“Wikaleka Ukulashimikila ku Ng’anda ne Ng’anda” — Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI

“Wikaleka Ukulashimikila ku Ng’anda ne Ng’anda”

Abashimika ili lyashi ni ba Jacob Neufeld

“Wikaleka ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda nangu cikabe shani.” Ilyo naleya ku mushi wali mupepi apalepele amakilomita yasano, naleibukisha aya mashiwi banjebele. Ilyo nafikile, nalitiinine ukuya pa ng’anda ya kubalilapo. Ilyo cangafishe ukuyafikapo, naile mu mpanga no kupepa sana kuli Lesa pa kuti nshipe. Pa numa ya kupepa sana, nabwelele pali ilya iine ng’anda ya kubalilapo no kubashimikila.

CALI shani pa kuti nsangwe muli uyu mushi wa mu ciswebebe caba mu calo ca Paraguay umo naleshimikila fye neka? Lekeni ntampile fye ilyashi ku ntendekelo. Nafyelwe mu November 1923, mu mushi wa Kronstalʹ uwabela mu calo ca Ukraine, mu mushi umwaleikala baMeno aba ku Germany. Mu kupwa kwa myaka ya mu 1700, baMeno bafumine ku Germany no kuya ku Ukraine, kabili kulya, balikwete insambu ishingi; balibapeele ubuntungwa bwa kupepa, (cikulu fye tabaleongola abantu ukulapepa nabo), baleiteka abene kabili tabalebasenda na ku nkondo.

Nomba ilyo ubuteko bwa Komyunisimu bwatendeke ukuteka, ubuntungwa baMeno bakwete bwalipwile. Mu kulekelesha kwa myaka ya mu 1920, amafarmu ayakalamba baMeno bakwete yasangwike aya buteko. Abantu tabalebapeela ifya kulya mpaka bacita ifyo ubuteko bwalefwaya, abalekana balebakanda icabipisha. Mu myaka ya 1930, abaume abengi balibasendele kuli bakapokola abo baleita ukuti ba KGB (Soviet State Security Committee), kabili ilingi balebasenda ubushiku, mpaka mu mushi onse mwashala fye abaume abanono. Batata babasendele mu mwaka wa 1938 ilyo nali fye ne myaka 14, kabili ukutula ilyo line, nshatalabamonapo nangu kumfwa uko baba. Ilyo papitile imyaka ibili, umukalamba wandi na o balimusendele.

Ilyo umwaka wa 1941 wafikile, abashilika ba kwa Hitler e bakwete amaka pa calo ca Ukraine. Ilyo ici cacitike, ifwe twatile twalubuka ku kutekwa no buteko bwa Komyunisimu. Lelo indupwa sha baYuda 8 ishaleikala mu mushi wesu shalilubile mu kupumikisha. Ifi fyonse ifyacitike fyalengele ndelanguluka. Mulandu nshi fyonse fi fyacitikile?

Ukuba uwa Cishinka Kwalimpuswishe

Mu mwaka wa 1943 abashilika abena Germany balibwekelemo, kabili basendele ndupwa sha bena Germany ishingi mu kulwa inkondo, na balupwa lwandi abashelepo balibasendele. Pali iyi nshita, ninshi na ine balinyingisha kale mu bushilika kabili nalebomba na bashilika bakalamba aba kwa Hitler abali mu calo ca Romania. Kwali icacitike icampuswishe ku ntanshi.

Umukalamba wa bashilika apo nalebombela alinjeseshe ukumona nga nali uwa cishinka. Antumine ukuya mu kuwamisha yuniformu yakwe. Mwi tumba limo, alishilemo ulupiya ulo nasangile. Ilyo namubweseshe, alikene ati tashilemo ulupiya nangu lumo mwi tumba. Na ine nakoselepo fye ukuti ulupiya nalusangile mwi tumba lya yuniformu yakwe. Tapakokwele, naishileba inkonkani yakwe, ampeele umulimo wa fya kulembalemba, ukupeela abashilika incito, no kulalolekesha pa cipao.

Bushiku bumo mu nshita ya bushiku, abashilika abena Russia balishile no kwikata bonse, nine fye napuswike pantu nashele ku ncito ndepwishishisha imilimo imo iya bakalamba ba ncito. Ukuba kwena ni ne fye bashaikete, ne calengele ca kuti nali uwa cishinka, kabili ukuba uwa cishinka e kwalengele bampeele no yu mulimo waibela. Nkaana kuba uwa cishinka, na ine nga balinjikete.

