UKULANSHANYA ILYASHI LYA MU BAIBOLO
Ni Lilali Ubufumu bwa kwa Lesa Bwatendeke Ukuteka?—Ulubali 1
Ifi e fyo Inte sha kwa Yehova balanshanya na bantu. Natwelenganye ukuti ba Cameron baya pa ng’anda ya ba Jon mu kubashimikila.
‘MULEFWAYAFWAYA’ UKUMFWIKISHA
Cameron: Ba Jon, ndomfwa bwino sana nga ndelanshanya Baibolo na imwe.a Umuku wa kulekeleshako twalelanshanya, mwalipwishe icipusho pa Bufumu bwa kwa Lesa. Mwalefwaya ukwishiba umulandu Inte sha kwa Yehova basuminina ukuti Ubufumu bwatendeke ukuteka mu 1914.
Jon: Ee, nalebelenga icitabo cenu umo balemba ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka mu 1914. Nalefwaisha ukwishiba pantu mulanda ati fyonse ifyo mwasuminamo fyaba mu Baibolo.
Cameron: Ee, e fyo twasumina.
Jon: Nomba nalibelenga muli Baibolo. Lelo nshileibukisha ukumona ilembo ilyalanda pali 1914. E ico, naile pa Intaneti no kufwaya muli Baibolo ya pa Intaneti umwaka “1914.” Lelo tawasangilwe, yalembele fye ati: “Pasangwa 0.”
Cameron: Ndemutasha pa fintu fibili ifyo mwacitile ba Jon. Ica kubalilapo, mwalibelenga Baibolo yonse. Mufwile mwalitemwa sana Icebo ca kwa Lesa.
Jon: Nalitemwa sana Baibolo. Takwaba ibuuku ilyaba nga Baibolo.
Cameron: Ca cine mwalanda. Icalenga bubili ico ndefwaya ukumutashapo ni filya mwabelengele muli Baibolo ilyo mwalefwaya amasuko. Mwalicita filya fine Baibolo itukoselesha ukucita, itila: ‘Mulefwayafwaya’ ukumfwikisha.b Mulecita bwino sana ukulafwailisha.
Jon: Natasha mukwai. Ndefwaya ukutwalilila ukusambilila. Na kuba, nalifwailishapo kabili nalisanga ifyebo na fimbi ifilanda pali 1914 muli ici citabo tusambililamo. Mwaliba ilyashi pa ciloto imfumu yalotele, icilanda pa cimuti icikalamba ico batemene e lyo camena na kabili, ifyapalako nge fi.
Cameron: Ee ca cine. Uku kusesema kwaba mwi buuku lya kwa Daniele icipandwa 4. Kulanda pa ciloto icalotele Imfumu Nebukadnesari iya ku Babiloni.
Jon: Ee, e ico cine. Nalibelengele uku kusesema imiku ne miku. Nomba ukulanda fye icishinka, nshilemona ifyo uku kusesema kulekuma Ubufumu bwa kwa Lesa nelyo umwaka wa 1914.
Cameron: Ico mwalanda, ca cine ba Jon. Na kuba, na kasesema Daniele wine taishibe umwalolele fyonse ifyo Lesa amwebele ukulemba!
Jon: Ica cine fye?
Cameron: Ee, taishibe. Umfweni ifyo alandile pali Daniele 12:8, atile: “Awe ine nalyumfwile, lelo nshailwike.”
Jon: Kanshi te ine neka. Naumfwa bwino sana.
Cameron: Icishinka ca kuti, Daniele taishibe pantu inshita yali tailafika iya kuti Lesa alenge abantu ukwishiba fyonse ifyaba mu kusesema kwa kwa Daniele. Nomba muno nshiku, kuti twaishiba fyonse ifyaba muli uku kusesema.
Jon: Ninshi mwalandila ifyo?
Cameron: Moneni ifyo icikomo cakonkapo cilanda. Pali Daniele 12:9 patila: “Aya mashiwi yalikakwa kabili yalikomenenwa ukufika ku nshita ya ku mpela.” Kanshi abantu bali no kwishiba uku kusesema pa numa, e kutila “ku nshita ya ku mpela.” Kabili nomba line, mwi sambililo lya Baibolo tuli no kusambilila pa fintu ifyalekanalekana ifilecitika ifilanga ukuti tuleikala mu nshita ya ku mpela.c
Jon: Bushe te kuti munondolwele ukusesema kwaba mwi buuku lya kwa Daniele?
