-
Amafya Abafyashi Banakashi BakwataLoleni!—2005 | April
-
-
Amafya Abafyashi Banakashi Bakwata
“Imilimo ya pa ng’anda e milimo yacindama sana mu buntunse. . . . Nga ca kutila nyina talebombe milimo ya pa ng’anda, te kuti kube abakaibomba nelyo nga bakabako, tabakaishibe nangu panono.”—Kateka wa ku United States uwalenga 26, Theodore Roosevelt.
CINE CINE tulakabila abafyashi banakashi, lelo imilimo yabo yalicila pa kufyala fye abana. Ukulosha ku milimo abafyashi banakashi babomba, kalemba umo atile: “Abafyashi banakashi e basakamana sana ubumi bwa mwana, ukumufwaila isukulu, ukwaafwa umwana ukucenjela, ukusambilisha umwana imibele ya kwikalilamo e lyo no kwaafwa umwana ukuba uwashikatala.”
Umulimo umo uo abafyashi banakashi babomba kusambilisha abana. Apo amashiwi ya kubalilapo ayo umwana alanda asambilila kuli banyina, ululimi abalilapo ukulanda ilingi line ninshi e mutundu wa banyina. Banyina e bapoosa sana inshita na bana cila bushiku ukucila inshita bawishi bapoosa na bana, kanshi kuti twatila banyina e basambilisha sana abana no kubalungika. Kanshi ipinda lya ku Mexico ilitila, “Amasambililo mukaka uwa kwi bele” likomaila fye pa mulimo wacindama uwa bafyashi banakashi.
Yehova Lesa, Kalenga wesu, na o alacindika abafyashi banakashi. Na kuba ifunde limo pa Mafunde Ikumi ayalembelwe pa mabwe ku “munwe wa kwa Lesa” litila: “Ulecindika wiso na noko.” (Ukufuma 20:12; 31:18; Amalango 9:10) Ipinda lya mu Baibolo na lyo lilanda pa “amalango ya kwa noko.” (Amapinda 1:8) Abantu abengi ino nshita nabamona ubucindami bwa kusambilisha abana mu myaka ya kubalilapo itatu. Iyi ni nshita ilyo banyina bapoosa sana amano ku bana.
Mafya Nshi Abafyashi Banakashi Bakwata?
Abafyashi banakashi abengi ubwafya bakwata mu kusambilisha abana babo mu myaka yayafya iya mu kubangilila bwaba kubomba pa kuti basange umwa kusungila aba pa ng’anda. Ba United Nations basanga ukuti mu fyalo ifingi ifikankaala, abafyashi banakashi abengi abakwata abana abacepeleko pa myaka itatu balabomba.
Ubwafya bumbi ubo abafyashi banakashi bakwata kukusha abana beka fye pantu abalume babo balifuma pa ng’anda ukuya mu kubombela ku musumba umbi nelyo baliya ku calo cimbi. Ica kumwenako tukwete fitungu fyabela ku Armenia. Bashimika ukuti impendwa ikalamba iya baume baliya ku fyalo fya kutali mu kufwaya incito. Bambi abafyashi banakashi bashala fye beka na bana babo pantu abalume babo balibasha nelyo balifwa.
Mu fyalo fimbi ubwafya abafyashi banakashi abengi bakwata bwa kukanasambilila. Akabungwe ka UN Department of Economic and Social Affairs katunganya ukuti impendwa iikalamba iya banakashi mu calo conse tabasambilila. Na kuba akabungwe ka UNESCO katila impendwa ikalamba iya banakashi abashasambilila yaba mu Afrika, na mu fyalo fya balungwana, ku kabanga na ku kapinda ka ku kulyo aka Asia. Ukulundapo, abaume abengi basumina ukuti tacalinga ukusambilisha abanakashi pantu kuti kwalenga baba abashalinga ku mulimo wa kufyala abana.
Magazini ya Outlook itila, mu citungu cimo ica mu musumba wa Kerala mu India caliseeka sana ku bakashana abashilakumanya imyaka 15 ukuba abafyashi ilyo bacili abaice. Abaume ba mu citungu ici tabafwaya ukuupa umwanakashi uwasambilila. Mu Pakistan mwena, abana baume e bo bapoosako sana amano. Ifyo abana baume bakushiwa filenga basanga incito ya malipilo yasuma pa kuti bakasakamane abafyashi babo nga bakota. Lelo icitabo ca Women’s Education in Developing Countries citila, “abafyashi tabafwaya ukupoosa indalama mu kusambilisha abana babo abanakashi pantu tabenekela abana banakashi ukusunga ulupwa.”