Ici calengele bampeele cuti mu mwaka wa 1944, kabili nali no kubwelela pa ncito ilyo fye bali no kunjeba. Nabwelele ku ng’anda mu kumona bamayo. Ilyo nalelolela ukubwelela pa ncito, na-ambile ukubomba no waishiba ukukuula amayanda kabili ukwishiba uyu mulimo kwalingafwile ku ntanshi. Mu mweshi wa April mu 1945, abashilika abena America balishile mwi tauni twaleikala ilyabelele mupepi no musumba wa Magdeburg. Ilyo papitile umweshi, inkondo yalipwile. Bonse twalipuswike. Twamwene kwati ifintu fyali no kuwama ku ntanshi.

Bushiku bumo mu mweshi wa June, twaumfwile umuntu umo alebilisha ukuti: “Abashilika abena America balibwelelamo mailo ubushiku, lelo abashilika abena Russia balaisa lelo line ne nshita ya 11:00 koloko.” Calituputwile imisana pantu ubuteko bwa Komyunisimu e bwali no kwamba ukututeka na kabili. Bwangu bwangu ine na munyinane muli batata mwaice twa-ambile ukutontonkanya pa fyo twali no kufyuka. Ilyo ulusuba lyalefika pa kati, ninshi twalyabukiile kale mu citungu icalo ca America caleteka. Mu mweshi wa November, ninshi natucula no kubika imyeo yesu mu busanso, twabweleele mu citungu abena Russia baleteka no kufyusha indupwa shesu mu bumfisolo.

“Ukaleumfwikisha no Kulinganya”

Twaikele mu calo baleita kale ukuti West Germany. Ilyo papitileko inshita, naishiletemwa Baibolo. Pa nshiku ya Mulungu, naleya mu mpanga mu kubelenga Baibolo, nomba ifyo nalebelenga fyaleumfwika fye fimbi fimbi, fyaleumfwika ifya kale sana. Naleya na ku mafundisho ya lubatisho pa kuti ningabatishiwa no kuba mu lukuta lwa baMeno. Nomba calimpapwishe ilyo nabelengele mu citabo ca ku calici ukuti: “Tata ni Lesa, Umwana ni Lesa, no Mupashi wa Mushilo na o ni Lesa,” e lyo pakonkele icipusho ca kuti: “Bushe kwaba balesa batatu?” Icasuko balembele pe samba ca kuti: “Awe, aba batatu baba umo.” Naipwishe shimapepo pali ifi nabelengele mu citabo ca mafundisho. Na o anjaswike fye ati: “Mulumendo, ala umuntu talingile kulatontonkanya sana pa fya musango yu; bambi balipenenamo mu kutontonkanya kwa musango yo.” Apo pene fye, nalekele no kutontonkanya pa kubatishiwa.

Iyo papitile inshiku, naumfwile umuntu umo alelanda no mufyala wandi. Apo nalefwaisha ukwishiba, nalile apo bali kabili nalipwisheko uyu muntu amepusho. Pali iyi nshita nshaishibe ukuti uyu muntu ali ni Erich Nikolaizig, uwapuswike mu nkambi balecushishamo abantu iyabelele mu musumba wa Wewelsburg. Alinjipwishe nga ca kuti nalefwaya ukumfwikisha Baibolo. Ilyo nasumine, anjebele ukuti ali no kutendeka ukunsambilisha kabili ali no kulabomfya Baibolo yandi ukunanga ukuti fyonse ifyo akulansambilisha fya cine.

Ilyo Erich antandalile imiku iinono, anjebele ukuti tukayesangwa nankwe ku kulongana kukalamba ukwa Nte sha kwa Yehova, kabili uku kulongana kukalamba kwati e kwabalilepo ukubako ilyo inkondo yapwile. Nalitemenwe nga nshi ifyo balefunda kabili nalelemba amalembo yonse ayo bakalanda balebelenga no kulanda. Pa numa, naishileiluka ukuti umuntu nga asambilila Baibolo talingile ukwikala fye, ne ci canengele ukuleka ukusambilila. Kabili calinkosele ukusumina ukuti kwaba fye ukupepa kumo ukwa cine. Ilyo Erich aishibe ukuti nalefwaya ukubwelela ku calici nafumine, anjebele ukuti: “Ukaleumfwikisha no kulinganya ifyo twasambilila nobe ku fyo bakalasambilisha uko uleya.”

Nasambilile na bashimapepo ba ku calici nalepepa imiku fye ibili, kabili nailwike ukuti bashimapepo besu tabaishibe nangu cimo kabili tabalelanda icine ca mu Baibolo. Nalilembeele bashimapepo abengi amakalata, ukubepusha amepusho nakwete pa fyaba mu Baibolo. Umo ambweseshe amashiwi ya kuti: “Tawakwata insambu sha kulafwailisha ifyaba muli Baibolo pantu tawafyalwa libili.”