Cameron: Nalaeshako ukumulondolwela.
ICILOTO CA KWA NEBUKADNESARI
Cameron: Lekeni mbalilepo ukulanda pa ciloto Imfumu Nebukadnesari yalotele. E lyo pa numa twalalanda pa fyo cipilibula.
Jon: Cili fye bwino.
Cameron: Mu ciloto Nebukadnesari alotele, amwene icimuti icalepele ukufika na ku muulu. Lyena aumfwile malaika wa kwa Lesa alanda ati bateme icimuti. Lelo, Lesa alandile pa icishiki ukuti cali no kushala mu mushili. Pa numa ya “nshita 7,” icimuti cali no kumena na kabili.d Pa kubala, uku kusesema kwafikilishiwe pa Mfumu Nebukadnesari. Nangu ca kuti ali ni mfumu iyalumbuka sana, kwati cimuti icafikile ku muulu, balimutemene pa “nshita 7.” Bushe muleibukisha ifyacitike?
Jon: Awe nshileibukisha.
Cameron: Cisuma, Baibolo itila Nebukadnesari alifulungene pa myaka 7. Pali iyo nshita, tali imfumu. Lelo ilyo imyaka 7 yapitile, Nebukadnesari alipolele no kuba imfumu na kabili.e
Jon: Naumfwa ifyo mwalondolola. Nomba bushe ifi fyonse fyakuma shani Ubufumu bwa kwa Lesa no mwaka wa 1914?
Cameron: Uku kusesema kufikilishiwa imiku ibili. Umuku wa kubalilapo kwafikilishiwe, ni lilya Imfumu Nebukadnesari baifumishe pa bufumu. Umuku walenga bubili kwafikilishiwe ni lilya ukuteka kwa kwa Lesa kwapumfyanishiwe. Kanshi ukufikilishiwa kwalenga bubili e kwakuma Ubufumu bwa kwa Lesa.
Jon: Mwaishiba shani ukuti ukufikilishiwa kwalenga bubili ukwa uku kusesema kulakuma Ubufumu bwa kwa Lesa?
Cameron: Ukusesema kwine uku e fyo kulanga. Ukulingana na Daniele 4:17, uku kusesema kwalisobelwe pa kuti “aba mweo beshibe ukuti Uwapulamo e uteka mu bufumu bwa bantunse kabili abupeela ku o atemenwe.” Bushe mwayamona ayo mashiwi yaleti “ubufumu bwa bantunse”?
Jon: Ee, aya yaleti “Uwapulamo e uteka mu bufumu bwa bantunse.”
Cameron: Cawama. Bushe muletontonkanya ukuti uyu “Uwapulamo” ni nani?
Jon: Ndemona ni Lesa.
Cameron: Mwalungika. Aya mashiwi e yalanga ukuti ukusesema takulanda fye pali Nebukadnesari. Lelo kwalikumine no “bufumu bwa bantunse,” e kutila Ubufumu bwa kwa Lesa ubwaleteka abantunse. Nga twabelenga uku kusesema konse, kuti twamona ukuti ili e lyashi lyaba muli uku kusesema.
Jon: Mwalosha mwi?
ICO ILI BUUKU LILANDAPO
Cameron: Imiku iingi, ibuuku lya kwa Daniele lilanda pa mutwe we lyashi umo fye. Lilanda sana pa kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa ubo Umwana wakwe Yesu akabapo Imfumu. Ku ca kumwenako, natubwelele ku cipandwa 2. Belengeni pali Daniele 2:44.
Jon: Cisuma, paleti: “Mu nshiku sha shamfumu isho, Lesa wa mu muulu akemya ubufumu ubushakonaulwe nakalya. Kabili ubo bufumu tabwakashiilwe ku bantu bambi. Bukashonaula no kupwisha aya mabufumu yonse, kabili bwena bukeminina umuyayaya.”
Cameron: Mwabelenga bwino. Bushe mulemona ukuti ici cikomo cilelanda pa Bufumu bwa kwa Lesa?
Jon: Hmm. Nshishibe bwino.
Cameron: Pano, Baibolo yatila ubu Bufumu “bukeminina umuyayaya.” Bufumu bwa kwa Lesa fye e bwingabako umuyayaya, amabufumu ya bantu te kuti yabeko umuyayaya, bushe te ifyo?
Jon: Ca cine ico mwalanda.