Ubwafya bumbi ni ntambi. Mu fyalo fimo ku ca kumwenako, bafwaya abafyashi banakashi ukukonka intambi isha kushitisha abana banakashi ku fyupo e lyo no kukonka intambi sha kusembululwa kwa banakashi. Ulutambi lumbi lwa kuti banyina tabafwile ukusambilisha abana babo abaume nelyo ukubasalapula. Bushe abafyashi banakashi bakakonka ulo lutambi no kulekela umulimo wa kusambilisha abana babo abaume ku bantu bambi?
Mu fipande fikonkelepo twalamona ifyo abafyashi banakashi balekumanisha ukubomba te mulandu na ya mafya. Twalasambilila ne fya kucindika sana abafyashi banakashi ne fya kumona bwino imilimo babomba iya kusambilisha abana.
[Akabokoshi ne Cikope pe bula 4]
“Umufyashi mwanakashi e ubombesha sana mu kusambilisha umwana ukucenjela, no kumwaafwa ukuitendekelako ukwishiba imilimo yapusanapusana.”—Aya mashiwi yalandilwe pa Regional Summit on Children’s Rights, ku Burkina Faso, mu 1997.
[Ifikope pe bula 3]
Abafyashi banakashi e basakamana sana ubumi bwa mwana, ukumufwaila isukulu, ukwafwa umwana ukucenjela, ukusambilisha umwana imibele ya kwikalilamo e lyo no kwafwa umwana ukuba uwashikatala
-
-
Ifyo Abafyashi Banakashi Balepwisha Amafya BakwataLoleni!—2005 | April
-
-
Ifyo Abafyashi Banakashi Balepwisha Amafya Bakwata
UBWAFYA ubo abafyashi banakashi abengi bakwata sana kubomba pa kuti basakamane aba pa ng’anda. Kwaliba na fimbi ifingi ifilenga ukuti abafyashi abanakashi bamo balekusha abana beka ukwabula uwa kubaafwa.
Margarita uwikala ku Mexico mushimbe na bana babili. Akusha fye abana eka. Atila: “Calyafya ukusambilisha abana imibele isuma no kubakusha muli bukapepa. Ku numa uku umwana wandi umulumendo afumine ku mutebeto ninshi nakolwako panono. Nalimusokele ukuti nga akabwekeshapo, nshakamusuminishe ukwingila mu ng’anda. Ilyo abwekeshepo, nshamusuminishe ukwingila mu ng’anda lelo nalyumfwile ububi sana pa co nacitile. Nomba icaweme tabwekeshepo ukukolwa na kabili.”
Tapakokwele, Margarita atendeke ukusambilila Baibolo. Baibolo yalimwafwile ukusambilisha abana bakwe imisango isuma. Ino nshita Margarita na bana bakwe ni bakabomba ba nshita yonse aba Nte sha kwa Yehova.
Lintu Abalume Baya ku Calo Cimbi
Abaume abengi abekala mu fyalo ifipiina balaya ku fyalo fimbi ifikankaala ukufwaya incito, ukusha abakashi beka na bana. Laxmi, nyina uwikala mu Nepal atila: “Apo abalume bandi baila ku calo cimbi nomba papita ne myaka 7. Abana tababa ne cumfwila sana kuli ine nge fyo baleumfwila bawishi. Bawishi abalabapo pa ng’anda nga calyanguka.”
Te mulandu no kwafya kwa fintu, Laxmi alebomba bwino. Apo tafika sana apatali mu kusambilila, alifwaya aba kusambilisha abana bakwe abakalamba ifya kubomba imilimo ya ku sukulu iyo babapeela ukuyabombela ku ng’anda. Lelo apoosa sana amano ku kubasambilisha pa lwa kwa Lesa pa kutungulula isambililo lya Baibolo cila mulungu. Lyonse alasambilila Baibolo no kulanshanya ilembo lya bushiku na bana bakwe kabili alabasenda mu kulongana kwa Bwina Kristu.