Umukashana nalefwaya ukuupa ampatikishe ukucita icintu icangafishe nga nshi. Uyu mukashana alepepa kwi calici lya baMeno. Balupwa lwakwe abapatile Inte sha kwa Yehova balimutunkile. Anjebele ati tatwakopane nga ca kuti naba Nte. Nomba pali iyi nshita nalishibe bwino icine ca mu Baibolo kanshi nalishibe ico nali no kusalapo, e ico nasalilepo ukumusha.

Tapakokwele, Erich alishile na kabili mu kuntandalila. Anjebele ukuti kwali no kuba ulubatisho umulungu wakonkelepo, kabili anjipwishe nga ningatemwa ukubatishiwa. Nalishininkishe kale ukuti Inte sha kwa Yehova bafunda ifya cine kabili nalefwaya ukubombela Yehova Lesa. Nalisumine ifyo Erich anjebele kabili balimbatishe muli bafa, mu May 1948.

Tapakokwele ukutula apo nabatishiwilwe, balupwa lwandi balefwaya ukukukila ku calo ca Paraguay, ku South America, kabili Bamayo balefwaisha sana ukuti tuye nabo. Lelo ine nshalefwaya ukuya pantu nalefwaya ukutwalilila ukulasambilila Baibolo no kwishibilapo na fimbi. Ilyo natandalile amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova mu Wiesbaden, nakumene na ba August Peters. Banjebele ukuti mfwile ukuya no lupwa pa kuti ndelusakamana. E lyo banjebele no kuti: “Nangu cikabe shani, wikaleka ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda. Nga ukaleka ninshi ukaba fye nga abantu ababa mu macalici yambi.” Ukufika na lelo, nalishiba ifyo amashiwi banjebele yacindama ne fyo cacindama ukulashimikila “ku ng’anda ne ng’anda.”—Imilimo 20:20, 21.

“Kasesema wa Bufi” Naisa mu Paraguay

Pa numa ya kulanshanya na ba August Peters, naninine ingalaba na balupwa lwandi no kuya ku South America. Ilyo twafikile mu Paraguay, twaileikala mu citungu ca Gran Chaco, kabili muli ici citungu na mo mwaleikala baMeno. Ilyo papitile imilungu ibili ukutula apo twafikiile, naimine ubulendo neka ukuya ndeshimikila mu mushi wali mupepi nga filya nacilanda pa kubala. Bwangu bwangu ilyashi lyalisalangene ukuti pa beshile pali kasesema wa bufi.

Iyi nshita, umulimo nasambilile uwa kukuula e lyo wangafwile sana. Cila lupwa ulwakukiile muli ici citungu, lwalefwaya ukukula ing’anda, aya mayanda yalekulilwa ne njelwa kabili ku mutenge balefimbako icani. Mu myeshi 6, nalekula fye amayanda kabili ilyo line nalekuula, naleshimikilako abantu ifya mu Baibolo. Abantu bali bwino sana, nomba ilyo nalepwisha fye ukubakuulila amayanda, tabalemfwaya.

Tapakokwele, ingalaba shaletele baMeno na bambi abali imbutushi ukufuma ku calo ca Germany. Pali aba, pali no mukashana we shina lya Katerina Schellenberg, uyu mukashana alisambilileko Baibolo na baNte panono kabili ilyo line aishibe ukuti balesambilisha ifya cine. Nangu ca kuti ali talabatishiwa, aleishibisha ukuti ali ni Nte ya kwa Yehova ilyo ali mu ngalaba. Ne ci calengele bamukanye ukwikala mu citungu icalo ca Germany caleteka. Ilyo ashele mu musumba ukalamba uwa Asunción uwa mu Paraguay, aingile incito ya kubomba pa ng’anda, asambilile ululimi lwa ciSpanish, alondwele na baNte kabili alibatishiwe. Mu October 1950, uyu mukashana washipa aishileba umukashi wandi. Mu fintu ifingi ifyo twapitamo pa myaka iingi, Katerina alintungilila no kungafwa.

Ilyo papitileko inshita, nalisungile indalama isho pa numa twashitilemo icikocikala na bakabalwe babili ifya kubomfya mu mulimo wa kushimikila, kabili naleibukisha ifyo Munyina Peters anjebele ukuti mfwile ukulashimikila lyonse. Pali iyi nshita ninshi nkashi yandi na o ni Nte, kanshi twaleya nankwe mu kushimikila. Ilingi line twaleima ne nshita ya 4 koloko ya ku maca, twale-enda amaawala yane, kabili pa numa ya kushimikila amaawala yabili nelyo yatatu, twalebwelela ku ng’anda.

