◼ Tumashini utunono sana utwa kundapilako Abasumina ukuti utu tumashini tukabomba bwino, baleti, ku ntanshi uku abasambilila sayansi bakapanga utuntu utunono sana utukalabomba nga mashini uto bakulabika mu mubili wa muntu pa kuti twaposha ubulwele. Utu tumashini tukalakwata akantu kamo umo bakulalangilila ifyo tufwile ukuyacita mu mubili e lyo na po tulingile ukuyacite fyo. Ica kupapusha ca kutila utu tumashini utushaicepela, bakatupangila ku tuntu utunono sana ica kutila nga babika utu tuntu pamo, tutile utuli 1,000, ka mashini te kuti katikame ukufika na kuli lino ipepala mulebelengapo.

Apo utu tumashini tunono sana fye, baleenekela ukuti bushiku bumo bakatendeka ukutupisha mu mishipa ya mulopa pa kuti twalatwala no mwela tupeema ku filundwa fimbi ifya mubili ukushilefika umulopa, e lyo no kufumya fyonse ifingacilika umulopa ukwenda bwino mu mishipa pamo ne fiko fyonse ifiba kuli bongobongo. Balefwaya no kuti, utu tumashini tulefwayafwaya utushishi tuleta amalwele mu mubili no kutonaula. Kabili utu tumashini kuti baletubomfya na ku kusenda umuti no kuyaufisha palya pene apali ubulwele mu mubili.

Abasambilila sayansi baleti, nga kubomfya utu tumashini, bakalaishiba bwangu umuntu nga nakwata ubulwele bwa kansa. Samuel Wickline, dokota uwasambilila sana, atile: “Tatuletwishika ukutila ubulwele bwa kansa kuti bwaishibikwa bwangu lilya line fye buletendeka kabili abantu kuti baleundapwa ku muti uukali uwingalaya fye palya pene apali kansa, ne ci kuti calenga umuti wa kansa wilaletela abantu amafya na yambi.”

Nangu ca kutila cilemoneka kwati ifi fintu fya kwelenganya fye, basayantisti abengi balisumina ukutila utu tumashini tukabako. Basolwesolwe muli uku kufwailisha batile, mu myaka 10 utu tumashini tukatendeka ukubomfiwa ku kundapa abantu. Umo uwasumina sana ukuti fikabomba, asosele ukuti: “Utu tumashini utunono tukafumyapo amalwele yonse fye ne fikalipa ifyacusha sana abantu mu myaka ya ba1900, kabili abantu bakakwata sana amaka ya kucita ifyo balefwaya.” Na pali ino nshita abasambilila sayansi baleti nga babomfya utu tumashini ku kundapa inama, tulebomba bwino.

Tumashini utunono sana

Tumashini utunono sana utwa kundapilako utwapangwa na bantu kuti twaafwa badokota ukuposha ubulwele lilya line buletendeka. Ici cikope cilelanga ifyo kamashini kene aka akakulabomba nge nsandesande shakashika ishaba mu mulopa kakulamoneka

[Abatusuminishe]

Chromosomes: © Phanie/ Photo Researchers, Inc.