Ukusekelela Muli Yehova te Mulandu na Mesho
NGA FINTU CASHIMIKWA NA GEORGE SCIPIO
Mu December 1945, nalitekelwe mu cipatala pantu ifilundwa fyonse ifya mubili fyalilekele ukubomba, ifyalebomba fye maboko na makasa. Namwene kwati uku kulwala kwa pa nshita fye inono, lelo bambi batile nshakabale nyenda na kabili. Mwandi ubo bwesho bwalikulishe ubwa kwisa pa wa mushinku wa 17! Lelo nshasumine ifyalelanda abantu, pantu nali na mapange ayengi, kabili ine no wanyingisha incito twali no kuya ku England umwaka wakonkelepo.
NALI pali abo abalwele ubulebe ubwayandatile icishi twaleikalapo conse ica St. Helena. Ubu bulwele bwaipeye abantu 11 no kusha bwalemanika abengi. Lintu nali pa busanshi, napoosele inshita iikalamba ndetontonkanya pa bumi bwandi ubwipi na pa fya ku ntanshi. Ilyo naletontonkanye fyo, naishileiluka ukuti, nangu nalwele ifi, e ko fyali ifya kunengo kusekelela.
Ifyatendeke Imipepele Yasuulilwe
Ilyo nali ne myaka 5 mu 1933, batata ba Tom abalebomba bukapokola kabili abali badikone mwi Calici lya Baptist, balipokeleleko ifitabo fya nkupo shakosa ukufuma kuli baNte sha kwa Yehova babili. Aba baNte bali ni bakashimikila wa mbila nsuma aba nshita yonse, nelyo bapainiya, abatandalile icishi cesu pa nshita iinono.
Pali aya mabuuku limo lyaleitwa ukuti The Harp of God. Tata aalelibomfya mu kusambilila Baibolo no lupwa na bambi abalefwaisha ukusambilila. Ifyalimo fyali ifyakosa, kabili finono nga nshi natesekeshe. Lelo ndebukisha ukuti muli Baibolo wandi naleshila pe lembo lyonse ilyo twalelanshanyapo. Tapakokwele tata aishilekutuluka ukuti ico twalesambilila cine no kuti calipuseneko ku fyo aaleshimikila mwi Calici lya Baptist. Atendeke ukwebako bambi icine no kulashimikila ku pulupeti ukuti takwaba Balesa Batatu, mu helo tamwaba mulilo, no kuti umweo ulafwa. Bonse mu calici baishileishiba ici kabili e lyashi batendeke ukulandapo.
Kwi pele pele, aba mwi calici basukile bakumana pamo, pa kuti bengapwisha ubu bwafya. Baipwishe abati, “Abali ku lubali lwa ba Baptist ni bani?” Abengi e ko baibikile. Kabili baipwishe abati, “Ni bani bali ku lubali lwa kwa Yehova?” Mupepi na 10 nelyo 12 e bali ku lubali lwa kwa Yehova. Balibatamfishe mu calici.
Ifi e fyatendeke imipepele iipya iyasuulilwe pa cishi ca St. Helena. Tata alanshenye na maofesi yakalamba aya Watch Tower Society mu United States no kulombako mashini wa kulishishapo amaseleti ya malyashi ya Baibolo ku cintubwingi. Bamwaswike ukuti uyo mashini aakulisha uwa kuti atumwe ku St. Helena. Bamutumine icilimba ca kulishapo amaseleti, na pa numa bamunyina balishitilepo na fimbi fibili. Baendawike pa cishi conse pa nshi na pa mpunda baleshimikila ubukombe ku bantu.
Ifyaanene ubu bukombe, e fyaanene no kukaanya. Pa sukulu nali, abana be sukulu baleimba abati: “Iseni mukutike kuli bakalisha wa cilimba ca maseleti aba kwa Tommy Scipio!” Ubu bwali bwesho ubukulu nga nshi kuli ine pantu nalefwaya ukutemwikwa ku banandi pa sukulu. Cinshi cangafwile ukushipikisha?
