Ifya Kucita pa Kuba Umufyashi Umwaume Umusuma

“Mwe bashibo, mwilakalifya abana benu, epali baba no bulanda.”—Abena Kolose 3:21.

BUSHE cinshi umufyashi umwaume engacita pa kuti talengele abana bakwe ukuba no bulanda? Cikankaala sana ukuti aishiba ubucindami bwa mulimo akwata uwa kuba umufyashi. Ulupapulo lumo ululanda pali bongobongo lwatile: “Umusango bawishi balesungilamo abana babo ulakuma sana ifyo abana bayumfwa ne fyo batontonkanya.”

Mulimo nshi umufyashi umwaume akwata? Mu ndupwa ishingi bawishi babamona ukuti e balingile ukusalapula abana. Abafyashi abanakashi abengi ilingi line baleba umwana uushileumfwa ati, ‘Lolela bawiso besa, walamona!’ Kwena ca cine, pa kuti abana bakule bwino balingile ukusalapulwa bwino e lyo limo abafyashi balingile no kukosa pa kubasalapula. Lelo, pa kuti umo abe umufyashi umwaume umusuma kwaliba na fimbi ififwaikwa.

Ica bulanda ca kuti te bafyashi abaume bonse abakwata abo bengapashanya pa kuti babe abafyashi abasuma. Abaume bamo bakulile ukwabula bashibo. Lelo, bambi abo bashibo bali abakali kabili aba-afya na bo kuti bafwaya ukulacita fimo fine ku bana babo. Bushe umufyashi umwaume uwa musango yu kuti acita shani pa kuti aleke ukucita ifi e lyo no kuba umufyashi musuma?

Kwaliba uko twingasanga ukufunda ukwingatwafwa kabili uko twingacetekela pa fya kuba umufyashi umwaume umusuma. Muli Baibolo e mwaba ukufunda ukwawamisha pa fya kusunga ulupwa. Ukufunda kwabamo te mashiwi fye iyo; kabili te kuti kutuletelele iyo. Ukufunda kwaba muli Baibolo kulanga amano ya Mwine wa Baibolo, Yehova Lesa, uwapanga ulupwa. (Abena Efese 3:14, 15) Nga muli bafyashi abaume, kuti cawama mwatontonkanya pa fyo Baibolo ilanda pa kukusha abana.a

Ukuba umufyashi umwaume umusuma kulafwa abana ukukula bwino no kuba aba nsansa e lyo kabili kulabafwa no kupanga bucibusa busuma na Lesa. Nga ca kuti umwana alomfwana bwino na bawishi kabili balikatana, kuti camwangukila ukupalama sana kuli Lesa. Pantu na kuba, Baibolo itweba ukutila Yehova, Kalenga wesu, ni Shifwe. (Esaya 64:8) Lekeni nomba tulande pa fintu 6 ifyo abana bakabila ukufuma kuli bashibo. Ilyo tulelanda pali cimo cimo, twalalanda na pa fyo ukukonka ifyaba mu Baibolo kwingafwa abafyashi abaume ukupeela abana ifyo bakabila.

1 Abana Balakabila Ukutemwikwa Kuli Bashibo

Yehova ni Wishi umusuma sana uo abafyashi abaume bonse bengapashanya. Ilyo Baibolo ilondolola ifyo Lesa omfwa pali Yesu, Umwana wakwe ibeli, itila: “Wishi alitemwa Umwana.” (Yohane 3:35; Abena Kolose 1:15) Yehova alilandile imiku fye iingi ukuti alitemwa Umwana wakwe kabili alasekelela muli ena. Ilyo Yesu abatishiwe, Yehova alandile ukufuma mu muulu, ati: “Uli Mwana wandi uo natemwa; ni we nsekelelamo.” (Luka 3:22) Yesu taletwishika ukuti Wishi alimutemwa. Cinshi abafyashi abaume bengasambilila kuli ifi Lesa acitile?

Mule-eba abana benu ukuti mwalibatemwa. Ba Kelvin, abakwata abana basano, batila: “Lyonse ndafwaya ukulanga abana bandi ukuti nalibatemwa pa kubeba ukuti nalibatemwa e lyo na pa kubika amano kuli umo umo. Na ine nalebacinjako amatebela no kubasamba.” Na kabili abana balakabila ukwishiba ukuti mulasekelela mu fyo bacita. Kanshi mwilaikalila fye ukubalengulula e kutila ukulabalungika fye umo shacela. Lelo, mulebatasha sana. Ba Donizete, abakwata abana abakashana babili, batila, “Umufyashi umwaume afwile ukubombesha ukufwaya apa kutashisha abana bakwe.” Nga ca kuti abana baishiba ukuti mulasekelela mu fyo bacita kuti balaumfwa ukutila balicindama. Ici kuti cabafwa ukupalama sana kuli Lesa.

