‘Alantungulula mu Makuba ya Bulungami’

Abashimika ili Lyashi ni ba Olga Campbell

Emily umwaice wandi anjebele ati: “Imibele isuma yaba nge ndibu iilila no kucinkulako abantu ukuya uko ilelila. Mwalishishe iyi ndibu na ine namukonka.” Alembele aya mashiwi pa kuntasha ilyo nafishishe imyaka 60 mu mulimo wa nshita yonse. Lekeni mwebeko ifyo nakulile ne fyo cali pa kuti ntendeke uyu mulimo wa nshita yonse.

NAFYELWE pa 19 January, mu 1927. Abafyashi bandi bali bena Ukraine abaleikala pa farmu mupepi ne tauni lya Wakaw, mu Saskatchewan, ku masamba ya Canada. Ine na Bill, mpundu munandi umwaume, ni fwe twali abana balenga 6 na 7 mu nda muli bamayo abakwete abana 8. Fwe baice twaleafwa batata abalebombesha pa farmu. Mu ng’anda twaleikala iyali iinono fye, e mo bamayo baletusungila uku ninshi balilwala no bulwele bwa mu mfyufyu ubwasukile bwabepaya. Bali fye ne myaka 37 ilyo bafwile kabili ine nali ne myaka 4.

Ilyo papitile imyaka 6 ukutula apo bamayo bafwilile, batata balyupile na kabili. Kashita kashita, bamunyinefwe na bambi 5 abanakashi balifyelwe. Kanshi pa ng’anda paishileba amafya sana! Naleesha sana ukuba no mucinshi kuli aba bamayo, lelo umukalamba wandi John, ena calemwafya sana.

Ku kupwa kwa myaka ya ba 1930, ine na Bill twatendeke ukuya ku sukulu, kabili twaletemwa pantu twaletalukako amafya yaleba pa ng’anda. Apo Inkondo ya Calo Iya Cibili yali mupepi no kutendeka, abantu balelumbilisha sana ifyalo fyabo. Kafundisha wesu umupya aletele icisela ca kupika sulupu ku mendela, lelo umukashana umo alikeene ukucitako ifyo. Abana be sukulu balimutukile, lelo ine nalikumbilwe ifyo ashipile kabili namwipwishe ico akaanine ukupika sulupu. Alondolwele ukutila ali Musambi wa Baibolo, filya Inte sha kwa Yehova baleitwa kale e lyo asosa no kuti bena bacindika fye Lesa.—Ukufuma 20:2, 3; Imilimo 5:29.

Ifyo Natendeke Ukuikalila

Mu 1943, naile ku musumba wa Prince Albert no kwingila incito ya kulonga ifibokoshi umwaleba ifya kunwa mu fimbayambaya e lyo no kutwala ifya kunwa ku balefwaya. Apo nalefwaya sana ukwishiba Lesa, nashitile Baibolo lelo ifyabamo fyaleyafya ukumfwa ica kuti inshita imo nalyumfwile ububi nalukusha ne filamba. Ifyo naishibemo fye mu Baibolo, lipepo lya We Shifwe.—Mateo 6:9-13.

Bushiku bumo pa Mulungu, abanakashi abo nalesonkelako ing’anda banshimikile cilumba cilumba ukuti bacitamfya umwanakashi wacilasambilisha Baibolo uwacisa pa ng’anda. Mu mutima natile: ‘Kuti batamfya shani umuntu muli uyo musango?’ Ilyo papitile imilungu imo, ulya mwanakashi batamfishe alishile na kabili pa ng’anda, pa Mulungu. Ubu bushiku, nshaile ku calici pantu nshaleumfwa bwino.

Uyu mwanakashi anjipwishe ukuti: “Bushe ulapepa kuli Lesa?”

Natile, “Ndapepa Ipepo lya We Shifwe.”

Ilyo alelondolola ifyo aya mashiwi Yesu asosele yapilibula, nalekutikisha. Andaile ukuti akabwela pali Citatu.