Mu lupwa lwesu, twalimo abana 6, kabili lyonse twalesambilila isambililo lya Baibolo ilya lupwa. Twalebelenga na Baibolo capamo cila lucelo ilyo tushilalya umwikulo. Cine cine ici calitwaafwa mu lupwa ukutwalilila aba busumino mu cine pa myaka iingi. Nasambilile ukutemwa Baibolo ku bwaice sana, kabili mu myaka yonse iyi, nalitwalilila ukubelenga Baibolo lyonse. (Ilumbo 1:1-3) Ilyo napwishishe isukulu ninshi ndi ne myaka 14, nali uwashansha mu cine, kabili nalikwete akatiina ka kuli Yehova. Ici canengele ukusekelela muli Yehova te mulandu na yo mesho.
Amesho na Yambi no Kusekelela
Ilyo naleele pali bulya busanshi mu cipatala ndetontonkanya pa myaka ya ku bwaice na pa mapange yandi aya ku ntanshi, nalishibe ukupitila mu fyo nasambilile muli Baibolo ukuti Lesa te walengele ukuti ndwale kabili tacali ni nshila ya kunjeseshamo nelyo ukunkandilamo. (Yakobo 1:12, 13) Nangu cibe fyo, ukulwalo bulebe kwali bwesho bwatapata, kabili bwali no kundemanika ukufikile mfwa.
Ilyo naleya ndepola, natendeke ukusambilila ukwenda na kabili. Imicincili ya mu maboko yandi na yo yalilekele ukubomba. Te kuti mpende imiku nalewa cila bushiku. Lelo, ukupitila mwi pepo lya mukoosha no kuibikilishako lyonse, nasukile nalaendela ku nkonto mu 1947.
Ni pali iyi nshita e lyo naishiletemwa umukashana Doris, uwasumine ifyo nasumiinemo. Twali abaice sana ica kuti tatwingopana, lelo ici calinkoseleshe ukutwalilila ukusambilila ukwenda bwino. Nalilekele ne ncito nalebomba pantu nshalefola ndalama shingi isha kuti nasungilamo umukashi, lyene napangile icipatala ca kupiminamo aba meno, icabombele pa myaka ibili. Mu 1950 twalyupene. Pali iyo nshita nali ninsunga indalama ishingi isha kushitamo motoka munono. Nomba nali no kulasenda bamunyina ku kulongana na mu mulimo wa mwi bala.
Ukulunduluka kwa Teokrasi pa Cishi
Mu 1951 ba Sosaite batutumiine umwiminishi wabo uwa kubalilapo. Ali mulumendo ukufuma ku South Afrika, Jacobus van Staden. E lyo fye twakuukile mu ng’anda iikulu, kanshi tacayafishe ukwikala nankwe pa mwaka umo. Apantu naleibombela, inshita iikalamba twaleshimikila bonse, kabili alinsambilishe ifintu ifingi ifyacindama.
Jacobus, uo twainike ati Koos, aleteyanya ukulongana kwa cilonganino ukwa lyonse, uko bonse twaletemwa ukusangwako. Ubwafya twakwete bwa myendele pantu paali fye bamotoka babili abakusenda bonse abalesekelela. Incende yali iya filindi filindi kabili iya mpili, ne misebo isuma tayafulile pali ilya nshita. E co, wali mulimo wakosa ukutwala bonse ku kulongana. Bamo baaleima ku maca no kutangilako pa nshi. Ulwendo lwa kubalilapo nalesenda abantu batatu muli motoka wandi umunono no kuyabasha pa nshila ilyo twaendako intamfu iyalepa, pa kuti bengatwalilila ukwenda pa nshi. Lyene nalebweluluka ukwisasenda na bambi batatu no kuyabasha pa ncende imo ku ntanshi, no kuyabweluluka. Mpaka fye bonse bayasangwa ku kulongana muli iyi ine nshila. E fyo twaleenda na pa kubwelela ku sha myesu lintu twapwisha ukulongana.
Cimbi ico Koos atusambilishe kushimikila bwino nga twafika pa ng’anda imo. Twalikwete ifya kukumanya ifingi ifisuma nangu line te fyonse fyaletuwamina. Lelo ubuseko twalesanga mu butumikishi bwalelenga ukuti twisakamikwa ku balekaanya ukushimikila kwesu. Ubushiku bumo nabombele na Koos ulucelo. Ilyo twafikile pa ng’anda imo, twaumfwile ishiwi lya muntu mu kati. Alebelenga Baibolo mu kupongomoka. Twalyumfwile amashiwi twaishiba bwino aya pali Esaya icipandwa 2 ukwabulo bwafya. Lintu atendeke ukubelenga icikomo 4, twalikonkonseshe. Umwaume umukalamba uwasansamuka atwingishe mu ng’anda, kabili twabomfeshe Esaya 2:4 ukumulondolwela imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. Twalitendeke ukusambilila nankwe Baibolo nangu cingati calyafishe mu myendele ukufika uko aleikala. Twaletentemuka ulupili, no kutanta pa mabwe pa kwabuka akamana, lyene twaleninika ulupili na lumbi pa kuyafika pa ng’anda yakwe. Lelo tatwacuulile fye ibusha. Uyu mwaume umukalamba uwafuka alipokelele icine kabili alibatishiwe. Pa kuya ku kulongana, aleendela ku nkonto shibili ukuyafika pa ncende imo apo naleya mu kumusenda na motoka. Pa numa alifwile nge Nte ya busumino.
