Nga mulefwaya ukukanaba na malangulushi, mufwile ukusanga amasuko ku mepusho aya yatatu ayacindama sana.

Ni kwi fwe bantu twafumine?

Cinshi twabela pano calo?

Bushe icalo cikaba shani ku ntanshi?

Ni kwi mwingasanga ifyasuko kuli ifi fipusho fyacindama? Ukucila ukulanda fye ifya mu mutwe wesu nelyo ifyo abantu bambi balanda, ifipande fyalakonka pali ici fyalalanda pa fyasuko fyaba mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Tulemukoselesha ukukupukula Baibolo yenu pa kuti muimwene mwe bene ifyo ilanda.

Bushe Fwe Bantu Twafumine Kwi?

MULANDU NSHI CACINDAMINA UKWISHIBA UKO TWAFUMINE? Abantu abengi babasambilisha ukutila ifya mweo pano calo fyapangike fye ifine. Babeba ukutila ifya mweo pano calo fyaleya filesanguka fye ifine mpaka mwafuma no muntu uwakwata amano, uutontonkanya kabili uufwaya no kwishiba ico abelako.

Nomba tontonkanyeni pali ici: Nga ca kutila twasangwike fye, elyo na Kabumba takwaba, ninshi fwe bantu tatwakwata mufyashi. Abantunse te kuti bakwate uwa kubapandako amano, atemwa uwa kubaafwa ukupwisha amafya. Ninshi kuti twacetekela fye abantunse ukuti e bengafumyapo ifyonaula isonde, no kupwisha ifikansa fya mitekele ya fyalo, kabili e bengatulanga ifya kucita nga twakwata amafya.

Bushe ukucetekela ukuti abantunse e bengatwafwa kuti kwamuletela umutende wine wine? Nga te ifyo, ishibeni ukutila kwaliba uwingamwafwa. Ici cishinka cilomfwika bwino, e lyo kabili calilolamo.

Ifyo Baibolo Isosa

Baibolo isambilisha ukuti Lesa e wabumba abantu. Tatwasangwike fye. Twalikwata Shifwe wa mano, uwatutemwa kabili uutusakamana. Moneni ifyo Baibolo yalondolola bwino ukuti Lesa e watubumbile.

Ukutendeka 1:27. “Lesa alengele umuntu mu cata cakwe, mu cata ca kwa Lesa e mo amulengele; umwaume no mwanakashi e fyo abalengele.”

Amalumbo 139:14. “Ndemutootela, pa kuti nalengelwe mu musango wa kutiinya kabili uwa kupapa; yapesha amano imilimo yenu. Umutima wandi mwaliwishibishe.”

Mateo 19:4-6. “Bushe tamwabelengo kuti uwababumbile ukufuma pa kutendeka ababumbile umwaume no mwanakashi, kabili atile, ‘E mulandu wine umwaume akashiila wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, kabili aba babili bakaba umubili umo’? E ico tabali babili na kabili iyo, lelo bali umubili umo. Kanshi, ico Lesa alundenye, umuntu e lundulula.”

Imilimo 17:24, 25. “Lesa uwalengele pano calo na fyonse ifyabapo, Wene, pa kuba Shikulu wa muulu na pano isonde, tekala mu matempele yakuulwa ku minwe ya bantu, kabili tapyungilwa ku minwe ya bantunse ngo ukabila fimo, pantu wene e upeela abantu bonse ubumi no mupu na fyonse.”

Ukusokolola 4:11. “Mwaliwamina, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata no mucinshi na maka, pantu mwabumbile ifintu fyonse, kabili ni pa mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kubumbwa.”

Ifilanda Baibolo Pali Uyu Mulandu Filaleta Umutende Wine Wine

Ukwishiba ukutila Lesa e o “ulupwa lonse . . . pano isonde lwainikwako ishina” kulenga twalacindika bambi. (Abena Efese 3:15) Ukwishiba ici kulenga twalaimona ifyo Lesa atumona e lyo twaishiba ne fya kucita nga tuli na mafya. Ifi Baibolo yalanda kuti fyatwafwa muli ifi twalalandapo.

Nga tulefwaya ukwishiba ica kucita pali fimo ifyafishe, tatwakasakamikwe sana ne fyo abantu balandalandapo pali uyo mulandu. Lelo tukacetekela ifyo Baibolo yalanda. Mulandu nshi? Pantu “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika ifintu, ku kusalapula kwa mu bulungami, pa kuti umuntu wa kwa Lesa abe uwafikapo bwino bwino, uwaipangasha umupwilapo ukubomba umulimo onse uusuma.”—2 Timote 3:16, 17.