Ilyo abene ba ng’anda baishile, nalibashimikile ninshi ninsansamuka ukuti ulya Nte uusambilisha Baibolo, aacisa. Ku ca bulanda, bena balikalipe no kusosa ati: “Nga abwela pali Citatu, bonse babili nkamutamfya pano!”

Naile ndefwaya balya baNte mu cifulo twaleikala, kabili naishilesanga ukuti balebeta ati bana Rampel. Ilyo nabasangile, nalilondolwele ifyasosele abene ba nga’nda kabili nabebele ukuti banjebe fyonse ifyo baishibe pali Baibolo. Camoneke kwati twalilandile fyonse, ukufuma pa Ukutendeka ukufika ku Ukusokolola! Balandile pa fyo inshiku shesu shapalana ne nshiku sha kwa Noa, ilyo Lesa aonawile icalo cabipa no kupususha Noa no lupwa lwakwe abo aingishe mu calo icisuma.—Mateo 24:37-39; 2 Petro 2:5; 3:5-7, 12.

Pa numa ya kulanshanya na bo pa nshita ntali, bana Rampel batile, “Namona ukutila nausumina icine twalandapo icaba mu Baibolo. Palapita fye imilungu ibili, ninshi kwaba ukulongana kukalamba ukwa Nte sha kwa Yehova, ufwile ukubatishiwa.” Bulya ubushiku, nshasendeme, naletontonkanya fye pa fyo nasambilile. Nalemona kwati ulubatisho te cintu cayanguka. Lelo, nalefwaya ukubombela Lesa! Nangu ca kutila nshaishibe sana ifya mu Baibolo, nalibatishiwe pa 15 October, mu 1943, ninshi ndi ne myaka 16.

Nafuma ku Masamba ya Canada no Kuya ku Kabanga

Mu November, bandume yandi ba Fred, balinjitile ukuya mu kubomba pa ng’anda yabo iya ntunti shitatu mu musumba wa Toronto uwabela ku kabanga ka Canada. Nalisumine pantu naleti limbi uku kwena nkalapepa Yehova ukwabula uwa kundesha. Ilyo nshilaya ku Toronto, nailetandalila umukalamba wandi Ann, uwaleikala apepi fye, mu citungu ca Saskatchewan. Anjebele fimo ifyo nshaenekele. Atile ena na Dorisi umukalamba wandi umbi balesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, kabili ankoseleshe ukutampa ukusambilila Baibolo. Na ine e pa kusokolola inkaama, no kubeba ati ine ndi Nte iyabatishiwa!

Ine no mwaice wandi Emily, twaninine ishitima no kuya ku Toronto ukutali icine cine. Bill alitukonkeele ku citesheni no kututwala ku ng’anda iyo aleikalamo na ba Fred na ba John. Naipwishe ba Fred nga kwali na bambi abaleikala muli ilya ng’anda. Batile: “Bushe ulemwibukisha Alex Reed ulya twali nankwe ku Wakaw? Ala ca kupapa! E wikala pa muulu. Bushe kuti wasumina ukutila nomba alaya ku kupepa pamo na Basambi ba Baibolo?” Ala nalitemwa ilyo naumfwile ifi!

Bulya bwine bushiku nafikile, naile mu bumfisolo ku kumona Alex kabili twalipangene ukuti twalaya bonse ku kulongana inshita ya bushiku. Nalefwaya ukutampa ukulongana ilyo nafikile fye pa kutila bandume yandi bekwata nshita ya kundesha. Tapakokwele, nangu ca kutila takwali uwalensambilisha Baibolo, naile mu kushimikila pa muku wa kubalilapo. Naliipakishe ukulanda na bena Ukraine mu lulimi nasambilile ku bwaice.

Bill alitemenwe ukubelenga Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulo nalemubikila uko alesendama. Ilyo baile ku British Columbia, ku masamba ya Canada, nalibalembeseshe ukuti balepokelela Ulupungu lwa kwa Kalinda. Nangu ca kutila talelanda sana, anembele kalata ya mabula 10 umo antashishe pa bupe namupeele. Mu kupita kwa nshita ali-ipeele kuli Yehova kabili baishileba kangalila wacincila mu cilonganino. Kanshi nalitemenwe sana pantu bamunyinane basano, Bill, Ann, Fred, Doris, na Emily baliipeele no kutendeka ukupepa Yehova!