Abafyashi Banakashi Abashasambilila Sana
Mu fyalo fimo ubwafya bumbi bwa kuti banamayo abengi tabasambilila sana. Aurelia uwikala ku Mexico uwakwata abana 6 alondolola ubwafya bwa banamayo bashasambilila. Atila: “Bamayo lyonse balelanda ati namayo tafwile ukusambilila. E calengele ukuti mfilwe ukusambilila ukubelenga kabili nalefilwa ukwafwa abana bandi ukubomba imilimo ya ku sukulu. Ala naleumfwa ububi. Nomba apo nshalefwaya ukuti abana bakacule nge fyo ine naculile, natendeke ukubombesha pa kuti basambilile.”
Nangu ca kutila umufyashi mwanakashi tasambilila sana, kuti ayaafwa abana bakwe ukusambilila. Fya cine filya balanda ukuti: “Banamayo nga basambilila ninshi bakasambilisha bwino abana babo abaume.” Bishnu uwikala ku Nepal, uwakwata abana batatu, tasambilile lelo ukufwaisha kwakwe ukwa kusambilila icine ica mu Baibolo no kufwaisha ukusambilisha abana bakwe kwalengele abikako amano ukusambilila ukubelenga no kulemba. Aleshininkisha ukuti abana bakwe balebomba imilimo ya ku sukulu, kabili lyonse aleya ku sukulu ku kulanshanya na bakafundisha ba bana bakwe.
Ukulosha ku kusambilila pa fya kwa Lesa ne fya kuba ne misango isuma, Silash umwana umwaume uwa kwa Bishnu alanda umulandu atemenwe banyina atila: “Ico natemenwe sana pa kubombesha kwa bamayo mu kutusambilisha ca kuti nga twalufyanya, baletupeela ifilangililo fya mu Baibolo pa kutulungika. Iyi nshila balebomfya pa kutusambilisha yalebomba bwino kabili yalengafwa ukukonka ukufunda kwa bamayo.” Bishnu alisambilisha abana bakwe abalumendo, bonse batatu balatiina Lesa.
Antonia uwikala ku Mexico, nyina uwakwata abana babili, atila: “Amasambililo nasambilile ya kufika fye mu gredi 6. Twaleikala mu mushi fweka, isukulu lya ku sekondari ilyapalamine ku ncende twaleikala lyali ukutali sana. Lelo nalefwaya abana bandi ukusambilila sana ukucila ine. Pa mulandu wa kufwaya ukuti abana basambile, natendeke ukupoosa inshita iikalamba sana mu kubasambilisha. Nabasambilishe ifya kubelenga, ukulemba, ne fya kulemba amanambala. Umwana wandi umukashana alelemba ne shina lyakwe kabili alishibe no kulemba amakalata yonse aya alufabeti ninshi talatendeka no kuya ku sukulu. Umwana wandi umulumendo alishibe ukubelenga bwino ninshi talatendeka no kuya ku sukulu lya baice.”
Ilyo bamwipwishe ifyo alecita pa kuti asambilishe abana ifya kwa Lesa no kubasambilisha imibele isuma, Antonia atila: “Nalesambilisha abana amalyashi ya mu Baibolo. Umwana wandi umwanakashi alelanda amalyashi ya mu Baibolo ukubomfya umubili, ninshi talatendeka no kulanda. Umuku wa kubalilapo umwana wandi abelengele Baibolo ku cintubwingi ninshi ali ne myaka ine.” Abafyashi banakashi abengi abashasambilila sana balebomba bwino mu mulimo wa kusambilisha abana babo.
Ukukaana Intambi Ishabipisha
Ulutambi abena Tzotzil aba ku Mexico bakwata lwa kushitisha abana babo abakashana ku cupo ilyo bali fye ne myaka 12 nelyo 13. Ilingi line abakashana babashitisha ku baume ababacilile sana ubukulu abafwaya ukukwata umukashi wa cibili nelyo uwa citatu. Nga ca kutila uyu mwaume tatemenwe umukashana, kuti abwesesha umukashana ku bafyashi bakwe no kupoka indalama shakwe. Ici e cacitike kuli Petrona. Banyina balishitishiwe ku cupo, bafyele umwana e lyo pa numa balilekene na balume babo. Ifi fyonse fyacitike ninshi banyina bali fye ne myaka 13! Umwana wa kubalilapo banyina kwa Petrona bafyele alifwile, e lyo balibashitishe ku cupo na kabili imiku ibili. Abana bonse pamo abo bafyele bali 8.
