupana na basangilweko. Nga ca kuti umubomfi wa mu buteko e wabofishe, eluda alingile ukulondolola ukuti balyupana ukulingana ne funde lya buteko. Nga ca kuti tabalandile imilapo ilyo baleupana ku maofesi ya buteko, nalimo kuti balanda imilapo pa nshita ya lyashi lya bwinga.c Nga balilandile imilapo e lyo bafwaya na kabili ukulanda imilapo pa ntanshi ya kwa Yehova ne cilonganino, kuti balanda mu mashiwi yalelanga ukuti ‘balundene’ ilyo bali pa ntanshi ya buteko.—Mateo 19:6; 22:21.
11. Mu fyalo fimo, bushe abantu bopana shani, kabili ilyashi lya bwinga lilandwa shani?
11 Mu fyalo fimo tamwaba ifunde lya kuti abantu pa kuupana kano kwaba uwa kubofya no kubalapisha imilapo. Pa kuupana, abantu babapeela fye formu. Nga basaina fye iyo yine formu ya kulembeseshapo icupo no kupeela umubomfi wa mu buteko ninshi baupana kabili balabapeela ne micato. Nga bacita ifi, babamona ngo mulume no mukashi kabili ubushiku basaina formu ninshi e bushiku abantu bakulamona ukuti ebo baupaninepo. Nge fyo tulandilepo pa kubala, ilyo line fye abaupana nalimo kuti bafwaya ukukwata ilyashi lya bwinga ilifuma mu Baibolo. Ili lyashi lilingile ukubela pa Ng’anda ya Bufumu kabili uulingile ukulanda ni munyina uwakosoka. Uulelanda ilyashi alingile ukweba abasangilweko ukuti aba bantu nabopana pantu nabalembesha icupo cabo. Imilapo bengalanda ni ilya tulandilepo mu paragrafu 10 na mutulembo twa pe samba utwa paragrafu 10. Abeshile ku Ng’anda ya Bufumu bakasekelela pamo na baupana kabili bakanonkelamo mu kufunda ukwa mu Cebo ca kwa Lesa.—Ulwimbo lwa Nyimbo 3:11.
Ukuupana Ukulingana ne Funde lya Buteko no Kuupana Ukulingana ne Ntambi
12. Bushe ukuupana ukulingana ne ntambi e kuti shani, kabili cinshi abaupana muli uyu musango balingile ukucita pa numa fye ya bwinga?
12 Mu fyalo fimo abantu bopana ukulingana ne ntambi. Tatulelosha ku bantu babili abekala fye pamo nelyo ku bantu aba kuti baikusha fye abene balaikala na pamo imyeshi ukucila pali itatu e lyo balabamona kwati mulume no mukashi nangu cingati tabaupana bwino bwino ukulingana ne funde.d Tulelosha ku cupo ca kuti abaleupana bakonka intambi isho abantu bacindika ku cifulo bekala. Ici cibimbilemo ukutwala insalamu no kulipila impango. Nga bakonka ifi ninshi baupana ukulingana ne funde e lyo no kulingana na Malembo. Ubuteko bumona ukuupana ukulingana ne ntambi nge cupo cine cine ica mwi funde. E lyo pa numa, ilingi line kulaba ukulembesha ico cupo, kabili nga balembesha, abaupene balabapeela imicato. Ukulembesha icupo kulenga abantu ukukanatwishika ico cupo pantu calilembwa mu fyalembwa fya buteko. Kanshi abantu nga baupana ukulingana ne ntambi, icilonganino cikabakoselesha ukuyalembesha icupo cabo mu kwangufyanya. Ubusuma bwa kulembesesha icupo bwa kuti mu Mafunde ya kwa Mose namo abena Israele balelembesha icupo nelyo umwana nga afyalwa.—Mateo 1:1-16.