2 Abana Balakabila Uo Bengapashanya

Ilembo lya kwa Yohane 5:19 litweba ukutila Yesu “acita fye ifyo amona Wishi alecita.” Nga mwamona, ili ilembo lileti Yesu alimwene no kulacita ifyo Wishi “alecita.” Ifi fine e fyo na bana bacita. Tutile abafyashi abaume balacindika abena mwabo, umwana na o ilyo alekula akalacindika abanakashi. Te bana abaume beka abasambilila ku fyo bawishi bacita, lelo na bana abanakashi na bo batampa ukumona abaume ukulingana ne fyo bawishi baba.

Bushe cilakosela abana benu ukulomba ubwelelo nga balufyanya? Abafyashi kuti basambilisha abana ukucita ici. Ba Kelvin balebukisha inshita imo ilyo abana babo abaume batobele kamera iya mutengo sana. Balikalipe sana ica kuti baumine pe tebulo lyapanduka no kupanduka. Ba Kelvin balyumfwile ububi sana pa numa kabili balilombele ubwelelo kuli bonse, na ku bena mwabo, pa fyo bakalipe icibi. Batila filya balombele ubwelelo fyalyafwile abana babo; abana na bo tacibakosela ukulomba ubwelelo nga balufyanya.

3 Abana Balakabila Ukukulila mu Lupwa lwa Nsansa

Yehova ni “Lesa wa nsansa.” (1 Timote 1:11) Kanshi tacitupapusha ukuti Umwana wakwe Yesu, alitemenwe sana ukuba na Wishi. Amapinda 8:30 yalatwafwa ukumfwikisha ukwampana kwali pali Yesu na Wishi, pantu yatila: ‘Nali nankwe ngo waishibisha imilimo, . . . na ine naleanga ku cinso cakwe lyonse.’ Ala mwandini Wishi no Mwana baleumfwana sana!

Abana benu bakabila ukukulila mu lupwa umuli insansa. Nga muleangalako na bana benu, mu lupwa lwenu mukaba insansa. Ukwangala pamo kulafwa abafyashi na bana ukulaumfwana. Ba Felix batile ifi twalanda pa muulu fya cine. Balikwata umwana umulumendo kabili batila: “Ukushako inshita ya kuba no mwana wandi kwalitwafwa sana ukulaumfwana. Ndateya ifyangalo nankwe, ukutandalila ifibusa nankwe, e lyo no kuya ku fifulo ifisuma nankwe. Ici calenga bonse mu lupwa tube abaikatana kabili no kulaumfwana.”

4 Abana Balakabila Ukubasambilisha Pali Lesa

Yesu asambilishiwe kuli Wishi. E co Yesu alandile ukutila: “Filya fine naumfwile kuli ena [Tata] e fyo ndesosa ku calo.” (Yohane 8:26) Lesa afwaya ukuti abafyashi abaume balesambilisha abana ukuba ne mibele isuma e lyo no kubasambilisha pali ena. Umulimo umo mwakwata mwe bafyashi abaume kusambilisha abana benu ifishinka fya kubatungulula. Mufwile ukutendeka ukubasambilisha lilya line bacili abanono. (2 Timote 3:14, 15) Ba Felix batendeke ukubelengela umwana wabo amalyashi ya mu Baibolo ninshi ali fye umunono. Ba Felix balebelenga amalyashi ayasuma, pamo na yalya ayasangwa mu citabo icitila Icitabo Candi Ica Malyashi ya mu Baibolo.b Ilyo umwana wabo akulile, ba Felix batendeke ukubomfya impapulo shimbi ishilanda pali Baibolo ishalingile umushinku wa mwana.

Ba Donizete batila: “Kwena calyafya sana ukulenga isambililo lya Baibolo ilya lupwa ukuwama. Calicindama sana ku bafyashi ukulanga ukuti balicindamika ifya kwa Lesa, pantu abana balamona nga ca kuti abafyashi tabacita ifyo bale-eba abana.” Ba Carlos, abakwata abana batatu, batila: “Tulakumana pamo lyonse cila mulungu pa kuti tulanshanye ifyo ulupwa lulefwaya. Cila muntu mu lupwa kuti asala ifyo alefwaya ukuti tukalanshanyepo.” Ba Kelvin lyonse balefwaya ukulalanda na bana babo pali Lesa konse uko bali kabili te mulandu ne fyo balecita. Ici catwibukishako na mashiwi ya kwa Mose aya kutila: “Amashiwi ayo ndemweba lelo yabe mu mitima yenu; kabili muleyasambilisha ku bana benu no kuyalandapo ilyo mwikele mu mayanda na lintu mule-enda mu musebo na pa kulaala na pa kubuuka.”—Amalango 6:6, 7.

