Filya Abafyashi Batusambilishe Ifya kwa Lesa Fyalengele Nalunduluka

Mu 1913, batata ba John Mills balibatishiwe mu musumba wa New York ninshi bali ne myaka 25. Munyinefwe Russell e walandile ilyashi lya lubatisho. Tapakokwele ukutula apo batata babatishiwilwe, bakukiile ku Trinidad uko baileupa ba Constance Farmer abali Abasambi ba Baibolo abacincila. Batata baleyafwa abanabo ba William R. Brown ukutambisha abantu ubunkolanya bwa “Photo-Drama of Creation.” Balebombela pamo mpaka na lintu ba Brown na bena mwabo babatumine ku West Africa mu 1923. Batata na bamayo abali ne subilo lya kuya ku muulu, balitwalilile ukubila imbila nsuma mu Trinidad.

ABAFYASHI BESU BALITUTEMENWE NGA NSHI

Twafyelwe 9 mu mwesu. Bainike ibeli ati Rutherford ishina lya wali presidenti wa Watch Tower Bible and Tract Society. Ilyo nafyelwe pa 30 December mu 1922, banjinike ati Woodworth ishina lya kwa Clayton J. Woodworth uwalepituluka mu fyo balelemba muli magazini ya The Golden Age ilyo ishilafuma (iyo twita nomba ati Loleni!). Abafyashi besu balitutwele ku sukulu, lelo baletukoselesha sana ukupanga ifya kucita mu fya kwa Lesa. Bamayo balishibe sana ifya kulanshanya na bantu Amalembo. Batata balitemenwe sana ukutushimikila amalyashi ya mu Baibolo. Pa kutushimikila balebomfya umubili onse pa kuti ilyashi lyumfwike bwino.

Ukubombesha kwabo takwaile fye nga mu menshi. Ine na bandume nandi babili twalile kwi Sukulu lya Gileadi. Bankashi yesu batatu balibombele bupainiya pa myaka iingi pa cishi ca Trinidad and Tobago. Filya abafyashi baletusambilisha ifya kwa Lesa e lyo na filya bali ne mibele iisuma fyalenga fwe bana twalimbwa “mu ng’anda ya kwa Yehova.” Ifyo baletukoselesha fyalenga twatwalilila ukuba mu ng’anda ya kwa Yehova no kulabalula “mu mansa sha kwa Lesa wesu.”—Amalu. 92:13.

Pa ng’anda pa mwesu epo aba bwananyina balelanshanishisha ifya kubomba umulimo wa kubila imbila nsuma. Bapainiya balekumanina pa mwesu kabili ilingi line balelanda pali munyinefwe George Young umwina Canada uwali mishonari uwatandalile icishi ca Trinidad. Abafyashi bandi balelanda ifisuma pa bo balebomba nabo kale ba Brown na bena mwabo. Pali iyi nshita ba Brown na bena mwabo balebombela ku West Africa. Ifi fyonse fyalengele ntendeke ukubila imbila nsuma ninshi ndi ne myaka 10.

IFYALECITIKA ILYO NALI UMWAICE

Muli shilya inshiku, icilonganino ca kwa Yehova tacalepita mu mbali pa kulemba muli magazini pa fisambilisho fya bufi, pa makwebo yakalamba umwali bukaitemwe, na pa fikansa fya calo. Ifi fyalengele mu 1936 bashimapepo bebe umulashi wa buteko mu Trinidad ukuti abinde impapulo shonse isha Watch Tower. Twalifishile impapulo twakwete kabili twalitwalilile ukupeela abantu mpaka shonse shapwa. Twalikwete ne fipampa apalembelwe ifyebo kabili twalebomfya ne ncinga isho twalebikako ifipampa fya fyebo, twalebomfya no tupepala twa kupeela abantu kabili twaleikobeka ne fipampa fya fyebo pa kushimikila abantu imbila nsuma. Ifwe na ba bwananyina abalebomfya motoka ya cilimba mwi tauni lya Tunapuna twalibilile imbila nsuma na mu mishi iyabela ukutali mu Trinidad. Twalesekelela ilyo twalebomba uyu mulimo! Ukubombela pamo na ba bwananyina kwalengele mbatishiwe ilyo nali ne myaka 16.

Filya ulupwa lwesu lwatemenwe ifya kwa Lesa e lyo na filya twalebilila pamo imbila nsuma na ba bwananyina fyalengele nalafwaisha ukuba mishonari. Ncili nalefwaya ukuba mishonari na lintu naile ku Aruba mu 1944 mu kubombela pamo na munyinefwe Edmund W. Cummings. Twalitemenwe sana ilyo twakwete Icibukisho mu 1945 kabili abantu 10 pa bo twaitile e baishile. Mu mwaka wakonkelepo, icilonganino ca kubalilapo calipangilwe pa cishi.