Kwena pa kukonka ifyo Baibolo ilanda, kano twabikako sana amano. Limo pa kukonka ifyo ilanda tufwaikwa no kucita fimo ifyo umutima wesu ushingatweba ukucita. (Ukutendeka 8:21) Lelo nga twasumina ukutila Shifwe wa ku muulu uwaba no kutemwa e watubumbile, te kuti tuletwishika ukutila alishiba ifyo tulingile ukucita pa kuti tube ne nsansa. (Esaya 55:9) E mulandu wine, Icebo cakwe citwebela ukutila: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” (Amapinda 3:5, 6) Nga twakonka uku kufunda, tatwakulaaba sana na malangulushi ilyo twakwata amafya na lintu tulefwaya ukumona icingawama ukucita pali fimo ifyafishe.

Abantu bamo nga batupata, tatwakulaimona ukuti tuli ba fye, no kumona kwati tatwacindama nga bantu aba ku fyalo fimbi nangu umutundu umbi. Lelo tukalamona ukutila Lesa atumona ukuti twalicindama. Mulandu nshi? Pantu Shifwe, Yehova Lesa, “taba na kapaatulula, lelo mu luko lonse umuntu uumutiina no kubomba ubulungami alapokelelwa kuli ena.”—Imilimo 10:34, 35.

Ukwishiba ici cishinka kukatwafwa na ifwe bene ukukanaba ne mpatila. Tukamona ukutila takwaba nangu cimo ico twingalandila ukutila twalicindama ukucila aba ku fyalo fimbi na ba mitundu imbi, pantu Lesa, ni “ku muntu umo alengele inko shonse sha bantunse, ukwikala pano isonde ponse.”—Imilimo 17:26.

Kanshi ukwishiba ukutila twapangilwe fye no kuti Kabumba alatusakamana e citwafwa ukuba no mutende. Lelo kuli na fimbi ifyo tufwile ukwishiba pa kuti twatwalilila ukuba no mutende.

[Amashiwi pe bula 4]

Bushe abantu basangwike fye?

[Icikope pe bula 5]

Ukwishiba ukutila Kabumba wesu alatusakamana kulatupeela umutende

Cinshi Twabela Pano Calo?

MULANDU NSHI CACINDAMINA UKWISHIBA ICO TWABELAKO? Umuntu alomfwa sana ububi nga alemona ati tapaba icacindama ico abela pano calo. Lelo umuntu uwaishiba bwino bwino ico abela pano calo, alashipikisha. Viktor E. Frankl, uwasambilila sana pali bongobongo no mongololo, kabili uwapuswike ilyo abashilika ba ku Germany baipayawile abantu ku bulaya, alembele ukutila: “Ico namona icingafwa fye umuntu ukushipikisha na lintu ifintu fyabipa sana, kwishiba ukutila kwaliba icacindama ico abela pano calo.”

Lelo abantu balilanda ifintu ifingi sana kabili ifyapusana sana pali uyu mulandu. Abengi batila umuntu umwine e ufwile ukumona icikaankala ico abela pano calo. Lelo balya abasumina ukuti umuntu asangwike fye, bena batila takwaba icikankaala ico twabela pano calo.

Kanshi Yehova Lesa umwine, uwatupeela ubumi e wingatweba ico twabelako. Moneni ifyo Icebo cakwe cilanda pali uyu mulandu.

Ifyo Baibolo Isosa

Baibolo isambilisha ukutila kwaliba ico Yehova Lesa abumbile umwaume no mwanakashi. Umfweni ifyo Yehova aebele abafyashi besu aba kubalilapo.

Ukutendeka 1:28.“Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha; kabili mube na bukateka kwi sabi lya muli bemba, na ku fyuni fya mu lwelele, na ku fya mweo fyonse ifyenda pe sonde.”

Lesa alefwaya ukutila Adamu na Efa na bana babo bakalenge icalo conse ukuba paradaise. Talefwaya abantu balekota no kufwa; kabili talefwaya abantu ukonaula isonde. Lelo pa mulandu wa kuti abafyashi besu aba kubalilapo basalilepo ukucita icabipa, na ifwe twalipyana ulubembu ne mfwa. (Ukutendeka 3:2-6; Abena Roma 5:12) Nangu cali ifyo, Yehova acili afwaya ukuti ubufwayo bwakwe ubwa pa kubala bukafikilishiwe. Nomba line fye, isonde likaba paradaise.—Esaya 55:10, 11.

Yehova atubumbile na maka na mano ifingalenga tulecita ukufwaya kwakwe. Tatubumbile mu musango wa kuti tuleitungulula fwe bene. Moneni ifyo ifi fikomo fya mu Baibolo fyalondolola bwino ifyo Lesa afwaya ifwe ukucita.

