Ni Kwi Cino Calo Cilelola?

Amafya yabipisha ne fintu fya kutulumusha nafiseeka sana mu calo! Bushe cishibilo ca cinshi?

UMUTELELWE: Amabomba yapuulika pa maliketi. Bakafundisha na bana be sukulu babapika imfuti. Abana banono baibwa ilyo abafyashi balabikilwa kuli fimbi panono. Abanakashi na baume abakoloci basanswa no kubebila mu kasuba katanda imono.

MU FYA MAPEPO: Amacalici yaleafwilisha ulubali lumo pa balelwa inkondo. Bashimapepo bapeelwa umulandu wa kwipayaula umukowa wa bantu. Bashimapepo baleulungana na bana; aba mu calici bafisa. Abantu abengi baleka ukuya ku macalici; ifikuulwa bapepelamo bashitisha.

IFILENGWA NA LESA: Abantu batemaula imiti mu mpanga ukuti babomfye impanga ku fya makwebo. Abapiina batemaula imiti ku kufwaya inkuni no kocako amalasha. Amenshi ya mu mushili yakowela, abantu tabalingile ukuyanwa. Ifiko fifuma mu maindastri na fimo abalondo babomfya ku kwipaye sabi fyaonaula isabi. Umwela uli uwakowela ica kuti ulelenga abantu ukukoola.

UKUSANGA UMWA KULIILA: Cashimikwa ukuti umuntu umo umo ku fyalo fyabela ku lubali luno ulwa Afrika, pa mwaka afola indalama ishinono nga nshi. Ubufunushi bwa bakalamba ba twampani bwalenga ubukwebo ukubongoloka, na bantu abengi basanguka amalofwa. Ubufumfuntungu bwalenga abantu ukulufya indalama isho balesunga ubumi bwabo bonse.

UKUCEPA KWA FYA KULYA: Abantu mupepi na mamilioni 800 mwi sonde lyonse basendama insala.

INKONDO: Abantu ukucila pa mamilioni 100 e bafwa ku nkondo mu myaka ya ba1900. Kwaba ifyanso fya nkondo ifingi ifingonaula abantunse bonse imiku iingi. Inkondo sha bana calo. Ukusansa kwa tupondo kukumine fye isonde lyonse.

IFIKUKO NA MALWELE YAMBI: Ukutendeka mu 1918, ubulwele bwa Spanish flu bwaipeye abantu amamilioni 21. AIDS nomba ili “e cikuko caipaya sana abantu ukucila icikuko icili conse icapita.” Kansa na malwele ya ku mutima filaleta ubulanda mwi sonde lyonse.

Mwilolesha fye pa lyashi limo na limo. Bushe aya malyashi ya kamo kamo fye? Nelyo bushe yapanga icintu cimo icilanga fimo?

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 5]

Bushe Lesa Cine Cine Alyangwako?

Abantu abengi pa kulunguluka ku fya kutulumusha ificitika nelyo pa kulufya ifipe atemwa ukufwilwa, balapapa ico Lesa ashilesesha ifya musango yo.

Lesa alyangwako. Alatupeela ifya kututungulula ifyashintililwapo no kwilulukwa kwine kwine ino nshita. (Mateo 11:28-30; 2 Timote 3:16, 17) Alipekanya inshila sha kupwishishamo ulukaakala, ukulwala, ne mfwa umuyayaya. Ukupekanya kwakwe kulanga ukuti tasakamana fye abantu ba luko lumo lelo aba mu nko shonse, imikowa, ne ndimi.—Imilimo 10:34, 35.

Bushe twalyangwa ku bufwayo bwa kwa Lesa? Bushe mwalimwishiba Kabumba wa muulu ne sonde? Nani ishina? Bufwayo nshi akwata? Alyasuka aya mepusho muli Baibolo. Mulya, e mo atweba ifyo alecita ku kupwisha ulukaakala pamo no kulwala ne mfwa. Nga tulefwaya ukunonkelamo, cinshi tulingile ukucita? Tulingile ukusambilila pali wene no bufwayo bwakwe. Kuti twanonkelamo shani mu kupekanya kwakwe ukwabula ukumutetekela? (Yohane 3:16; AbaHebere 11:6) Cimbi icifwaikwa kunakila ifyo afwaya. (1 Yohane 5:3) Bushe mwalyangwako kuli Lesa ica kuti kuti mwanakila ne fyo afwaya?

Pa kumfwikisha ico Lesa alekelapo fye pa filecitika, tufwile twaumfwikisha umulandu umo uwakakala. Baibolo yalilondolola uyu mulandu. Pe bula 15 muli luno lupapulo, uyu mulandu naulondololwa.

Bushe Fyalola Mwi?

YESU KRISTU atile: “Impela ya bwikashi” yali no kwishibikilwa ku nkondo, ukucepa kwa fya kulya, ifikuko, ne finkukuma.—Mateo 24:1-8; Luka 21:10, 11.

Ukutula mu 1914 abantu bepaiwa ku nkondo sha fyalo filelwishanya ne sha mikowa. Ne cilenga ilingi line ni co aba mapepo baipoosa mu fya mapolitiki, kabili ino nshita icilelenga kusansa kwa tupondo ukuli fye mpanga yonse.

Te mulandu no buyantanshi bwa sayansi mu fya bulimi, imintapendwa ya bantu pe sonde tabakwata fya kulya. Cila mwaka abantu ukufika ku mamilioni balafwa ku kubulwa ifya kulya.