Tapakokwele nalishimikile uo nalebomba nankwe Oris Williams ubunte bwa mu lyashi. Oris aletalika fyonse ifyo nalemweba pa kuti eleka ukusumina mu fisambilisho ifyo bamusambilishe. Lelo ukupitila mu kumusambilisha Baibolo, alisambilile ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda, kabili alibatishiwe pa 5 January mu 1947. Mu kupita kwa nshita, twalitemwanene kabili twalyupene. Oris atendeke bupainiya mu November mu 1950. Filya twaupene na Oris fyalengele ubumi bwandi bwawaminako.

UMULIMO TWABOMBELE MU NIGERIA UWALENGELE TUBE NE NSANSA SANA

Mu 1955 balitwitile kwi Sukulu lya Gileadi. Pa kuti tuipekanye ukuya kuli ili isukulu, ine no mwina mwandi Oris twalilekele incito, twalishitishe ing’anda ne fipe fimbi, kabili twalifumine pa cishi ca Aruba. Pa 29 July mu 1956, twalipwishishe Isukulu lya Gileadi mwi kalasi lyalenga 27, kabili batutumine ku Nigeria.

Ilyo umwina mwandi atontonkenye pa fyo cali kale alandile ati: “Umupashi wa kwa Yehova kuti walenga umuntu atwalilila ukubomba umulimo wa bumishonari ilyo ifintu fili bwino na lintu fishili bwino. Abena mwandi balefwaya ukuba bamishonari lelo ine nshalefwaya. Nalefwaya ukukwata ing’anda na bana. Nomba nalyalwike mu fyo naletontonkanya ilyo naishibe ukuti umulimo wa kubila imbila nsuma ulingile ukubombwa bwangu bwangu. Ilyo twalepwisha Isukulu lya Gileadi, ninshi naliipekanya ukuya mu kubomba bumishonari. Ilyo twalenina ubwato bwa Queen Mary, ba Worth Thornton abalebombela mwi ofeshi lya kwa munyinefwe Knorr batwebele abati ‘mwende umutende!’ Batwebele no kuti tukaya mu kubombela pa Bethel. Calimponeshe pa musao kabili natile ‘Iye!’ Lelo bwangu bwangu nalyalwike kabili nalishiletemwa ukubombela pa Bethel, apo nabombele imilimo iyalekanalekana. Umulimo natemenwe sana wa kupokelela abeni. Nalitemenwe abantu, kabili uyu mulimo walengele naishibana na ba bwananyina mu Nigeria. Abengi balefika pa Bethel ninshi nababutuluka ku lukungu, nabanaka, kabili bali ne cilaka ne nsala. Naletemwa ukubapeela ifya kulya ne fya kunwa e lyo no kubasansamusha. Iyi yonse yali milimo ya kwa Yehova iya mushilo, kabili ukwishiba ifi kwalelenga ndesekelela.” Kanshi imilimo yonse iyo twalebomba yalelenga tulelunduluka.

Bushiku bumo ilyo twaleliila pamo na balupwa ne fibusa mu Trinidad mu 1961, munyinefwe Brown alitwebeleko ifisuma fimo ifyacitike ilyo ena no mwina mwakwe balebombela mu Africa. Lyena ine nalandile pa fyo umulimo walelunduluka mu Nigeria. Munyinefwe Brown alinkumbatile kabili aebele batata ati: “Ba Johnny, tamwabombelako ku Africa, lelo Woodworth ena eko abombela!” Batata bayaswike abati: “Twalilila fye ukubomba Worth! Wikaleka!” Ifi ababombeele Yehova pa myaka iingi bankoseleshe fyalengele ndefwaisha ukulabomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma.

Mu 1962, balinjitile na kabili kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 37 ilyaliko pa myeshi 10. Munyinefwe Wilfred Gooch, uwali kangalila wa musambo mu Nigeria ali mwi kalasi lyalenga 38 kabili bamutumine ku England. Ilyo aile, nine natendeke ukwangalila umusambo wa ku Nigeria. Nga filya cali kuli munyinefwe Brown, na ine naleenda sana. Nalishibene na ba bwananyina mu Nigeria kabili nalibatemenwe. Nangu ca kuti tabakwete ifintu ifingi ifyo abantu mu fyalo ifikankaala bakwata, balesekelela kabili balitekele imitima ku fyo bakwete. Ifi fyalangile ukuti indalama nelyo ifyuma te filenga umuntu aleba ne nsansa. Nangu ca kuti tabakwete ifyuma, balemoneka bwino kabili aba busaka ilyo balelongana. Nga baleya ku kulongana kwa citungu, abengi balenina ifimbayambaya na mabasi ayo baleita abati bolekajasa. Ilingi line pali aya mabasi balelembapo amashiwi. Amashiwi yamo ayo balelembapo ya kuti: “Mu kuca bumo bumo e mu kuya.”