Lukala Milandu 12:13. “Ukusupula kwa mulandu onse; fyonse nafyumfwika. Bela Lesa akatiina, baka amafunde yakwe; pantu ici e ca buntunse bonse.”

Mika 6:8. “Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?”

Mateo 22:37-39. “‘Uletemwa Yehova Lesa obe no mutima obe onse, no mweo obe onse, no kutontonkanya kobe konse.’ Ili e funde likalamba kabili e lya ntanshi. Ilya cibili, ilyapala lyene ni ili, ‘Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.’”

Ifilanda Baibolo Filatuletela Umutende Wine Wine

Pa kuti mashini ilebomba bwino kano umuntu aleibomfya ku mulimo baipangila. Na ifwe nga tatulefwaya ukuyonaula, nampo nga konaula bucibusa bwesu na Lesa nelyo ukutontonkanya kwesu, atemwa imibili yesu, tufwile ukulacita ico Kabumba wesu atubikiile pano calo. Moneni inshila tukwatilamo umutende nga twaishiba ico Lesa atubumbila.

Pa kucite co bamona ukuti e cacindama, abengi muno nshiku babika sana amano ku kunonka ifyuma. Lelo Baibolo itusoka ukutila “abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mwi tunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena.”—1 Timote 6:9, 10.

Lelo abatemwa Lesa ukucila ukutemwa indalama baliba ne nsansa. (1 Timote 6:7, 8) Balishiba ukutila ukubombesha kusuma kabili balishiba no kutila balikwata umulimo wa kupeela aba mu ng’anda yabo ifyo bakabila. (Abena Efese 4:28) Na lyo line, balakonka sana na filya Yesu atusokele ukuti: “Takuli uwingabombela bashikulu babili; pantu kuti apatapo umo no kutemwa umbi, nalimo kuti aikuminisha kuli umo no kusuula umbi. Te kuti mubombele Lesa ne Fyuma.”—Mateo 6:24.

Kanshi mu cifulo ca kumona kwati incito e yacindama sana pali fyonse, abatemwa Yehova babika sana amano ku kucita ukufwaya kwakwe. Balishiba ukutila nga babika amano ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa, Yehova Lesa akabasakamana. Na kuba, Yehova umwine aliipeela umulimo wa kubasakamana.—Mateo 6:25-33.

Ifya kumona abantu bambi. Abengi baimona ukuti balicindama ukucila abanabo. Ino nshita pano calo tapali mutende, ne calenga ni co abantu abengi ‘baliitemwa, tababa na citemwishi.’ (2 Timote 3:2, 3) Umuntu nga acita ifyo bashitemenwe nelyo nga tasumine ifyo balelanda, balaba ne “cipyu no bukali no kootoka no musaalula.” (Abena Efese 4:31) Ababubuke fi mu bukali ukwabula ukuikaanya, tabakwata mutende, lelo ‘bemyo lubuli.’—Amapinda 15:18.

Nomba abomfwila ifunde lya kwa Lesa ilya kutemwa abanabo nge fyo baitemwa, ‘balaba aba cikuuku, aba mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukulekelela’ abanabo. (Abena Efese 4:32; Abena Kolose 3:13) Nangu ca kutila abanabo tabali ne cikuuku, bena balafwaisha ukupashanya Yesu, pantu wena ilyo balemutuka, “tabwekeshemo ukutukana.” (1 Petro 2:23) Baba nga Yesu pantu balishiba ukutila ukucitila bambi ifisuma kulaleta insansa nangu fye abo balecitile fisuma ni balya abashitasha. (Mateo 20:25-28; Yohane 13:14, 15; Imilimo 20:35) Yehova Lesa alapeela umupashi wakwe ku bapashanya Umwana wakwe kabili umupashi abapeela ulabaletela umutende wine wine.—Abena Galatia 5:22.

Ngo kwishiba ifikacitika ku ntanshi kuti kwamwafwa shani ukuba no mutende?

[Amashiwi pe bula 6]

Umuntu afwile ukwishiba bwino bwino ico abela pano calo

[Icikope pe bula 7]

Yesu alitusambilisha ifya kukwata umutende wine wine

Bushe Icalo Cikaba Shani ku Ntanshi?

MULANDU NSHI CACINDAMINA UKWISHIBA IFYO CIKABA? Imicitile ya muntu ilingana ne fyo enekela ukucitika ku ntanshi. Abashaishiba ukutila icalo cikaba bwino ku ntanshi, batontonkanya fye ukutila icawama ‘kulya no kunwa, pantu mailo bakafwa.’ (1 Abena Korinti 15:32) Ukutontonkanya ifi, kulenga fye balalya sana no kunwesha ubwalwa. Lelo ifi fintu tafileta umutende wine wine, fileta fye amalangulushi.