5 Abana Balakabila Ukusalapulwa

Abana balakabila ukusalapulwa pa kuti bakabe abakalamba abasuma kabili aba mano. Abafyashi bamo batontonkanya ukutila pa kusalapula abana bafwile ukubakanda icabipisha, ukubikako fye no kubatiinya nelyo ukubasaalula. Lelo, Baibolo taitila abafyashi bafwile ukuba no lucu ku bana babo pa kubasalapula. Lelo abafyashi bafwile ukusalapula abana no kutemwa, nga filya fine fye Yehova acita. (AbaHebere 12:4-11) Baibolo itila: “Mwe bashibo, mwilakalifya abana benu, lelo mulebakusha ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova no kukonkomesha kwakwe.”—Abena Efese 6:4.

Kwena limo limo kuti calinga ukuuma umwana. Lelo umwana afwile ukumfwikisha umulandu mwamuumina. Umwana nga bamusalapula ku bafyashi tafwile ukulaumfwa kwati nabamupata. Baibolo taisuminisha ukuuma umwana icabipisha ica kuti nalimo bamucena no kumucena. (Amapinda 16:32) Ba Kelvin batila, “Ilyo nalefwaya ukulungika abana bandi pali fimo ifyabipishe ifyo bacitile, lyonse nalefwaya baumfwikisha ukuti ico nalebalungikila mulandu wa kuti nalibatemwa.”

6 Abana Balakabila Ukucingililwa

Abana balakabila ukucingililwa ku fingabaletelela na ku fibusa ifyabipa. Ica bulanda ca kuti muno calo mwaliba abantu “ababifi” abafwaisha ukonaula abana abanono. (2 Timote 3:1-5, 13) Kuti mwacingilila shani abana benu? Baibolo ilafunda bwino aiti: “Uwasalapuka nga amona ububi alabelama, lelo imbulwa mano shena shiya fye no kukandwa.” (Amapinda 22:3) Pa kuti mucingilile abana benu ku bubi, mufwile ukwishiba ifingabaletela amafya. Tontontonkanyeni pa fingabaletela amafya, kabili citenipo fimo pa kubacingilila. Ku ca kumwenako, nga mwasuminisha abana benu ukulatamba amafilimu, shininkisheni ukuti namwishiba bwino bwino ifyo baletamba. Kuti cawama ukubika TV apalemoneka apo mwingamona ifyo baletamba.

Abafyashi abaume bafwile ukupekanishisha no kusambilisha abana babo pa kuti baishiba ifya kucita na mafya bengakwata muli cino calo umwaba abantu bamo abafwaya uku-ulungana na bana. Bushe abana benu balishiba ifyo bengacita nga ca kuti umuntu afwaya uku-ulungana na bo ilyo mushilipo?c Abana benu balingile ukwishiba ico bakwatila ifya mfwalo e lyo ne cishifwile ukucitwa ne fi fintu. Ba Kelvin batila: “Nshalekele bambi, nangu fye bakafundisha, ati e bakansambilishisha abana pali ili lyashi. Naishibe ati mulimo wandi ukusambilisha abana bandi pa kupanga icupo e lyo na pa bantu abolungana na bana.” Abana babo bonse balikula fye bwino kabili nomba balyupa.

Lombeni Lesa Ukuti Amwafwe

Ubupe bwawamisha abafyashi abaume bengapeela abantu babo kubafwa ukuba ifibusa fisuma ifya kwa Lesa. Ifyo bawishi bacita fyalicindama sana. Ba Donizete batila: “Abafyashi abaume balingile ukulanga ifyo bacindamika bucibusa bwabo na Lesa. Ici cifwile ukumoneka sana sana ilyo bakwata amafya nelyo amacushi. Ilyo kwacitika ifya musango yu, e lyo abafyashi abaume balanga ifyo bacetekela sana Yehova. Ilyo mulepepela pamo no lupwa, no kulatasha Lesa libili libili pa busuma bwakwe ilyo mulepepa, mukasambilisha abana ifyo cacindama ukupanga Yehova ukuba cibusa wabo.”

Cinshi kanshi cifwaikwa pa kuba umufyashi umwaume umusuma? Fwayeni ukupanda amano kwa kwa Yehova Lesa, uwaishiba bwino sana ifya kukusha abana. Nga mwasambilisha abana benu ukulingana ne fyo Icebo ca kwa Lesa cilanda, kuti mwamona ukuti ya cine amashiwi yaba pa Amapinda 22:6, apatila: “Ne lyo akakota takafumemo.”

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 19]

Abafyashi abaume bafwile ukuba ne mibele isuma iyo abana bengapashanya

[Icikope pe bula 20]

Bawishi bafwile ukusambilisha abana pali Lesa

[Icikope pe bula 21]

Abana balakabila ukubasalapula bwino