Ala aya mashiwi ya cine! Ifyo uwa bwananyina umo umo alebomba e lyo ne fyo twalebomba fyonse fyalicindeme. Ilyo umwaka wa 1974 walefika, bakasabankanya mu Nigeria bafikile 100,000. Ici e calo calenga bubili umo bakasabankanya bafikile kuli iyi mpendwa. Icalo cabalilepo ni United States. Cine cine umulimo walilundulwike!

Ilyo kwali uku kulunduluka, inkondo ya bana calo mu Nigeria iyaliko ukutula mu 1967 ukushinta mu 1970 yalikosele. Pa myeshi iingi, aba bwananyina mu citungu ico baleita abati Biafra icali bushilya bwa Mumana wa Niger tabalelanshanya na ba ku musambo. Twalebatwalila fye ifya kulya fya ku mupashi. Nga filya nacilanda pa kutendeka, apo twalepepa kabili twalecetekela Yehova, twaleyabuka umumana imiku iingi.

Ndebukisha bwino bwino ifyo twaleibika mu busanso pa kuti twabuke umumana wa Niger. Twaleibika mu kapoosa mweo ku bashilika abaleumfwa bwino ukupika abantu, ku malwele, e lyo na ku masanso yambi. Caleyafya ukupita pa bashilika ba buteko lelo caleyafya sana ukupita pa bashilika abapondokele ubuteko abali ku Biafra. Bushiku bumo mu nshita ya bushiku, nalyabwike Umumana wa Niger mu kabwato akanono ukufuma ku musumba wa Asaba ukuya ku musumba wa Onitsha no kuya ku musumba wa Enugu ku kukoselesha bakangalila. Nalile na ku kukoselesha baeluda kwi tauni lya Aba uko babebele ukulashimya amalaiti mu fikuulwa na mu mayanda ubushiku pa kuti abalwani belabamona. Ilyo twalelongana mu musumba wa Port Harcourt, tatwapwishishe no kulongana twapepele fye ipepo lya kulekelesha ilyo twaumfwile ukuti ku nse ye tauni abashilika babuteko bacimfya abashilika ba Biafra abapondokele ubuteko.

Caliweme ifi twalekumana pamo na ba bwananyina pantu calelenga bacetekela ukuti Yehova alebasakamana kabili balesambilila no kuti tabalingile ukulwako inkondo lelo balingile ukutwalilila ukuba abaikatana. Aba bwananyina mu Nigeria balitwalilile ukuba abaikatana mpaka inkondo yapwa. Balitemwanene kabili balikatene nangu ca kuti balipusene imitundu. Ala twalitemenwe ukuba pamo nabo muli ilya nshita ya bwesho!

Mu 1969, munyinefwe Milton G. Henschel e wali ceyamani pa kulongana kwa citungu ukwa bantu abafumine mu fyalo ifingi ukwaleti: “Umutende pe Sonde.” Uku kulongana kwabelele mu cibansa ca Yankee Stadium mu musumba wa New York. Apo nine naleyafwa munyinefwe Henschel nalisambilile ifintu ifingi. Uku kulongana kwaliko pa nshita iisuma pantu mu 1970 twalikwete ukulongana kwa citungu ukwa bantu abafumine mu fyalo ifingi mu musumba wa Lagos mu Nigeria ukwaleti: “Abantu abo Atemwa.” Uku kulongana kwaliko ilyo fye inkondo yapwile. Yehova e watwafwile pa kuti kube uku kulongana. Uku kulongana kwaliko mu ndimi 17, kabili abasangilweko bali 121,128. Munyinefwe Knorr, na munyinefwe Henschel e lyo na bambi abafumine ku United States na ku England balisangilwe kuli uku kulongana kabili abantu 3,775 e babatishiwe. Iyi ni mpendwa na imbi iikalamba iya bantu ababatishiwe pa bushiku bumo ukutula pa Pentekoste! Ilyo twalepekanya uku kulongana e lyo nakwatishepo ifya kucita ifingi ukutula apo nafyalilwa. Ala ca kupapa ifyo bakasabankanya balefulilako mu Nigeria ukucila ifyo balefula mu fyalo fimbi!

Pa myaka ukucila pali 30 iyo twabombele ku Nigeria, limo limo nalebombako bukangalila bwa muputule kabili naletandalila ne misambo ya mu West Africa. Ala bamishonari baletasha sana nga nalanshanya nabo kabili nga nabakoselesha! Balitemenwe nga nshi ilyo nabakoseleshe ukuti Yehova tabalaba! Kuli uyu mulimo nasambilileko ukuti ukubika amano ku bantu kulenga balabomba bwino kabili kulenga icilonganino ca kwa Yehova catwalilila ukuba icakosa na ba bwananyina balekatana.