Kwena nga ca kutila twacetekele ukuti abantu e bengawamya ifintu pa calo, te kuti tukwate isubilo lya kwikala bwino. Abantu balekowesha sana umwela na menshi, e lyo no konaula umushili. Ifintiinya fya kuti kukaba inkondo umo bakabomfya ifyanso fya maka sana fileya filefula. Ifipondo ifilesansa abantu na fyo filefulilako. Abantu abengi pano calo bapiina e lyo abengi na bo balecula ku malwele yalekanalekana. Lelo kwaliba ifingalenga twasubila ukuti icalo cikawama ku ntanshi.

Abantunse te kuti basobele ifyo icalo cikaba ku ntanshi, lelo Yehova Lesa ailondolola ukutila e “usobela pa kutendeka ifikacitika ku mpela, no kufuma kale ifintu ifishilacitwa.” (Esaya 46:10, NW) Bushe Yehova alandapo shani pa fyo icalo cikaba ku ntanshi?

Ifyo Baibolo Isosa

Yehova takaleke icalo ne fya mweo fyabamo ukonaulwa umupwilapo. Na kuba Baibolo yalaya ukutila Lesa ‘akonaula abaleonaule sonde.’ (Ukusokolola 11:18) Yehova akabomfya Ubufumu bwakwe nelyo ubuteko bwakwe ubwa ku muulu, ku kufumya ububifi pano calo no kuwamya isonde nga filya fine alefwaya libe pa kutendeka. (Ukutendeka 1:26-31; 2:8, 9; Mateo 6:9, 10) Amalembo ya mu Baibolo ayali pano yalatulanga ifikacitika pano calo ifikakuma umuntu onse.

Amalumbo 46:8, 9. “Iseni, mumone imilimo ya kwa Yehova, ifyo acito kupomona mu calo: aputulo bulwi ukufika ku mpela ya calo; ubuta abufuna, afuna ne fumo, amaceleta ayoca mu mulilo.”

Esaya 35:5, 6. “E lyo yakashibulwa amenso ya mpofu, na matwi ya bankomamatwi yakakomonwa; e lyo uwalemana amolu akacilauka nge nsebula, no lulimi lwa kwa cibulu lukaula. Pantu mu matololo e mwalepuka mwatula amenshi, ne milonga yafuma mu fiswebebe.”

Esaya 65:21, 22. “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako.”

Daniele 2:44. “Lesa wa mu muulu akemyo bufumu ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse, kabili bukeminina umuyayaya.”

Yohane 5:28, 29. “Inshita ileisa ilyo bonse ababa mu nshiishi bakebukishiwa kabili bakomfwa ishiwi [lya kwa Yesu] no kufumamo.”

Ukusokolola 21:3, 4. “Lesa umwine akaba pamo na bo. Kabili akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo, nangu kuloosha nangu kukuuta nangu kukalipwa tafyakabeko kabili iyo. Ifya ntanshi nafiya.”

Ifilanda Baibolo Pali Uyu Mulandu Filaleta Umutende Wine Wine

Ifi Baibolo yalanda pa nshita ya ku ntanshi limo nga tautontonkenyepo sana kuti fyamoneka kwati te kuti ficitike. Lelo uwalaya ifi fintu, ni Lesa te muntunse iyo. E lyo Yehova Lesa ‘tabepa.’—Tito 1:2.

Nga mwacetekela ubulayo bwa kwa Lesa no kulakonka amafunde yakwe, mukaba no mutende nangu ca kutila twikala mu nshita yayafya. Ifintu pamo nga inkondo, ubupiina, amalwele na macushi yesa mu bukote, nelyo fye ukwishiba ukuti mukafwa, tafyakonaule umutende wenu. Mulandu nshi? Pantu ninshi mwalicetekela ukutila Ubufumu bwa kwa Lesa bukafumyapo aya amacushi yonse.

Cinshi cingamwafwa ukucetekela ukuti amacushi yonse yakapwa? Mufwile “ukwalula amatontonkanyo yenu” no kushininkisha mwe bene “icabo kufwaya kwa kwa Lesa icisuma kabili icapokelelwa kabili icapwililika.” (Abena Roma 12:2) Kuti cawama mwaumfwilapo na fimbi ifilanga ukutila ifyo Baibolo yatulaya fikacitika. Mukamwenamo sana nga mwacite fi, pantu ifi e fingamuletela sana umutende.