Umukalamba wa bakapokola aalekaanya umulimo wesu kabili libili libili alefwaya ukutamfisha Koos ku calo afumine. Cila mweshi umuku umo aleita Koos no kulamulubulwisha. Apo lyonse Koos talepita mu mbali pa kumwasuka ukubomfya Baibolo, calemulenga ukucililako ukukalipa. Lyonse pa kulubulwisha Koos aalemusoka ukuti alingile ukuleka ukushimikila, lelo icalefumamo lyonse ca kuti uyu mukalamba wa bakapokola aaleshimikilwa. Nangu fye lintu Koos afumine mu St. Helena, uyu mukalamba wa bakapokola atwalilile ukukaanya ukushimikila. Tacaishibikwe no kwafumine ubulwele bwaishileonsha uyu mukalamba wa bakapokola icabipisha. Badokota balifililwe ukusanga ico alwele. E calengele afume pali ici cishi.
Ulubatisho no Kulunduluka Kwashikatala
Ilyo apwile imyeshi itatu pa cishi, Koos amwene ukuti calilingile ukupekanya ifya lubatisho. Calyafishe ukusanga icishiba cisuma ica kubatishamo. Twapingwilepo ukwimba icilindi icikalamba, ukucipangilila na sementi, no kuciisushamo amenshi. Ubushiku twalalilile ukuti mailo lubatisho, imfula yalilokele ubushiku, ica kuti ilyo bwaishileca twalitemenwe ukusange cilindi ciswile pa.
Ulo lucelo pa Mulungu Koos alandile ilyashi lya lubatisho. Ilyo kalanda aebele abalebatishiwa ukwimininako, fwe baimine ku kwasuka filya fipusho fibili bepusha twali 26. Cali lishuko ukuba Inte ishabalilepo ukubatishiwa pali ici cishi. Ubu e bushiku nasansamukishe mu bumi bwandi pantu lyonse nali uwasakamikwa ukuti Armagedone ikesa ilyo nshilabatishiwa.
Kwi pele pele ifilonganino fibili fyalipangilwe, cimo mu Levelwood na cimbi mu Jamestown. Cila mulungu fwe baleenda bakilomita 13 ukuya ku cilonganino cimo ku kutungulula Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi no Kulongana kwa Mulimo pa Cibelushi icungulo bushiku twaleba batatu nelyo bane. Nga twabomba umulimo wa mwi bala pa Mulungu ulucelo, twalebwelela ku cilonganino ca ku mwesu no kusangwa ku kulongana kumo kwine, ne Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda, mu cungulo na ku cungulo bushiku. Kanshi lyonse pa mpela ya mulungu twalebombe milimo iingi iya teokrasi kabili iya buseko. Nalefwaisha ukubomba umulimo wa nshita yonse uwa kushimikila, lelo nalikwete ulupwa nalesunga. E co mu 1952, nabwelele ku kubomba nga dokota wa meno mu buteko.
Mu 1955 abeminishi ba Sosaite, bakangalila wa muputule, batendeke ukutandalila ici cishi cila mwaka, kabili baleikala pa ng’anda pa mwandi inshiku shimo isha kutandala kwabo. Baletukuulilila bwino pamo ngo lupwa. Pali iyi ine nshita, nalipeelwe ne shuko lya kutambishako amafilimu yatatu aya Sosaite ukushinguluke ici cishi.