Nalebelenga fye mu mpapulo ukuti kwaliba ukulongana kwa cintubwingi kabili pali uku kulongana balalanda amalyashi ya Baibolo, kanshi na ine e pa kweba abantu twalongana no kulongana. Nshabalile nonganapo mu Germany, kanshi natontonkenye fye ifyo ilyashi lyalingile ukuba kabili nalandile pa Bufumu bwa kwa Lesa. Abantu 8 e balongene ku kutika ilyashi, lelo ici calikalifye sana bashimapepo ba mwi Calici lya baMeno. Baimishe lulu wa kupoka ifitabo fyonse ifyalelanda pa fya mu Baibolo ifyo twapeele abantu, kabili baebele abantu ukuti belatuposha.

Pa numa, bantwele ku maofeshi yakalamba uko shimucindikwa na bashimapepo babili abafumine ku calo ca Canada banjipwishe pa maawala ayengi. Pa kulekelesha, shimapepo umo anjebele ukuti: “We mulumendo, kuti wasumina mu fintu fyonse ifyo ulefwaya, lelo twebe ukuti tawakulalanda ku bantu bambi ifyo wasuminamo.” Lelo ine nalikene ukusumina ifyo banjebele. E pa kuntamfya mwi tauni lyabo abati tabalefwaya kasesema wa bufi ukuba na bo abene baleti ni bamunyinabo aba cishinka. Ilyo nakeene, banjebele ukuti balalipila fyonse ifyalefwaikwa pa kuti ine no lupwa tuleya. Na ine nakoselepo fye ati nshaye.

Mu mwaka wa 1953, mu nshita ya lusuba, naile ku kulongana kukalamba mu Asunción. Kulya, nailelanda naba Nathan Knorr, abafumine ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ayabela ku Brooklyn, mu New York. Banjebele ukuti apo ukushimikila mu citungu ca baMeno tamwalefuma ifisuma fine fine, kuti cawama nga nakuukiile mu musumba ukalamba no kulabomba na bamishonari abatuminwe kulya.

Ukubika Ubufumu Intanshi

Mu Paraguay mwali fye baNte mupepi na 35 pali iyi nshita. Nalandile no mukashi wandi, kabili nangu ca kuti talefwaya ukukuukila mu musumba ukalamba, alisumine ukuya. Mu 1954, ine na Katerina twakuulile ing’anda yesu mu nshita twalekwata. Tatwalepuswa ku kulongana konse kabili lyonse pa mpela ya mulungu twalelanda na bantu pa fyaba mu Baibolo.

Nalikwete ne shuko lya kwenda na kangalila waletandalila ifilonganino, kabili nalepilibula amalyashi alelanda ilyo aletandalila ifilonganino fya mu Paraguay umo balelanda iciGerman. Apo nshaishibishe iciSpanish, umuku wa kubalilapo napilibwile ilyashi ukufuma mu ciSpanish ukutwala mu ciGerman, calinkosele sana, nalimo ici e cankoseelepo sana pa fintu nabombapo.

Pa mulandu wa kulwalilila kwa mukashi wandi, twakuukiile ku Canada mu 1957. E lyo mu 1963, twaile mu kwikala ku United States. Nomba konse uko tuya, lyonse fye tubika Ubufumu pa ntanshi mu fintu fyonse ifyo tucita. (Mateo 6:33) Ndatasha Yehova Lesa pa kunsambilisha icine caba mu Cebo cakwe, Baibolo, ilyo nali fye umwaice. Ifyo Icebo cakwe cansambilisha fyalingafwa mu nshila ishingi mu bumi bwandi!

Lishuko nga nshi ukwafwa abantu ukusambilila icine ca mu Baibolo icishaiwamina icalenga ukuti na ine mbe ne nsansa. Nomba insansa shikalamba nakwata, kumona ifyo Baibolo ya-afwa abana na beshikulu bandi ukufuma ku fye bwaice. Bonse fye balakonka ifyo Munyina Peters anjebele ku numa sana ukuti: “Wikaleka ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda nangu cikabe shani.”

[Amashiwi pe bula 22]

Insansa shikalamba nakwata kumona ifyo Baibolo ya-afwa abana na beshikulu bandi ukufuma ku fye bwaice

[Ifikope pe bula 20, 21]

Katerina na ine, apa ninshi ubwinga bwesu buli mupepi mu 1950

[Icikope pe bula 21]

Pa ng’anda yesu mu Paraguay, no mwana wesu ibeli, mu mwaka wa 1952

[Icikope pe bula 23]

Ulupwa lwesu lonse pali lelo

[Abatusuminishe]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 19]