Yehova e watwafwile ukushipikisha amafya ayo twakwete pa mulandu wa nkondo ya bana calo e lyo nayo twakwete pa mulandu wa kulwala. Twalimwene ifyo Yehova aletupaala. Ba Oris balandile abati:

“Ine na bena mwandi twalilwele malaria pa miku iingi. Bushiku bumo, ba Worth balibatwele ku cipatala mu musumba wa Lagos ninshi nabafwa icipuupu. Banjebele ukuti nalimo ba Worth tabapusuke lelo balipuswike! Ilyo bapupulwike, balyebeleko nasi umwaume uwalebatensha pa Bufumu bwa kwa Lesa. Pa numa, ine na ba Worth twalile ku cipempu ca kubwelelamo kuli ba Nwambiwe banasi babilileko imbila nsuma. Balisumine ukusambilila Baibolo kabili ilyo papitile inshita baishileba baeluda mu cilonganino cali mu musumba wa Aba. Na ine nalisambilishe abantu abengi icine, na bali abashilamu abakamamo na menshi balisambilile icine, balabombela na Yehova. Icalelenga tuleba sana ne nsansa ni filya twaishibe abena Nigeria, twabatemwa no kubatemwa, twaishiba intambi shabo, e lyo no lulimi balanda.”

Na cimbi ico twasambilile ca kuti: Pa kuti tulebomba bwino mu calo twaile, twalingile ukutemwa aba bwananyina nangu ca kuti bakonka intambi ishapusana ne sho tukonka.

BATUPEELA IMILIMO IMBI

Pa numa ya kubombela pa Bethel ya mu Nigeria, mu 1987 batwebele ukuya mu kubomba bumishonari pa cishi icisuma nga nshi ica St. Lucia icaba pali bemba wa Caribbean. Twalitemenwe sana uyu mulimo, lelo kwali na mafya ayashali mu Africa. Mu Africa abaume boopa abanakashi abengi, lelo pa cishi ca St. Lucia pena abaume balekala no mwanakashi uo bashaupana nankwe ukulingana ne funde. Icebo ca kwa Lesa calengele abasambi ba Baibolo abengi bayaluka.

Ilyo amaka yaile yalecepa pa mulandu wa kukula, mu 2005 Ibumba Litungulula lyatwebele ukukuukila ku maofeshi yakalamba ku Brooklyn mu New York ku U.S.A. Cila bushiku ndatootela Yehova pa mwina mwandi Oris. Umwina mwandi afwile mu 2015, kabili ncili ndomfwa ubulanda sana. Ali ni cibusa umusuma nga nshi, alikwete ukutemwa, kabili nalimutemenwe. Pa myaka 68 iyo twaikele mu cupo nalimutemenwe sana. Twalisambilile ukuti pa kuti tuleba ne nsansa mu cupo na mu cilonganino, tufwile ukulacindika abaletungulula, ukulabelelana uluse, ukuba abaicefya, no kuba ne fisabo fya mupashi.

Nga ca kuti ifyo twaleenekela taficitike, nelyo twafuupulwa, twaleeba Yehova ukuti atwafwe pa kuti tutwalilile ukumubombela. Ilyo twatwalilile ukwaluka, twalimwene ukuti cila nshita ifintu fyalewaminako, kabili ku ntanshi kuli ifisuma nga nshi!—Esa. 60:17; 2 Kor. 13:11.

Mu Trinidad and Tobago, Yehova alepaala abafyashi bandi na ba bwananyina bambi pa fyo balebombesha ica kuti bakasabankanya bonse bafika 9,892. Pa cishi ca Aruba aba bwananyina abengi balebombesha pa kuti bakoshe icilonganino ico nalimo kale. Pali ici cishi nomba paba ifilonganino 14. Nga ni mu Nigeria mwena bakasabankanya balifula nga nshi ica kuti nomba bafikile 381,398. Kumfwa pa cishi ca St. Lucia ababila pa Bufumu bwa kwa Yehova bafikile 783.

Nomba ndi ne myaka ukucila pali 90. Baibolo pa Amalumbo 92:14 ilanda pa balimbwa mu ng’anda ya kwa Yehova ukuti: “Bakalalelema na mu bukote, bakatwalilila ukulelema no kuba na maka.” Ndatasha sana Yehova pa fyo namubombela umulimo wakwe. Filya abafyashi bansambilishe ifya kwa Lesa fyalenga ndebombela sana Yehova. Apo Yehova alintemwa, alilenga ‘nabalula mu mansa’ shakwe.—Amalu. 92:13.