Ibungano lya Ukufwaya kwa Bulesa Ilya Kucincimusha
Mu 1958, na kabili nalilekele ukubomba mu buteko pa kuti ningayasangwa kwi Bungano lya pa Kati ka Nko ilya Ukufwaya kwa Bulesa ilyali mu New York. Lilye bungano lyalyalwile ubumi bwandi apakalamba, lyansambilishe imilandu iingi iya kusekelela muli Yehova. Apo ku cishi takwaleya bamotoka libili libili, twapwile imyeshi 5 na hafu ukwabulo kubwelelamo ku cishi. Ibungano lyapwile inshiku 8, kabili twaletendeka ukulongana pa 9:00 hrs ulucelo ukufika 21:00 hrs ubushiku. Lelo nshabalile ntendwa, kabili lyonse naleti fye shi nabuce bwangu tulongane. Pali uku kulongana nalipeelwe ishuko lya kulandapo pa maminiti yabili ukwimininako aba pa cishi ca St. Helena. Nalyumfwile umwenso nga nshi ukulanda kwi bumba ilikalamba mu fibansa fya Yankee Stadium na Polo Ground.
Ibungano lyalikoseshe ipange lyandi ilya kuba painiya. Ilyashi lyankoseleshe sana lya cintubwingi ilyaleti, “Ubufumu bwa kwa Lesa Bwateka, Bushe Ukupwa kwa Calo Nakupalama?” Ilyo ibungano lyapwile, twatandalile amaofesi yakalamba aya Sosaite mu Brooklyn kabili batutandeshe na ku fakitare. Nalishimikileko Munyina Knorr, uwali presidenti wa Watch Tower Society pali iyo nshita, ifyo umulimo walelunduluka pa cishi ca St. Helena. Atile kuti atemwa ukutandalilapo ici cishi kasuba kamo. Pa kubwela twaishile na malyashi ya pa matepu yonse ne fikope ifingi ifya pa masilaidi ifye bungano ifya kwisalangishako ulupwa ne fibusa.
Nasukile Nabomba Umulimo Nalefwaisha uwa Nshita Yonse
Ilyo nabwelele, na kabili bambweseeshe pa ncito ya kale, pantu pa cishi tapali dokota wa meno. Nangu cibe fyo, nalibalondolwelele ukuti ndepanga ukutendeka umulimo wa butumikishi bwa nshita yonse. Pa numa ya kupelulushanya na bo mu fingi, twalisuminishenye ukuti nkalebomba inshiku shitatu mu mulungu umo, lelo uno muku ukulafola indalama ishingi ukucila isho nalefola ilyo nalebomba inshiku 6 mu mulungu umo. Amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe,” yaishileba aya cine kuli ine. (Mateo 6:33) Apo amolu yandi tayakosele, caleyafya ukwenda muli iyi ncende ya mpili iya pa cishi. Te mulandu ne co, nalibombele bupainiya pa myaka 14 no kwaafwa abengi pa cishi ukusambilila icine, kabili wali icine cine mulandu wa kusekelelapo nga nshi.
Mu 1961 ubuteko bwalefwaya ukuntuma ku fishi fya Fiji kuli kosi wa pa fye uwa myaka ibili pa kuti ningaba dokota mwine mwine uwa meno. Baliipeeleshe ukuntuma no lupwa lwandi. Tacayangwike ukukaana uyu kosi, lelo ilyo natontonkenyepo sana nalikeene. Nshafwaile kusha bamunyina pali iyo nshita yakule fyo no kulekelesha ishuko lya kubombela pamo na bo. Dokota mukalamba uwateyenye ubu bulendo alipelenganishiwe apakalamba. Atile: “Nga uletontonkanya ukuti impela naipalama sana, nalyo line indalama wingafola kuti washibomfya pali ino nshita.” Lelo nalikeene.
Mu mwaka wakonkelepo nalitilwe ukuyasangwa kwi Sukulu lya Butumikishi bwa Bufumu ku South Afrika, kosi wa kukansha bakangalila mu cilonganino uwa mweshi umo. Twalisambilishiwe ifyebo fyacindama ifyatwaafwile ukubomba bwino imilimo yesu iya mu cilonganino. Ilyo twapwile isukulu, na kabili nalikanshiwe ukupitila mu kubomba na kangalila wenda. Lyene nabombeele ifi filonganino fibili ifya pa cishi ca St. Helena ukucila pa myaka 10 nga kangalila wa muputule uwakwikatilila. Mu kuya kwa nshita, twaishilekwata bamunyina bambi abafikapo, kabili twatendeke ukulekaanina mu mibombele.