Cameron: Ukusesema na kumbi ukulanda pa Bufumu bwa kwa Lesa ukwaba mwi buuku lya kwa Daniele ni uku ukusangwa pali Daniele 7:13, 14. Uku kusesema kulanda pa ukateka pali ubu bufumu, kutila: “Bamupeele ukuteka no bukata no bufumu, pa kuti abantu na bantu bonse, aba nko ne ndimi bamubombele. Ukuteka kwakwe kuteka kwa muyayaya ukushakapite, no bufumu bwakwe tabwakonaulwe.” Bushe muli uku kusesema muliko amashiwi ayo tulandilepo na kale?
Jon: Ee, kulelanda pa bufumu.
Cameron: Mwalungika. Lelo takulelanda fye pa bufumu ubuli bonse. Pantu kutile ubu Bufumu bukakwata amaka pa “bantu bonse, aba nko ne ndimi.” Mu mashiwi yambi ubu Bufumu bukalateka isonde lyonse.
Jon: Nomba namona ifyo ili lembo lilelandapo. Nshacishiba ifyo lyacilapilibula.
Cameron: Na kabili moneni ifyo uku kusesema kulanda, kutila: “Ukuteka kwakwe kuteka kwa muyayaya ukushakapite, no bufumu bwakwe tabwakonaulwe.” Bushe amashiwi yali muli uku kusesema tayapalene na yali pali Daniele 2:44?
Jon: Ee, nayapalana.
Cameron: Lekeni tupituluke mu fyo twalanshanya. Ukusesema kwaba muli Daniele icipandwa 4 kwalisobelwe pa kuti abantu beshibe ukuti “Uwapulamo e uteka mu bufumu bwa bantunse.” Aya mashiwi yalanga ukuti uku kusesema takwali no kufikilishiwa fye pali Nebukadnesari. Kabili mwi buuku lya kwa Daniele, mwaba ukusesema ukwingi ukulanda pa Bufumu bwa kwa Lesa ubo Umwana wakwe abapo Imfumu. Bushe na nomba tamulemona ukuti cili fye bwino ukusondwelela ukuti uku kusesema kwaba mu cipandwa 4 kwalikuma no Bufumu bwa kwa Lesa?
Jon: Awe nomba namona ukuti kwalikuma Ubufumu bwa kwa Lesa. Lelo nshilemona ifyo fileampana na 1914.
“INSHITA 7 SHIPITEPO”
Cameron: Natulande na kabili pa Mfumu Nebukadnesari. Mu kufikilishiwa kwa kubalilapo, icimuti ca mu kusesema caleimininako Nebukadnesari. Ukuteka kwakwe kwapumfyanishiwe ilyo icimuti bacitemene, e kutila ilyo afulungene pa nshita imo. Inshita 7 shapwile ilyo Nebukadnesari apolele no kubwelela pa bufumu. Mu kufikilishiwa kwalenga bubili, ukuteka kwa kwa Lesa kwali no kupumfyanishiwa pa nshita imo, lelo te kutila Lesa alifililwe ukuteka iyo.
Jon: Mwalosha mwi?
Cameron: Kale sana mu Israele, imfumu ishaleteka mu Yerusalemu shaleikala pa “cipuna ca bufumu ica kwa Yehova.”f Lesa e waleshibika pa bufumu pa kuti shiletungulula abantu bakwe. Kanshi ukuteka kwa ishi shamfumu kwaleimininako ukuteka kwa kwa Lesa. Lelo, mu kuya kwa nshita, imfumu ishingi tashaleba ne cumfwila kuli Lesa kabili na batekwa abengi e fyo balecita. Pa mulandu wa kuti abena Israele tabalemumfwila, mu 607 B.C.E. Lesa alisuminishe ukuti babacimfye ku bena Babiloni. Ukutula muli uyu mwaka, mu Yerusalemu tamwaleba imfumu iyalesontwa na Lesa. Kanshi ukuteka kwa kwa Lesa kwalipumfyanishiwe. Bushe namukwatapo icipusho?
Jon: Awe nafyumfwika.
Cameron: Kanshi inshita 7 shatendeke mu 607 B.C.E., nelyo pa nshita ukuteka kwa kwa Lesa kwapumfyanishiwe. Inshita 7 nga shapwa, Lesa ali no kusala Imfumu iipya, uyu muku yali no kulatekela mu muulu. Pali iyo nshita e lyo ukusesema kumbi uko twacibelenga mwi buuku lya kwa Daniele kukafikilishiwa. Nomba icipusho icicindeme ca kuti: Ni lilali inshita 7 shapwile? Nga twa-asuka ici cipusho, twalaishiba ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka.