Petrona talefwaya ico ukumucitikila. Alondolola ifyo acitile. Atila: “Lintu napwishishe isukulu lya ku praimari, naebele bamayo ukuti nshilefwaya ukuupwa lelo ndefwaya ukutwalilila ukusambilila. Bamayo banjebele ati tapali ifyo bengacita lelo batile mfwile ukweba batata.”
Batata banjebele ati, “Nkakufwaila umwaume uwa kukuupa. Walishiba iciSpanish. Walishiba ukubelenga. Finshi fimbi ulefwaya? Nga ulefwaya ukusambilila, ufwile ukulailipilila we mwine indalama sha ku sukulu.”
Petrona atila: “Nacitile fye nga fintu batata balandile. Nalebila ifya kufwala no kubikapo ifya kuyemfya pa kuti nsange indalama isha kubomfya ku fyo nalefwaya.” E fyo apuswike ku ku mushitisha ku cupo. Lintu Petrona akulile, banyina batendeke ukusambilila Baibolo, ici calengele banyina ukushipa ukusambilisha abaice ba kwa Petrona abakashana imibele isuma iya mu Baibolo. Banyina kwa Petrona balisambilishe bwino abana babo pa bubi bwaba mu kukonka intambi isha kushitisha abakashana ku cupo. Bapeele icilangililo ukulanda pa cabacitikile lintu bali abaice.
Ulutambi ulo abengi bakonka lwa kuti mu lupwa ni bashibo beka fye e bafwile ukusalapula abana abaume. Petrona atila: “Banamayo mu mutundu wa bena Tzotzil babasambilisha ukuti balicepako pa baume. Abaume tabasunga bwino banamayo. Abana abalumendo na bo balakonka ifyo bawishi bacita, kabili beeba banyina ukuti: ‘Te kuti munjebe ifya kucita. Batata nga tabanjebele ifya kucita, te kuti ng’umfwe kuli imwe.’ Kanshi banyina tabasambilisha abana babo abalumendo. Nomba ino nshita apo bamayo balisambilila Baibolo, balicimfya ubu bwafya pantu balisambilisha bandume yandi Baibolo. Bandume yandi balisambilila ifyo ilembo lya Abena Efese 6:1, 2 lilanda. Litila: ‘Mwe bana, beni aba cumfwila ku bafyashi benu. . . . Cindika wiso na noko.’”
Mary umufyashi uwikala ku calo ca Nigeria, na o atila: “Icalo nakulileko, ulutambi lutila abafyashi abanakashi tabafwile ukusambilisha nelyo ukusalapula abana abalumendo. Lelo ukukonka ifyo Baibolo yalanda pali Loisi na Yunike—banakulu na banyina kwa Timote, kwalengele nakosapo ukukaana ulutambi lwa mu calo cesu no kutendeka ukusambilisha abana.”—2 Timote 1:5.
Lelo ulutambi lumbi ulwaba mu fyalo fimo lwaishibikwa nga “ukusembulula abanakashi.” Ifyo bacita kusembulula ku bwanakashi. Uwalandile ifyo ulu lutambi lwaba ni Waris Dirie, umwiminishi waibela uwaishibikwa sana mu kabungwe ka United Nations Population Fund. Waris Dirie balimusembulwile ku bwanakashi kuli banyina lintu ali ne myaka 5 mu kukonkana no lutambi lwa bena Somalia. Muli Lipoti imo batila, banamayo na bakashana mupepi na 8 nelyo 10 milioni abekala ku fyalo fya ku Middle East na mu Afrika napamo bali no kusembululwa. Nelyo fye ni mu United States, baletunganya ukuti abakashana 10,000 napamo bali no kusembululwa.
Cinshi cilenga ukuti kube ulutambi lwa musango yu? Bamo batontonkanya ukuti ku bwanakashi kwaliba ulubembu kabili batila kulenga umwanakashi ukukowela kabili te kuti opwe. Umulandu umbi uo basembulwila ku bwanakashi wa kuti ukusembululwa bushininkisho bwa kuti umukashana ni nacisungu kabili wa cishinka. Banyina kwa mwana nga bafilwa ukukonka ulu lutambi kuti balenga abalume babo ukufulwa e lyo na bantu bambi mu mushi.
