Abakalamba aba ku Cipani ca Bumi Balanda pa fyo Intaneti Ingalenga Imisepela Ukuba na Mafya—Finshi Baibo Yalandapo?

Pa 23 May, 2023, umukalamba wa ku cipani ca bumi ku United States alyebele abantu ukuti Intaneti ileonaula sana abacaice.

• “Nangu ca kuti Intaneti kuti ya-afwa abana abanono bamo e lyo ne misepela, kwaliba ifintu ifingi ifilanga ukuti Intaneti kuti yaonaula abana abanono ne misepela mu mibele e lyo na mu fyo batontonkanya.”—E fyalandile aba ku Social Media and Youth Mental Health: The U.S. Surgeon General’s Advisory, 2023.

Ifyo bafwalilishe ifilelanga ico tulingile ukusakamanina.

• Imisepela abali ne myaka 12 ukufika kuli 15 “abalepoosa ama-awala ukucila pali yatatu pa Intaneti cila bushiku balikwete sana amafya pamo nga ukusakamikwa ayali no kulenga balwala amalwele ya matontonkanyo.”

• Ilyo abana bakwete imyaka 14 “babomfeshe sana Intaneti casangilwe ukuti, tabalelaala sana, balebapumya ku banabo pa Intaneti, baleumfwa ububi pa fyo imibili yabo yalemoneka, baleisuula kabili baleba sana no bulanda. Ifi fyalecitika sana ku bakashana ukucila ku balumendo.”

Bushe abafyashi kuti bacita shani pa kuti bacingilile abana babo kuli aya mafya? Mu Baibo mwaliba ifyebo ifingabafwa.

Ifyo abafyashi bengacita

Muleafwa abana benu. Pamo nga abafyashi mulingile ukutontonkanyapo no kumona nga cili fye bwino ukusuminisha umwana wenu ukuti alebomfya Intaneti nelyo iyo.

• Ishinte lye funde: “Sambilisha umwaice umo afwile ukubela.”—Amapinda 22:6, futunoti.

• Pa kuti mwishibilepo na fimbi, belengeni icipande citila “Should My Child Use Social Media”

Nga ca kuti mwasuminisha umwana wenu ukulabomfya Intaneti, mufwile ukwishiba mafya yengafumamo kabili mulemonako ifyo umwana wenu acita nga ali pa Intaneti. Kuti mwacita shani ifi?

Mulecingilila umwana wenu pa kuti elatamba ifyabipa. Mulesambilisha umwana wenu pa kuti aleishiba ifintu ifyabipa ifyo ashifwile ukulacita pa Intaneti.

• Ishinte lye funde: “Ubulalelale no kukowela kwa musango onse nelyo ukufwaisha ukukwata ifingi te kwesha no kulafilumbula apo muli, . . . Te kwesha ukuba ne myendele ya nsoni nangu imilandile ya buwelewele nangu imipuulwe yabipa.”—Abena Efese 5:3, 4.

• Pa kuti mwishibilepo na fimbi belengeni icipande citila “Teaching Your Teenager Social Media Safety.”

Mulepangila abana benu amafunde. Ku cakumwenako, mulebika inshita ilyo abana benu bengabomfya Intaneti nelyo bashilingile ukubomfya, kabili mulebeba ne nshita balingile ukupoosa pa Intaneti.

• Ishinte lye funde: “E ico cenjeleni, . . . lelo mule-enda nga ba mano, mulebomfya bwino inshita yonse iyo mwashukila.”—Abena Efese 5:15, 16.

• Mulebomfya amavidio ya tukadoli twakulenga ayatila Mulecenjela Ilyo Mulelanshanya na Banenu pa Intaneti pa kwafwa umwana wenu ukwishiba ico cacindamina ukukanalabomfya sana Intaneti.