13. Pa numa ya kuupana ukulingana ne ntambi, finshi balingile ukukonka ukulosha ku lyashi lya bwinga?
13 Abaupana ukulingana ne ntambi baba umulume no mukashi ilyo bacita fyonse ififwaikwa kabili ninshi baupana ukulingana ne funde. Nge fyo tulandilepo pa kubala Abena Kristu abaleupana ukulingana ne ntambi nalimo kuti batemwa ukukwata ilyashi lya bwinga no kulanda imilapo pa Ng’anda ya Bufumu. Nga bacite fyo, munyina uulelanda ilyashi akatila aba bantu balyupana ukulingana ne funde lya buteko. Ilyashi lilingile ukulandwa umuku umo fye. Kuli icupo cimo, e kuti icupo ca mwi funde ica kuupana ukulingana ne ntambi, ne lyashi limo ilifuma mu Baibolo. Lelo tapalingile ukupita inshita pa kuti kukeseba ilyashi lya bwinga, kuti cawama lyabako pa bushiku bumo bwine fye, ukucite fyo kulalenga abantu ukucindika icupo ca Bena Kristu.
14. Bushe Umwina Kristu kuti acita shani nga ca kuti mu calo ekala ifunde lyalisuminisha ukuupana ukulingana ne ntambi no kulingana ne funde lya buteko?
14 Mu fyalo fimo umo bamona ukuti ukuupana ukulingana ne ntambi kwa mwi funde, mulaba ne fyupo umo bopana ukulingana ne funde lya buteko. Ilingi line, pa kuupana ukulingana ne funde lya buteko kulaba umubomfi wa mu buteko uufya abaleupana, kabili limo balalanda imilapo no kusaina formu wa kulembeseshapo icupo. Abena Kristu bamo basalapo ukuupana ukulingana ne funde lya buteko ukucila ukuupana ukulingana ne ntambi. Takwaba ifunde ilifwaya ukuti abaleupana bacite fyonse fibili; ishi nshila shonse shibili sha mwi funde. Ifyo tulandilepo mu paragrafu 9 na mu paragrafu 10 pa lyashi lya bwinga ne milapo e fya kukonka na lintu caba ifi. Icacindama ca kuti abantu baupana mu nshila iyo Lesa na bantu bamona ukuti ya mucinshi.—Luka 20:25; 1 Petro 2:13, 14.
Twalilileni Ukuba no Mucinshi mu Cupo
15, 16. Bushe mu cupo kuti mwaba shani umucinshi?
15 Ilyo imfumu ya ku Persia yakwete ubwafya mu cupo, umulashi wa kwi sano Memukani alandile ifyebo fya mano ifingatunonsha na ifwe, atile ‘abanakashi bonse balecindika abalume babo.’ (Estere 1:20) Mu fyupo fya Bena Kristu te mfumu ya buntunse iilingile ukubeba ici cipope; abakashi balacindika abalume babo. E lyo na balume Abena Kristu ‘balacindika’ abakashi babo kabili balabatasha. (Amapinda 31:11, 30;1 Petro 3:7) E ico, tatulingile ukuleka papita imyaka iingi e lyo twatendeka ukulanga umucinshi mu cupo cesu. Tulingile ukutendeka pa kubala pene, e kutila ukutula fye pa bushiku bwa bwinga no kuya ku ntanshi.
16 Te mwaume no mwanakashi fye, e kutila umulume no mukashi, abalingile ukuba no yu mucinshi pa bushiku bwanga. Nga ni eluda e ulelanda ilyashi lya bwinga, na o wine afwile ukulanda mucinshi mucinshi. Afwile ukulanda ku baleupana. Pa kulanga umucinshi ku baleupana, uulelanda ilyashi talingile ukubikamo imipuulwe nelyo ifya kusekesha. Tafwile no kubikamo fintu abantu bacita ifyo aimwena umwine ifingalenga abaleupana na balekutikako insoni. Lelo alingile ukulanda cikuuku cikuuku no kukosha bumupashi bwa baleupana na basangilweko, kabili afwile no kulanda sana pali Katendeka wa cupo na pa kufunda Kwakwe ukusuma nga nshi. Ukwabula no kutwishika ilyashi lya mucinshi ilyo eluda engalanda kuti lyalenga icupo ukuba ica mucinshi kabili Yehova Lesa kuti alumbanishiwa.
17. Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukukonkela amafunde ya buteko pa kuupana?