Abafyashi banakashi abengi, na lyo line balisanga ukuti takwaba umulandu wine wine ulenga balecite fyo. Icitabo ca bena Nigeria icitila, Repudiating Repugnant Customs cilanda ukuti abafyashi banakashi abengi balikaaninina ndai ulu lutambi ulwa kusembulula abana babo abakashana.
Ca cine abafyashi banakashi mwi sonde fye lyonse balebomba bwino mu kucingilila abana babo no kubasambilisha te mulandu na mafya bakwata. Bushe abantu balatasha ukubombesha kwabo?
[Akabokoshi ne Cikope pe bula 5]
“Ifingi ifyo basambilila filanga ukuti takuba ukulunduluka ukuli konse nga banamayo tabalebombako mu fya bunonshi e lyo na mu fya mikalile ya muntu. Nga banamayo baitumpamo muli iyi milimo, bwangu bwangu kuti mwamona aba mu lupwa balaba no bumi busuma, balalya bwino; balakwata indalama ishingi kabili balasunga indalama ishingi ku banki. Te lupwa fye lumo ulunonkelamo, lelo na bekala calo bonse.”—Uwalandile aya mashiwi ni Kalemba Mukalamba uwa ba UN Kofi Annan pa March 8, 2003.
[Abatusuminishe]
UN/DPI abakopele icikope ni ba Milton Grant
[Akabokoshi ne Fikope pe bula 8]
Bamayo Baliipeeleshe pa Mulandu Wesu
Umulumendo we shina lya Juliano uwa ku calo ca Brazil atila: “Lintu nali ne myaka isano, bamayo balikwete incito iisuma. Lelo ilyo nkashi yandi afyelwe, bapingwilepo ukuleka incito pa kuti baletusunga. Bampanda mano ba pa ncito balyeseshe ukulesha bamayo ukuti beleka incito. Batile nga bana baupwa kabili bafuma pa ng’anda—bamayo tabakasangemo icibwesha nangu cimo mu milimo yonse iyo babombele. Lelo kuti natila ba mpanda mano balilubile; nshakalabe ukutemwa kwa bamayo.”
[Ifikope]
Banyina kwa Juliano bali na bana babo. Ku kuso kuli Juliano ilyo ali ne myaka isano
[Ifikope pe bula 6]
Bishnu asambilile ukubelenga no kulemba kabili pa numa ayafwile abana bakwe abaume ukusambilila amasambililo yasuma
[Ifikope pe bula 7]
Umwaice wa kwa Antonia alabelenga Baibolo pa kulongana kwa Bwina Kristu
[Ifikope pe bula 7]
Petrona ni kabomba wa nshita yonse pe ofesi lya musambo ilya Nte sha kwa Yehova ku Mexico. Banyina kwa Petrona abaishileba baNte pa numa, balasambilisha abaice ba kwa Petrona
[Icikope pe bula 8]
Waris Dirie aishibikwa ngo uulandilako banamayo ukukaana ulutambi lwa kusembulula abanakashi
[Abatusuminishe]
Abakopele icikope ni ba Sean Gallup/ Getty Images
-
-
Imilimo Yacindama Abafyashi Banakashi BabombaLoleni!—2005 | April
-
-
Imilimo Yacindama Abafyashi Banakashi Babomba
Imilimo iyo abafyashi banakashi babomba ilingi line abantu baimona nge ishacindama kabili tabatasha. Imyaka iyapita, abantu bamo batendeke ukusuula imilimo abafyashi banakashi babomba iya kusakamana abana. Baletontonkanya ukutila iyi milimo tayacindama sana nga kuilinganya ku bantu basambilila kabili balandile ukutila ukusakamana abana mulimo wakosa. Nangu ca kutila abantu abengi kuti batila ukutontonkanya kwa musango yo kwalilubana, ifyo abantu balanda pa milimo ya bafyashi banakashi ilingi line filenga abafyashi banakashi ukulatontonkanya ukuti ukusunge ng’anda no kusakamana abana mulimo wa pa nshi. Bamo balanda fye no kutila namayo alakabila ukusambilila imilimo imbi iishili ya pa ng’anda pa kutila akekale bwino.