Ifikuko, e kuti ukusalangana kwa malwele yambukila, na fyo fyaba mu cishibilo Yesu apeele. Pa numa ya Nkondo ya Calo iya 1, icikuko ca influenza caipeye abantu ukucila pa mamilioni 21. Calipusene ne fikuko fimbi ifya kale pantu cena cakumine isonde lyonse, ilyo ifya kale fyena fyalekuma fye abantu mu ncende imo. Cakumine ifyalo mwi sonde lyonse pamo ne fishi fyabela ukutali. Ubulwele bwa AIDS nomba bwandatile fye isonde lyonse, kabili ifikuko pamo nga TB, ubulwele bwa mpepo, ubupofu fileya fye pa ntanshi mu fyalo ifipiina.

Cashimikwa ukuti cila mwaka kwaba ifinkukuma ifingi ificitika mu calo ifya bukulu bwapusanapusana. Te mulandu ne fibombelo fyabako no buyantanshi mu kucita lipoti ilyashi, amasanso ayaponena ukwaba sana abantu pa mulandu wa finkukuma yaba e malyashi mu nyunshipepala ne milabasa.

Baibolo yasobele no kuti: “Ishibe ci, ukuti mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita shaibela ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, aba mataki, aba matutumuko, aba miponto, abashumfwila abafyashi babo, abashitasha, abashaba na bucishinka, abashaba na citemwishi, abashifwaya fipangano, aba lwambo, abashailama, abakali, abashatemwa busuma, bashikamfutu, bamunshebwa, abatuumikwa ku cilumba, abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa, abamoneka kwati bali-ipeelesha kuli bukapepa lelo abakaana amaka ya buko; kabili kuli aba talukako.”—2 Timote 3:1-5.

Na imwe kuti mwasumina ukuti tuleikala mu “nshita shaibela ishayafya,” bushe te ifyo?

Bushe mwalimona ukuti abantu bali-itemwa sana, ukutemwisha indalama, kabili baba ne cilumba?

Cine cine icalo lelo caisulamo abantu bapampamina pa kuti ico balefwaya mpaka cicitike kabili baba abashitasha, abashifwaya fipangano, abashaba na bucishinka.

Bushe mwalishiba ukuti bucintomfwa ku bafyashi pamo no kubulwe citemwishi ukwabipisha nafifulilako mwi sonde fye lyonse?

Mufwile mwalishiba ukuti tuleikala mu calo ca-andatilwa no kutemwa umusamwe lelo umushaba kutemwa busuma.

Ifyo e fintu Baibolo ilondolola imibele yali no kufula mu “nshiku sha kulekelesha.”

Bushe kulefwaikwa ubushininkisho na bumbi ubwa kwishibisha inshita tuleikalamo? Yesu asobele no kuti muli yi ine nshita, imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa yali no kushimikilwa pano isonde ponse. (Mateo 24:14) Bushe ileshimikilwa?

Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulupapulo lulanda pa fya mu Baibolo ulwabelako fye ukubilisha imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Yehova, lulalembwa mu ndimi ishingi sana ukucila ulupapulo ululi lonse ulwa pa mweshi.

Cila mwaka, Inte sha kwa Yehova babomba ama-awala ukucila pali 1 bilioni ukushimikila bambi ulwa Bufumu bwa kwa Lesa.

Pali ino nshita, Inte balalemba impapulo shilondolola Baibolo mu ndimi mupepi na 400 ukusanshako fye ne ndimi shilandwa na bantu aba ncepela abekala mu ncende umushailepela. Inte sha kwa Yehova balifisha imbila nsuma ku nko shonse; kabili balishimikila mu fishi ifingi na mu fifulo ifyacepesha ica kuti ukulingana na mapolitiki tafimonwa nge fyalo. Mu fyalo ifingi, balabomba umulimo wa kusambilisha Baibolo lyonse.

Cine cine, imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa ileshimikilwa mwi sonde lyonse, te ku kwalula aba pano calo bonse, lelo ku kubo bunte. Abantu konse konse balepeelwa ishuko lya kulanga nampo nga balyangwa ku wabumbile imyulu ne sonde kabili nampo nga bali no kucindika amafunde yakwe no kulanga ukuti balitemwa abantu banabo.—Luka 10:25-27; Ukusokolola 4:11.

Nomba line fye, Ubufumu bwa kwa Lesa buli no kuwamya isonde ukufumyapo ububifi bonse no kulilenga ukuba paradaise.—Luka 23:43.

[Akabokoshi pe bula 6]

Inshiku sha Kulekelesha Isha Cinshi?

Te nshiku sha kulekelesha isha bantunse. Ku bacita ukufwaya kwa kwa Lesa, Baibolo yatambika isubilo lya kwikala umuyayaya.—Yohane 3:16, 36; 1 Yohane 2:17.

Te nshiku sha kulekelesha ishe sonde. Icebo ca kwa Lesa cilaya ukuti isonde likekala umuyayaya.—Amalumbo 37:29; 104:5; Esaya 45:18.

Lelo, shino ni nshiku sha kulekelesha isha bwikashi bwabipa, umushaba ukutemwa kabili ni nshiku sha kulekelesha ku bacita ifyaba muli buno bwikashi.—Amapinda 2:21, 22.