17 Mufwile mwamona ukuti muli cino cipande muli ifishinka ifingi ifilelanga ifyo icupo ca mwi funde cilingile ukuba. Fimo nalimo te kuti mufikonke uko mwikala. Lelo, ifwe bonse tulingile ukwishiba ukutila calicindama ku Nte sha kwa Yehova ukupekanya ubwinga mu nshila iilanga umucinshi ku mafunde ya mu calo ayo ubuteko bwenekela ifwe ukulakonka. (Luka 20:25) Paulo atukonkomesha ukuti: “Peeleni bonse ifyo bafwile ukupeelwa, ku uulefwaya umusonko, peeleni umusonko; ku uulefwaya umutuulo, peeleni umutuulo; . . . ku uulefwaya umucinshi, peeleni umucinshi uyo wine.” (Abena Roma 13:7) Ca cine, caliwama Abena Kristu ukulalanga umucinshi ku fyo Lesa asuminisha ukuti balekonka pali ino nshita kabili balingile ukulacita ifi ukutula fye pa bushiku bwa bwinga bwabo.
18. Finshi fibako pa menga yamo ifyo tulingile ukubikako amano pa kupekanya, kabili ni kwi twingasanga ifyebo ifilanda pali ifi fintu?
18 Abena Kristu abengi nga baupana balapekanya ukuti kube ukwangalila pamo ne fibusa. Balapekanya umutebeto wa bwinga, ukuliila pamo ica kulya, nelyo ukusefya. Mwilaba ukuti Yesu na o alisangilwe ku mutebeto wa bwinga. Nga twapekanya ifya musango yu, bushe ukufunda kwa mu Baibolo kukatwafwa shani ukushininkisha ukuti fikaleta umucinshi kuli Lesa, ku baleupana e lyo na ku cilonganino? Ili e lyashi tukalandapo mu cipande cikonkelepo.e
[Amafutunoti]
a Ishiwi limo line kuti balibomfya na pa kulanda pa kusefya kumbi ukushili kwa pa bwinga.—Estere 9:22, Septuagint.
b Ilyashi lya bwinga ilya maminiti 30 ilitila: “Icupo ca Mucinshi mu Menso ya kwa Lesa” e lyo balanda pa menga ya Nte sha kwa Yehova. Muli ili lyashi mwaba ukufunda kusuma ukwa mu Baibolo ukusangwa mu citabo ca Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa na mu mpapulo shimbi isha Nte sha kwa Yehova. Bonse abaleupana na basangilwe ku bwinga balanonkelamo sana muli ili lyashi.
c Iyi e milapo ilanga umucinshi kuli Lesa iibomfiwa pa bwinga, kano fye nga ca kuti ifunde lya mu calo mwikala lyalipekanya imilapo imbi. Shibwinga atila: “Ine [ishina lya kwa shibwinga] nabula iwe [ishina lya kwa nabwinga] ukuba umukashi wandi, nkakutemwa no kukuteesa ukulingana ne funde lya kwa Lesa ilya mu Malembo ya Mushilo ukukuma ku balume ba Bwina Kristu, ilyo lyonse tukekala aba mweo bonse pe sonde ukulingana no kutantika kwa kwa Lesa ukwa cupo.” E lyo nabwinga atila: “Ine [ishina lya kwa nabwinga] nakusumina [ishina lya kwa shibwinga] ukuba umulume wandi, nkakutemwa no kukuteesa no kukubeela akatiina ukulingana ne funde lya kwa Lesa ilya mu Malembo ya Mushilo ukukuma ku banakashi ba Bwina Kristu, ilyo lyonse tukekala aba mweo bonse pe sonde ukulingana no kutantika kwa kwa Lesa ukwa cupo.”
d Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa September 15, 1962, pe bula 431, lwalilanda pa cupo ca kuikusha fye.
e Moneni ne cipande cileti “Lekeni Ubushiku bwa Bwinga Bwenu Bukabe Ubwa Kusangalalapo Kabili Ubwacindama” pe bula 28.
Bushe Muleibukisha?
• Mulandu nshi tulingile ukubikila amano ku kukonka amafunde ya buteko pa kuupana na ku lyashi lya bwinga?
• Abena Kristu babili nga baupana ukulingana ne funde lya buteko, cinshi bengapingulapo ukukwata pa numa fye ya kuupana?
• Mulandu nshi ilyashi lya bwinga lilandilwa pa Ng’anda ya Bufumu?
[Icikope pe bula 18]
Mu Israele wa ku kale, pa kuupa umwaume alesenda fye umukashana ku ng’anda yakwe nelyo ku ng’anda ya bafyashi bakwe
[Icikope pe bula 21]
Nga baupana ukulingana ne ntambi, Abena Kristu kuti basalapo ukukwata ilyashi lya bwinga pa Ng’anda ya Bufumu