Lelo, abaume abengi abaupa na bana babo balatasha imilimo umufyashi mwanakashi abomba mu lupwa. Carlo, uubomba pe ofesi lya musambo ilya Nte sha kwa Yehova mu calo ca Philippines, atila: “Icalenga ukutila mbe pano pa musambo kusambilisha kwa bamayo. Batata bena baletukalipila no kutukanda nga twalufyanya apo pene fye, lelo bamayo bena baletwaafwa pa kutulondolwela no kupelulushanya na ifwe. Ndatasha sana ifyo bamayo baletusambilisha.”
Peter, uwikala mu calo ca South Africa, ni umo uwa bana 6 uwakushiwe na banyina abashasambilila sana. Bawishi ba kwa Peter bafumine pa ng’anda no kusha bakashi na bana beka. Peter alebukisha ifyo cali. Atila: “Bamayo tabalefola indalama ishingi ku ncito balebomba iya kuwamya pa ng’anda e lyo ne ya kuwamya mu fikuulwa. Calyafishe ukutulipilila indalama sha ku sukulu. Ilingi line twalelala insala. Calikosele kuli bamayo ukusanga indalama sha kusonkela ing’anda. Te mulandu no bwafya bonse ubu, bamayo bali fye abakosa. Balitusambilishe ukukanailinganya kuli bambi. Bamayo ababula kukosapo ukubomba, nga tatwafika pano.”
Ahmed umulume, uwa ku calo ca Nigeria, alondolola ifyo ayumfwa pa kwafwa kwa mukashi wakwe mu kukusha abana. Atila: “Ndatasha imilimo umukashi wandi abomba. Nga nshilipo, nshitwishika ukutila umukashi wandi aleshala asakamana abana. Nshitontonkanya ati umukashi wandi alecimfyanya na ine, lelo ndamutasha kabili na bana ndabeba ukutila bafwile ukucindika banyina nge fyo bancindika.”
Umwaume umo mu calo ca Palestine takwata ubwafya mu kutasha umukashi wakwe pa milimo isuma abomba pa ng’anda. Atila: “Nga nyina, fingi ifyo Lina abomba ku mwana wesu umukashana kabili alitwaafwa sana ukulunduluka muli bukapepa. Kuti natila ico namona icalenga umukashi wandi ukubomba bwino imilimo, fintu asuminamo.” Lina ni Nte ya kwa Yehova kabili alakonka ifishinte fya mu Baibolo pa kusambilisha umwana wakwe umukashana.
Fishinte nshi fimo ifyo Lina akonka? Finshi Baibolo yalandapo pa fyo tufwile ukumona abafyashi banakashi? Ku kale milimo nshi yacindeme iyo abafyashi banakashi balebomba kabili babacindike shani nga bakasambilisha ba bana?
Ifyo Tulingile Ukumona Abafyashi Banakashi
Lintu Lesa abumbile umwanakashi, amupeele icifulo cacindama mu lupwa. Ibuuku lya kutendeka ilya Baibolo litila: “Yehova Lesa atile, Te cisuma umuntu ukuba eka; ndemucitilo wa kumwafwa uwayana nankwe.” (Ukutendeka 2:18) Kanshi umwanakashi wa kubalilapo Efa, ali ni kaafwa wa kwa Adamu atemwa uwa kumusailisha. Aali uwalinga ukuba kaafwa wakwe. Adamu na Efa bali no kubombela pamo mu kufishapo ukufwaya kwa kwa Lesa ukwa kufyala abana e lyo no kubasakamana ukubikapo no mulimo wa kusakamana isonde ne finama. Ali no kuba cibusa wa cine cine uwa kwa Adamu pantu ali uwa mano kabili bali no kulabombela pamo. Adamu alitemenwe pa kupokelela ubu bupe busuma ukufuma kuli Kalenga!—Ukutendeka 1:26-28; 2:23.
Pa numa, Lesa apeele amafunde ayalelanda pa fyo abaume balekabila ukusunga abanakashi. Ku ca kumwenako, abena Israele bali no kucindika abafyashi banakashi te kubasaalula iyo. Ngo mwana umwaume ‘atuka wishi napamo nyina,’ ali no kwipaiwa. Imisepela ya Bwina Kristu baebwa ukuba “aba cumfwila ku bafyashi [babo].”—Ubwina Lebi 19:3; 20:9; Abena Efese 6:1; Amalango 5:16; 27:16; Amapinda 30:17.
