Ifipusho Ukufuma ku Babelenga
Mulandu nshi Baibolo pali 2 Petro 3:13 ilandila pa “myulu ipya [iingi] ne calo cipya,” e lyo pa Ukusokolola 21:1 isobela pa “muulu upya [umo] ne calo cipya”?
Ni pa mulandu wa fyo indimi bapilibwileko shalelembwa. Tapaba ico iloshako icaibela icingakuma ku bupilibulo.
Ica kubalilapo natumone Amalembo ya ciHebere. Mu lulimi ulo aya mashiwi yalembelwemo, ishiwi lya ciHebere sha·maʹyim, ilyapilibulwa “umuulu nelyo imyulu,” lyonse lilosha ku fingi. Ici tacilelosha ku cintu icisuma lelo ku cintu icikulu, nelyo icintu icapangwa ne fintu ifyalekanalekana. Kuti twaumfwikisha ici pantu imyulu yaba ukutali ne sonde kabili yaba mu ncende shonse kabili mwaba intanda iminshipendwa. Ilyo sha·maʹyim yatangililwa ne shiwi lilangilila ukuti palakonka ishiwi lileimininako umuntu nangu icintu, Baibolo lyonse ibomfya “imyulu,” nge fyo caba pali Esaya 66:22. Ilyo sha·maʹyim ishitangililwe ne shiwi lilanga ukuti palakonka icintu nelyo umuntu, kuti lyalembwa nge cintu cimo (“umuulu,” nge fyo lyabomfiwa pa Ukutendeka 1:8; 14:19, 22; Amalumbo 69:34) nelyo nge fintu ifingi (“imyulu,” nge fyo lyabomfiwa pa Ukutendeka 49:25, NW; Abapingushi 5:4; Yobo 9:8; Esaya 65:17).
Ponse pali Esaya 65:17 na 66:22, ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa imyulu lilosha ku fingi, kabili ukupilibula kusuma ukwasalwa kwa kuti “imyulu ipya ne calo cipya.”
Ishiwi lya ciGriki ou·ra·nosʹ lipilibula “umuulu,” kabili ilimininako ifingi ni ou·ra·noiʹ ilipilibula “imyulu.” Bakapilibula ba Septuagint ya ciGriki babomfeshe ishiwi limininako cimo pali Esaya 65:17 na 66:22.
Nomba ni shani palya apo amashiwi “umuulu [nelyo imyulu] ipya ne calo cipya” yamoneka pabili mu Malembo ya ciGriki?
Pali 2 Petro 3:13, umutumwa abomfeshe ishiwi lya ciGriki ilimininako ifingi. Ilyo ashilalemba ifi (ifikomo 7, 10, 12), alandile pa “myulu” ibifi iya nomba ukubomfya ishiwi limininako ifingi. E ico abwekeshepo ishiwi limo line ilipilibula ifingi mu cikomo 13. Na kabili, cilemoneka kwati aleambula ukufuma mu ciHebere pali Esaya 65:17, apo ishiwi lya ciHebere ilyabomfiwa lipilibula ifingi, nge fyo caba na pali 2 Petro 2:22 apo ayambwile ukufuma pa Malembo ya ciHebere pa Amapinda 26:11. E ico Petro alelosha ku “myulu ipya [iingi] ne calo cipya e fyo tulolela, umwaikalo bulungami, umwabele cilayo cakwe.”
Mu kupusanako, pa Ukusokolola 21:1, umutumwa Yohane afwile abomfeshe amashiwi yaba pali Esaya 65:17 muli Septuagint, iyo yakwete ishiwi lya ciGriki ilimininako cimo, nge fyo twacisosa. Kanshi, ifyo Yohane alembele fya kuti: “Namwene umuulu upya [umo] ne calo cipya, pantu nafiya umuulu wa ntanshi ne calo ca ntanshi.”
Iyi ni nshila ya kulembelamo ikuma ukupilibula. Cili icacindama ukubwekeshapo ukuti tapali ubupusano nangu bumo mu fyo yapilibula nampo nga umo abelenga nelyo ukulanda pa “myulu ipya” nelyo “umuulu upya.” Yonse kuti yabomfiwa mu nshila imo ine.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 31]
Intanda: Frank Zullo