Bushe Cebo aali ni “Lesa” nelyo “lesa”?
ICI cipusho calilinga ukutontonkanyapo ilyo bakapilibula ba Baibolo balepilibula icikomo ca kubalilapo mwi buuku lya kwa Yohane. Muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya, bapilibula ici cikomo ukuti: “Pa kutendeka kwali Cebo, kabili Cebo ali pamo na Lesa, kabili Cebo ali ni lesa.” (Yohane 1:1) Mu maBaibolo yambi, amashiwi ya kulekelesha aya ili lembo bayapilibula ukuti Cebo ali “nga Lesa,” nelyo ifyapalako. (nge fyo Baibolo ya Moffatt ne ya mu Cibemba iya mu 1983 yalanda) Lelo mu maBaibolo ayengi, amashiwi ya kulekelesha ayaba pali Yohane 1:1 yalembwa ukuti: “Cebo ali ni Lesa.”—E fyo bapilibula na muli Baibolo ya mu cibemba iya mu 1956.
Mu milembele ya mu lulimi lwa ciGriki e lyo no kukonka fye ifyaba muli ili lembo, cilanga ukuti ifyo bapilibula amashiwi muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya e fyo yafwile ukuba, kabili “Cebo” te “Lesa” uwalandwapo pa ntendekelo ya cikomo. Nomba bambi balatwishika ifi twalandapo pantu mu lulimi lwa ciGriki ulo balelanda kale, tamwali amashiwi ya kulanga ukuti balelanda pa muntu umo nelyo icintu cimo. E mulandu wine cingawamina ukumona ifyo Baibolo ya mu lulimi balelanda kale sana yalanda pali ili lembo.
Ulu lulimi ciSahidi, ico bafumishe ku lulimi lwa ciCoptic. Ululimi lwa ciCoptic balelulanda mu calo ca Egupti ilyo fye Yesu afumine pano calo, e lyo ululimi lwa ciSahidi lwena lwaleumfwika kwati ciCoptic balelanda pa kubala. Icitabo ca The Anchor Bible Dictionary calanda pali Baibolo ya kubalilapo mu lulimi lwa ciCoptic ukuti: “Amalembo ya ciHebere e lyo na ya ciGriki yene bayapilibwile mu ciCoptic mu ma 200 C.E., kabili apo bayapilibwile ukufuma ku fimfungwa fya ciGriki ifyakokwesha pa malembo yonse, bushinino bukalamba twakwata ubwacila fyonse.”
Kwaba ifintu fibili ifisuma pa Malembo ya mu lulimi lwa ciCoptic ulo bafumishe ku ciSahidi. Ica kubalilapo ca kuti yalatweba ifyo Abena Kristu baishibe Amalembo ninshi umwaka wa 300 C.E. taulafika, pa nshita abantu batendeke ukusumina sana mu cisambilisho ca bulesa batatu. Ica bubili ca kuti, ululimi lwa ciCoptic lwalipalanako ne ciNgeleshi mu milembele. Amalembo ya ciGriki aya kubalilapo bayapilibwilile mu ciSyriac, iciLatini, e lyo ne ciCoptic. Ululimi lwa ciSyriac ne ciLatini, fyalipalana ne ciGriki ca kale pantu na mo tamwaba amashiwi ya kwishibilako ukuti balelanda pa muntu umo nelyo icintu cimo. Lelo iciCoptic cena calikwata ayo mashiwi. Uwaishibisha indimi sha kale Thomas O. Lambdin mu citabo ca kuti Introduction to Sahidic Coptic atile: “Ululimi lwa ciCoptic lwalikwata amashiwi yalanga bwino bwino ico nangu uo balelandapo kwati ni filya ne ciNgeleshi caba.”
Kanshi Baibolo ya mu ciCoptic ilatulanga bwino ifyo abantu kale baishibe ubupilibulo bwe lembo lya kwa Yohane 1:1. Finshi itulanga? Muli Baibolo ya mu ciSahidi ico bafumishe ku ciCoptic babomfya ishiwi lya kuti “lesa” pa mpela ya Yohane 1:1. E mulandu wine na mu Cibemba bapilibwila ukuti: “Cebo ali ni lesa.” Kanshi bakapilibula ba kale balilwike ukuti amashiwi ya kwa Yohane ayaba pali Yohane 1:1 tayalola mu kuti Yesu ni Lesa Wa Maka Yonse. Cebo ali ni lesa te Lesa Wa Maka Yonse.
[Ifikope pe bula 24]
(Nga mulefwaya ukumona ifikope, moneni muli magazini)
YOHANE 1:1. MULI BAIBOLO YA MU LULIMI LWA CI SAHIDI ULO BAFUMISHE KU CI COPTIC; P. CHESTER BEATTY-813
Pa kutendeka kwali Cebo
kabili Cebo ali pamo na
Lesa kabili Cebo ali ni
lesa
[Abatusuminishe]
Reproduced by Permission of the Chester Beatty Library