Nyina alekabila ukusambilisha bonse abana baume na banakashi mu kukonka ubutungulushi bwa mulume wakwe. Umwana umwaume bamwebele ‘ukukanaleka amalango ya kwa nyina.’ (Amapinda 6:20) Ilembo lya Amapinda icipandwa 31 na lyo lilanda pa ‘fyebo ifyo nyina kwa [mfumu Lemuele] amufundile.’ Alisambilishe bwino umwana wakwe ukukanabomfya bubi bubi ubwalwa. Atile: “Takwawamina shamfumu ukunwo mwangashi, nangu ni bakateka abakankaala ukukumbwe ca kunwe cikola; epali banwa, balaba ne cipope, no kutelulo bupingushi ku wa bulanda onse.”—Amapinda 31:1, 4, 5.
Ifyebo fimbi ifyo abalumendo abalefwaya ukuupa bafwile ukutontonkanyapo, fyebo ifyo Imfumu Lemuele bamwebele kuli banyina pa “mukashi wa bunyinu” atemwa umukashi uwakampuka. Banyina batile: “Umutengo wakwe wa patali ukucila bakorali.” Pa numa ya kulondolola imilimo yacindama umukashi abomba, banyina kwa mfumu batile: “Iciyembo ca kulufya, no kuyemba mupu, lelo umwanakashi wa mucetekanya, wene akatashiwa.” (Amapinda 31:10-31) Cine cine, Kalenga wesu alacindika abanakashi kabili baliba no mulimo wacindama mu lupwa.
Mu cilonganino ca Bwina Kristu abakashi na bafyashi banakashi balicindikwa kabili balitemwikwa. Pa Abena Efese 5:25 patila: “Mwe balume, twalilileni ukutemwa abakashi benu.” Umulumendo Timote uo banyina na banakulu basambilishe ukucindika “amalembo ya mushilo,” bamupeele uku kufunda kwapuutwamo ukwa kutila: ‘Umwanakashi umukalamba umupaapaate kwati ni banoko.’ (2 Timote 3:15; 1 Timote 5:1, 2) Kanshi umwaume afwile ukucindika umwanakashi umukalamba kwati ni banyina. Lesa cine cine alacindika abanakashi kabili alibapeela umulimo wacindama.
Muletasha Imilimo ya Bafyashi Banakashi
Umwaume umo uwakulile mu calo umo umwanakashi alemonwa ngo uushacindama ashimika ukutila: “Nalisambilila ifyo umwaume asunga umwanakashi, kabili nalimona ifyo bamusunga bubi bubi kabili tabamucindika. Kanshi nali no kubombesha pa kutila ndemona abanakashi ifyo Kalenga abamona, nga bakaafwa ba pa ng’anda kabili ababombela pamo na balume babo mu kusambilisha abana. Kwena calyafya kuli ine ukutasha umukashi wandi, lelo nalishiba ukutila icalenga abana bandi ukuba bwino kubombesha kwa mukashi wandi.”
Cine cine abafyashi banakashi ababomba umulimo wabo uwa kusambilisha bafwile ukuba ne cilumba pa mulimo babomba. Umulimo babomba usuma icine cine. Tufwile ukubatasha no mutima wesu onse no kubacindika pa milimo babomba. Fingi tusambilila kuli banyinefwe—imisango isuma iitwaafwa mu bumi, imisango iilenga tukwate ifibusa fisuma, kabili ilingi line abafyashi banakashi balasambilisha imisepela imibele iisuma no kubakusha muli bukapepa icilenga balaikala bwino. Bushe muli ba nomba line mwalitashapo banyinenwe pa fyo bamucitila?
[Icikope pe bula 9]
Banyina kwa Peter bamusambilishe ukushipikisha
[Icikope pe bula 10]
Ahmed alatasha sana umukashi wakwe pa kumwaafwa ukukusha abana
[Icikope pe bula 10]
Umulume wa kwa Lina atila, icalenga abana bakwe ukuba ne misango isuma fintu Lina asuminamo
-