Pali iyi nshita, twali natukuuka ukufuma ku Jamestown ukuya ku Levelwood, ukwali ukukabila ukukalamba, kuntu twaikele imyaka 10. Pali iyo nshita, nalebombesha nga nshi, nalebomba bupainiya, ne ncito ya buteko inshiku shitatu cila mulungu, no kushitisha mu kalituuka. Ukulundapo, nalesakamana ifya cilonganino, kabili ine no mukashi wandi twalesunga abana besu bane abanono. Pa kuti tubombe bwino, nalilekele ukubomba ku buteko, nalishitishe akalituuka, kabili bonse ngo lupwa twaile ku Cape Town, mu South Afrika ku kutuushako pa myeshi itatu. Lyene twakuukile ku cishi ca Ascension Island uko twaikele umwaka umo. Pali iyo nshita, twalyafwile abengi ukunonka ukwishiba kwalungikwa ukwa cine ca Baibolo.
Ilyo twabweleele ku St. Helena, twaileikala ku Jamestown na kabili. Twawemye ing’anda iyasuntinkene ku Ng’anda ya Bufumu. Pa kuisakamana lwa ku mubili ine no mwana wandi John twasangwile icimbayambaya cesu ica Ford ukuba icibokoshi ca kushitishishamo ice-cream, kabili pa myaka 5 iyakonkelepo twaleshitisha ice-cream. Papitile fye inshita iinono ukutula apo twatendekele ubu bukwebo, nasangilwe mu busanso bwa pa musebo. Motoka alipilibwike no kukofya amolu yandi. Ica kuti, imishipa ya mu makufi yalilekele ukubomba, kabili papitile imyeshi itatu ukuti mpole.
Amapaalo Yakalamba Twakwetepo na yo Tulelolela
Amapaalo twakwatapo pa myaka yonse iyi yengi, na yo yalilundako ukutulenga ukusekelela. Inshila imo twapaalilwemo yali bulendo bwa kuyasangwa kwi bungano lya pa kati ka nko ku South Afrika mu 1985 no kuyatandalila ing’anda ya Bethel iipya, iyali icili ilekuulwa. Ipaalo limbi lya kuti ine no mwana wandi John twalibombeleko panono mu kukuula Iciyanda ca Kulonganinamo icayemba mupepi na Jamestown. Na kabili twaliba aba nsansa ukuti pa bana besu bonse, batatu ni baeluda, e lyo umwishikulu wesu alebomba pa Bethel mu South Afrika. Cine cine twalisangamo no buseko ubukalamba no kwikushiwa mu kwaafwa abengi ukunonka ukwishiba kwalungikwa ukwa Baibolo.
Incende tubombelamo ubutumikishi yalicepa, yakwata fye abantu nalimo 5,000. Nangu cibe fyo, ukubombela muli ici cifulo libili libili kwalifumamo ifisuma. Banono nga nshi abatukalukila. Abantu ba pa cishi ca St. Helena baishibikwa ukuti balasansamukila abantu, kabili konse uko mwingatandala pa makasa nelyo muli motoka mukasangako aba ku muposha. Ukulingana ne fyo napitamo, nga waipalamika ku bantu bwino e lyo wingabashimikila bwino. Nomba tuli na bakasabankanya 150, nangu line abengi balikuukila ku fyalo fimbi.
Apo nomba abana besu bonse balikula kabili balaikalila, ine no mukashi wandi twashala fye fweka, kabili twapwisha imyaka 48 mu cupo. Bucishinka bwa mukashi wandi mu kuntemwa no kuntungilila pa myaka yonse iyi bwalingaafwa ukutwalilila ukubombela Yehova no buseko te mulandu na mesho. Amaka yesu yele yalecepelako, lelo ubukose bwa ku mupashi bulelengwa cipya cipya cila bushiku. (2 Abena Korinti 4:16) Ine no lupwa lwandi ne fibusa, tulolela inshita yawamisha ku ntanshi lintu ukulemana kwandi kukapwa nkeseba bwino ukucila ifyo nali ilyo nakwete imyaka 17. Ico mfwaisha sana kwisaipakisha ukupwililika muli fyonse, ne cacilapo, ukwisabombela Lesa wesu Yehova uwa kutemwa kabili uusakamana ku ciyayaya, pamo ne Mfumu aasala iileteka, Yesu Kristu.—Nehemia 8:10.
[Icikope pe bula 26]
George Scipio na bana bakwe batatu baeluda
[Icikope pe bula 29]
George Scipio no mukashi wakwe, Doris