Jon: Oho, nomba naishiba. Lekeni njesheko, inshita 7 shapwile mu 1914, te fyo?
Cameron: Ni fyo fine! Mwalungika.
Jon: Nomba mwaishiba shani ukuti shapwile mu 1914?
Cameron: Ilyo Yesu ali pano calo, ifyo alandile fyalangile ukuti inshita 7 shali tashilapwa.g Kanshi inshita 7 ciputulwa ca nshita icikalamba. Shatendeke imyaka iingi nga nshi ilyo Yesu ashilaisa pe sonde, kabili shalitwalilile na lintu abwelele ku muulu. Ibukisheni no kuti ukusesema kwaba mwi buuku lya kwa Daniele takwali no kwishibikwa mpaka “ku nshita ya ku mpela.”h Lelo, muli ba 1800, abasambi ba Baibolo balefwaisha ukwishiba uku kusesema kabili balibikileko amano ukubelenga. Bailwike ukuti inshita 7 shali no kupwa mu 1914. Kabili ificitika ukutula muli uyu mwaka filanga ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka mu muulu mu 1914. Uyu e mwaka inshiku sha kulekelesha nelyo inshita sha ku mpela shatendeke. Ninjishiba ukuti ifyo twalanshanya, ifyo mufwile ukutontonkanyapo, fyafula sana . . .
Jon: Ca cine. Nalapituluka na kabili muli fyonse ifyo twalanshanya pa kuti mfishibe bwino bwino.
Cameron: Mwisakamana. Na ine wine palipitile inshita pa kuti ng’umfwikishe uku kusesema ne fyo kufikilishiwa. Lelo, ndesubila ifyo twalanshanya fyalenga mwaishiba ukuti ifyo fwe Nte sha kwa Yehova twasuminamo pa Bufumu bwa kwa Lesa fyafuma mu Baibolo.
Jon: Awe nomba nasumina. Ndatemwa sana ifyo lyonse mulondolola ifyo mwasuminamo ukubomfya Baibolo.
Cameron: Natasha. Ninjishiba ukuti na imwe bene e fyo mufwaisha ukulacita. Lelo, nge fyo nacilanda, ifyo twalanshanya fyafula te kuti mufishibe fyonse apa pene fye. Mufwile namukwata amepusho na yambi. Ku ca kumwenako, natulanda pa fyo inshita 7 shakuma Ubufumu bwa kwa Lesa no kuti shatendeke mu 607 B.C.E. Nomba bushe twaishiba shani ukuti inshita 7 shapwile mu 1914?i
Jon: Ico e cipusho na ine ndetontonkanyapo.
Cameron: Baibolo ilatwafwa ukwishiba ifyo inshita 7 shalepa. Bushe te kuti mutemwe tukeselanda pali ili lyashi umuku ukakonkapo?j
Jon: Kuti natemwa sana.
Bushe kuliko ilyashi lya mu Baibolo ilyo mwingatemwa ukwishiba? Bushe mulafwaya ukwishiba fimo pa fyo Inte sha kwa Yehova basuminamo nelyo pa fyo bacita? Nga mwingatemwa ukwishiba ifyo, landeni ne Nte sha kwa Yehova. Bakatemwa sana ukulanshanya na imwe ayo malyashi.
a Inte sha kwa Yehova balalanshanya na bantu Baibolo lyonse ilyo baya mu kubasambilisha pa mayanda pa mwabo ukwabula ukubalipilisha.
c Belengeni icipandwa 9 mu citabo citila Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? icalembwa ne Nte sha kwa Yehova.
g Mu kusesema Yesu asobele pa nshiku sha kulekelesha, atile: “Abena fyalo bakanyantaula Yerusalemu [iimininako ukuteka kwa kwa Lesa], ikasuke aikumana inshita ya bena fyalo.” (Luka 21:24) Kanshi na lintu Yesu ali pano isonde ninshi ukuteka kwa kwa Lesa kwalipumfyanishiwa kabili cali no kuba ifi fine mpaka na mu nshiku sha kulekelesha.
j Icipande cikakonkapo cikalanda pa malembo ya mu Baibolo ayatwafwa ukwishiba ifyo inshita 7 shalepa.