Pa 22 May, mu 1945, ubuteko bwa calo ca Canada bwalifumishepo icibindo pa mulimo wa Nte sha kwa Yehova.a Na kuba ine nshaishibe no kuti ubuteko bwalibindile umulimo wesu mpaka fye ilyo naumfwile babilisha ukuti nabafumyapo icibindo. Ine no munandi, Judy Lukus twaile ku kabanga sana, mu citungu ca Quebec uko balanda iciFrench no kutendeka ukubomba umulimo wa nshita yonse uwa kushimikila abantu. Ilyo Doris na Emily baumfwile ili lyashi, na bo batile balaya mu kubomba bupainiya mu musumba wa Vancouver, ku citungu ca British Columbia icabela ku lubali lumbi.

Abantu Balipatile Imipepele Yesu ku Quebec

Ilyo twaile ku Quebec twasangile ukuti abantu balipata sana baNte kabili balebalesha sana ukushimikila.b Twalitemenwe sana ukubombako umulimo wa kushiila abantu akapepala kalelanda pa fyo abena Quebec bapatile Lesa na Kristu e lyo no buntungwa bwa Bena Kristu. Aka kapepala kalondolwele ifyo baNte babapatile mu Quebec.

Pa nshiku 16, twalebuuka muli ba 2 koloko ku maca no kuya tulesha tulya tupepala mwi samba lya fiibi. Ilyo twafikile pa ng’anda imo, batwebele ati bakapokola bali mu nshila ukwisa mu kutwikata. Twailefisama pa ncende inono iyali pa kati ka fikuulwa. Ubwakonkelepo, twabwelele mulya mwine mu musebo ku kushiila abantu Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! Imyeshi yakonkelepo, bakapokola baletwikata imiku iingi sana ica kutila tatwibukisha nga miku inga batwikete. Lyonse fye nalesenda umuswaki wandi na pensulo ya kupentelako mu nkopyo, pantu nalishibe ukutila kuti batwikata no kutukaka inshita iili yonse.

Mu 1946, mu November, ba Nathan Knorr, abaletungulula umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu calo conse balishiletutandalila ukufuma ku Brooklyn, New York. Baitile fwe bapainiya bonse 64 abali ku Quebec ukuya ku Sukulu lya Gileadi ku South Lansing, mu New York mwi kalasi lyalenga 9. Kuli ili sukulu, twailesambilila ifya mu Baibolo ifingi pa myeshi isano. Ilyo twapwile isukulu mu 1947, mu August, batutumine ku matauni yalekanalekana aya mu citungu ca Quebec ku kutendeka ifilonganino ifipya.

Twalibombele Bwino Sana Umulimo

Fwe bakashana bane muli ili kalasi batutumine ku musumba wa Sherbrooke. Twalibikileko sana amano ku kusambilila iciFrench, ukulasambilila amashiwi ya ulu lulimi pa kuya na pa kubwela mu kushimikila. Limo tatwalekwata indalama sha kushitamo ifya kulya pa kutuusha pa 12 koloko, kanshi twalebwelela fye ku ng’anda mu kubelenga. Kay Lindhorst, uo nalebomba nankwe, alishibe sana iciNgeleshi. Abalile amfunda iciNgeleshi pa kuti canguke kuli ine ukusambilila iciFrench.

Ico njibukisha sana muli bupainiya cacitike ilyo twali kwi tauni lya Victoriaville, ukwali abantu nakalimo 15,000 pali ilya nshita. Banono sana balelanda iciNgeleshi kulya, kanshi calyangwike ukubika amano ku kwishiba iciFrench. Umulungu wa kubalilapo fye, ukushimikila kwaliweme nshatalamona. Konse fye uko twaleya, abantu balepoka amabuuku yesu. Ilyo twabweleleko, twasangile abantu bonse nabaisalila mu mayanda nababwesha na makatani. Cinshi calengele bacite fyo?

