“Inkondo ya Kupwisha Inkondo Shonse”
‘Ndemulaya ukutila, iyi nkondo e ya kupelako iikapwisha inkondo shonse.’—E FYALANDILE WOODROW WILSON, UWALI KATEKA MU AMERIKA UKUFUMA 1913 UKUFIKA 1921.
IFI, e fyo kateka umo aleenekela sana ukucitika ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yapwile imyaka 90 iyapita. Ilya nkondo iyali fye icalo conse, yalibipile sana ica kutila abacimfishe balefwaisha sana ukuti babalange ukuti ukuipeelesha kwabo mu kulwa kwali no kupwisha inkondo pa calo. Lelo inkondo sha bantunse tashipwisha amafya, pali bufi ukupwisha nkondo ine iileta amafya.
Kateka Wilson alisuswa ukulanda ukuti inkondo ikapwa, pantu myaka fye 20 yapitilepo ne nkondo ya calo iya bubili na yo yalisombweke. Abafwile muli iyi nkondo ya bubili balifulile nga nshi ukucila na bafwile mu ya kubalilapo. Muli iyi yine myaka 20 kwali ubuyantanshi mu fya kupangapanga ica kuti abantu bapangile ifyanso fya maka ifya kwipailako abantu abengi pa muku umo. Ilyo Inkondo ya bubili yapwile, e lyo bakateka mu fyalo fyonse bamwene ukutila kwali no kubako inkondo na shimbi ishali no kubuuka.
Mu 1945, Douglas MacArthur, uwali Umukalamba wa bashilika ku Amerika alandile ukuti: “Inshita twakwete iya kupwisha inkondo naipita. Kanshi nga ca kuti tatupangile ifyanso fya maka ino ine nshita, Armagedone ikabuuka.”
MacArthur alimwene ifyo amabomba yabili fye aya maka nga nshi yaonawile imisumba ya Nagasaki na Hiroshima, ninshi inkondo ya calo iya bubili ili na mu kupwa. Ilyo amwene ifyo yalya mabomba yabili yaonawile ilya misumba ibili iya ku Japan, asukile atendeka ukulondolola “Armagedone” ukuti ni nkondo ya kubomfya ifyanso fyakalipisha ifingonaula abantu bonse na fyonse ifyaba pano isonde.
Abantu bacili balatiina ukuti napamo kukaba inkondo na imbi iya mabomba iikepaya imintapendwa pa muku umo. Ilyo calefika muli ba 1960 ifyalo fyakwatisha amaka fyalyumene akapi pa kuti “fingonaula abafwaya ukufisansa.” Ico ifi fyalo fyalefwaya sana kukwata ifyanso fya maka ifya kwipailako abalwani abengi no konaula ubunonshi bwabo, kabili bali no kusansa ifyalo fyalelwa inkondo ukwabula no kusakamana ukuti ni nani atampile iyo nkondo. Abengi tabacetekele ukuti uku kuumana akapi kwali no kuleta umutende pe sonde.
Pali ino nshita ifyanso fya maka sana e lyo fifulishe, na bantu abalefwa mu nkondo mintapendwa. Abantu na nomba balatiina ukuti inkondo iikepaya imintapendwa pa muku umo ikesa. Nangu cingati abantu balafwaisha ukuti inkondo shikapwe, banono bacetekela ukuti kukaba inkondo iikapwisha inkondo shonse.
Lelo Baibolo yalilanda pa nkondo iikapwisha inkondo shonse. Yalanda ukuti iyi nkondo ni “Armagedone.” Nomba abantu bena bamona kwati Armagedone ni nkondo ya mabomba iikepaya abantu abengi pa muku umo. Bushe Armagedone ine iyi ikapwisha shani inkondo? Icipande cakonkapo calayasuka ici cipusho.
[Abatuminishe Ukubomfya pe bula 3]
Icikope ca ba DTRA
[Abatuminishe Ukubomfya pe bula 4]
Umusumba wa Nagasaki, ku Japan, mu 1945: icikope ca ba USAF