Bushe Yohane Kabatisha Ca Cine E Ko Ali?
Ilyashi lyaba mu mabuuku ya Mbila Nsuma lilanda pali Yohane Kabatisha, umwaume uwaleshimikila mu Yuda pa Bufumu ubwa kwa Lesa. Bushe ifyo Baibolo ilanda pali uyu mwaume fya cine? Natumone:
Baibolo itila: “Yohane Kabatisha aishile alebila mu matololo ya mu Yudea, aleti: ‘Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.’” (Mateo 3:1, 2) Bushe ifitabo fimbi na fyo fyalilandapo pali aya mashiwi? Ee fyalilandapo.
Mu citabo citila Jewish Antiquities ilyalenga XVIII, uwasambilile pa malyashi ya kale uwaliko mu nshita ya batumwa Flavius Josephus alandile pali “Yohane Kabatisha,” ati, “alekoselesha abaYuda ukuba abasanguluka, ukuipeelesha ukucita ifya kwa Lesa,” e lyo no “kubatisha abantu.”
Baibolo itila Yohane alikalipiile Herode Antipa uwaleteka umusumba wa Galili na Perea. Herode aleitunga ukuti mu Yuda uwalekonka amafunde ya kwa Mose. Lelo Yohane aebele Herode ukuti filya aupile Herodia umukashi wa kwa ndume yakwe alilufyenye. (Marko 6:18) Kwaliba ifyebo na fimbi ifishaba mu Baibolo ifyalandapo pali ili lyashi.
Josephus uwasambilila pa lyashi lya kale uo tulandilepo pa kubala atile, “Antipa alitemenwe Herodia” kabili “ukwabula ukumfwa ne nsoni amwebele ukuti alefwaya ukumupa.” Herodia alisumine no kusha umwina mwakwe no kupwa kuli Antipa.
Baibolo itila, “abantu mu Yerusalemu na bonse aba mu Yudea na ba mu mpanga yonse iyashingulwike Yordani baile kuli ena, na o alebatisha abantu mu Mumana wa Yordani.”—Mateo 3:5, 6.
Josephus na o alilangile ukuti ifi fyalicitike ilyo atile, “amabumba ya bantu” baleya mu kumona Yohane kabili “baletemwa icine cine ifyo alebasambilisha [no kubasansamusha].”
Kanshi twamona ukuti uwasambilila sana amalyashi ya kale Josephus uwaliko mu nshita ya batumwa alishininkishe ukuti Yohane Kabatisha ca cine e ko ali. Na ifwe bene tufwile ukushininkisha ukuti Yohane e ko ali.