Umupatili wa kuli ilya ncende aebele abantu bonse ukuti tabafwile kulanda na ifwe. Kanshi ilyo twaleya ku ng’anda ne ng’anda, abaice balitukonkele balepoosa amabwe pamo ne mfula yabuuta iyo balebulunganika. Na lyo line, abantu abengi balefwaya ukumfwa ifya mu Baibolo. Pa kubala, baletusuminisha fye ukuyabatandalila ubushiku. Nomba ilyo baishibe ifya mu Baibolo ifingi, batendeke ukulasambilila ukwabula no kutiina abena mupalamano abashatemenwe.

Muli ba 1950, ine na bankashinandi twabwelele ku Wakaw mu kutandala. Twalishimikile aba mu cilonganino ifyalecitika uko twalebombela. Ilyo ukulongana kwapwile, eluda uwaletungulula pa cilonganino atwebele ati, “Ala banyinenwe bakatemwa sana ilyo bakabuuka no kwishiba ukuti mwe bana babo mwalishileba Inte sha kwa Yehova!” Uyu eluda atwebele ukuti bamayo balesambilila Baibolo na Nte umo ifi ilyo bashilafwa. Ifilamba fya nsansa fyalilengalenga ilyo twaishibe ukutila bamayo balesambilila icine ca mu Baibolo ico bali no kutusambilisha abakaana kufwa bwangu.

Naupwa no Kutendeka Ukubombela Pamo na Bena Myandi

Mu 1956 naishibene na ba Merton Campbell, baNte abo bakakilepo na mu cifungo pa myaka ibili ne myeshi itatu ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Cibili pa mulandu wa kuti balikeene ukuya ku nkondo. Uyu mwaka ninshi balibomba imyaka mupepi na 10 pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku Brooklyn. Ba Merton bali ne mibele isuma iyo balesambilila mu Baibolo, kabili nalimwene ukuti bakansunga bwino nga twaupana. Twalembeshenye amakalata pa myeshi imo, awe ne cumfwano cesu cakosa ica kuti twatemwana sana.

Twaupene na ba Merton pa 24 September, mu 1960. Ala te pa busuma ukwikala na bena mwandi pa myaka 47, pantu balakonka sana amafunde ya mu Baibolo! Pa myaka 58, ba Merton baabombela mu Dipartimenti ya Mulimo, iyafwilisha ifilonganino mu United States of America no kweba aba mu filonganino ifyo balingile ukukonka. Pa myaka ukucila 30, nabombele umulimo wa kuyemfya imiputule ya beni pa Bethel ku Brooklyn, e lyo baisampeela umulimo wa kuyemfya mu Fikuulwa fya Kulonganinamo Ukulongana Kukalamba mu musumba wa New York. Lyena mu 1995, ine na ba Merton batukuushishe ku Patterson apaba bakilomita 110 ukulola ku kapinda ka ku kuso. Uku, e kubela sana amasukulu yalekanalekana aya Nte sha kwa Yehova.

Ilyo nafumine pa ng’anda ninshi ndi ne myaka 12, nshaishibe no kuti kasuba kamo nkakwata aba bwananyina abengi sana mu cilonganino, ukubikapo na bo twafyalwa na bo inda imo. Ndafwaya sana ukuti inshita ikafike mu calo cipya ica kwa Lesa, ilyo fwe bana bonse tukalongana ukushinguluka bamayo no kubashimikila fyonse ifyacitike ilyo bena balelolela ukubuuka. Tukatemwa sana ukubashimikila ifyo Yehova atwafwile ukumwishiba fwe bana babo. Ala tulasekelela ukutila Yehova “alatutungulula mu makuba [nelyo inshila] ya bulungami”!—Amalumbo 23:3.

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 27]

Abafyashi bandi pa ng’anda apo twaleikala bonse na bamunyinane 7

[Icikope pe bula 29]

Ndi naabo twaleshimikila na bo ku Ottawa mu 1952

[Icikope pe bula 29]

Ndi na bamunyinane (ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo) Ann, Mary, Fred, Doris, John, ine, Bill, na Emily

[Icikope pe bula 29]

Ine na ba Merton pali ino nshita