Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w93 4/1 amabu. 19-23
  • Ukukulila pamo no kuteyanya kwa kwa Yehova mu South Africa

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Ukukulila pamo no kuteyanya kwa kwa Yehova mu South Africa
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1993
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Ica Cishale ca Bwina Kristu
  • Ubukwebo Bwatunguluka
  • Umulandu Nalekele Isukulu mu Kubangilila
  • Umulimo wa pa Bethel ne Sukulu lya Gileadi
  • Ubutumikishi Bwandi Ubwatwalilila
  • Isambililo lya Kukalifya
  • Amapaalo Yalundwapo
  • Ubumi pe Samba lya Kapaatulula ka Nkanda
  • Ukutanununa Bethel
  • Ukubombela Yehova Kwalilenga Naba ne Nsansa
    Ulupungu lwa kwa Kalinda (Ulwa Kusambililamo)—2021
  • Bushe Uyu Kuti Waba E Mulimo Wawamisha Kuli Iwe?
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—2001
  • Ubwite Kuli Bonse!
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—2010
  • ‘Twacita Ifyo Tufwile Ukucita’
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1998
Moneni na Fimbi
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1993
w93 4/1 amabu. 19-23

Ukukulila pamo no kuteyanya kwa kwa Yehova mu South Africa

Nga fintu cashimikwa na Frans Muller

LINTU munyinane umukalamba David na ine twalepalamina kwi shitima lya cungulo bushiku ilyo twalenina ilingi line ukufuma pa citesheni ca pa kati ica mu Cape Town, twalipapushiwe ukumona icishibisho “Ababuuta Epela.” Akabungwe ka bupolitiki aka Nationalist kali nakacimfya ukusala mu 1948 kabili kaleteleko ifunde lya kapaatulula ka nkanda.

Kwena, umusobolola wa mushobo walecitwa pa nshita yalepa mu South Africa, nga fintu cali mu fyalo ifyafulilako mu Africa mu kati ka nshita sha bamwisa. Lelo nomba walekoshiwa kwi funde, kabili nomba tatwalesuminishiwa ukunina mwi tolokoshi limo line na bena South Africa aba nkanda yafiita. Imyaka 45 pa numa, akapaatulula ka nkanda kalepaswa.

Mu kati ka ciputulwa ca nshita conse ica kapaatulula ka nkanda aka mwi funde, ako kaleteleko ukusonsomba mu kubomba ubutumikishi bwesu mu nshita twali no kufwailamo, nabombele ngo mutumikishi wa nshita yonse uwa Nte sha kwa Yehova. Pali ino nshita, pa mushinku wa myaka 65, kuti nalolesha ku numa pa kukula kwa kusungusha ukwa kuteyanya kwa kwa Yehova mu Africa wa ku kapinda ka ku kulyo, kabili ndi uwa kutasha pe shuko lya kukulila pamo na kwene.

Ica Cishale ca Bwina Kristu

Lintu tata aali umusepela, ulucelocelo lumo na lumo alefwaikwa ukubelengela bashikulu Baibolo mu kupongomoka. Mu kupita kwa nshita Tata alundulwile ukutemwa kwashika ukwa Cebo ca kwa Lesa. Lintu nafyelwe mu 1928, tata alebomba mu cilye ce Calici lya Dutch Reformed mu Potgietersrus. Ulya mwaka ndume ya kwa tata amupeele kope ya citabo The Harp of God.

Tata, nangu cibe fyo, aebele Mayo ukoca ico citabo, ukusoso kuti calembwa ne cakaniko. Lelo Mayo alicisungile, kabili kasuba kamo lintu Tata abuulile cene, cakupukwike pa mutwe wa kuti “Does God Torment Anyone?” (Bushe Lesa Alalungulusha Uuli Onse?) Nangu cingati ayumfwile uwashininkisha ukuti Abasambi ba Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa ilya nshita, balilubile, ukufwaisha ukwishiba kwalimucimfishe, kabili atampile ukubelenga. Taali no kubika icitabo pa nshi. Ku matundaca, ilyo aile ku kusendama, asosele ukuti: “Bana Mwana, ndemona balikwata icine.”

Akasuba kakonkelepo, Tata acofele incinga amakilomita 50 ku kuyafwaya ifitabo fyafulilako ukufuma ku Musambi wa Baibolo uwapalamishe. Lyonse, aali no kubelenga ukufikila ubushiku bwakosa. Alyeseshe fye no kushinina minisita wa Dutch Reformed pa lwa cine ca Baibolo alesambilila, ukusubila ukuti icalici lyali no kuteuluka. Ukubombesha kwakwe kwali ukwa fye, e co alifumine mwi calici no kutendeka ukushimikila mu kupimpa. Icine ca Baibolo caishileba e cintu cakatamisha mu bumi bwakwe na mu ŋanda mu mwesu. Cali ni muli iyi mibele e muntu nakuliile.

Pa numa, Tata abele painiya, nelyo umutumikishi wa nshita yonse. Aendele intamfu ishalepesha muli Model T Ford ya kale ku kushimikila. Pa numa ya myaka iinono, ukukabila kwa lupwa lwesu ulwalekula kwamupatikishe ukuleka bupainiya, lelo atwalilile uwapimpa nga nshi mu mulimo wa kushimikila. Inshiku sha pa Mulungu shimo twali no kwenda ukufika ku makilomita 90 ku kushimikila na wene mwi tauni lya Pietersburg.

Ubukwebo Bwatunguluka

Tata mu kupelako aiswile ituuka lya fipe ilinono. Mu kwangufyanya lyalikulile imiku ibili, kabili ituuka lya cibili lyaliswilwe. Bashimafarmu abakankaala bamo baingile mu fipangano fya bukwebo na Tata, kabili mu kupita kwa nshita bonse capamo bakwete ituuka lya kushitishamo ifipe ifingi ukulundapo ne longo lya matuuka yanono mutanda ayasalangene pa ncende yapaabuka.

Bamunyinane abakalamba bamo bailundile ku mulimo wa bukwebo kabili nomba bakwete icilolelo ca kuba abakankaala. Nangu cibe fyo, bumupashi bwesu bwatendeke ukucula. Twaishiletemwikwa apakalamba ku fibusa fya ku calo na bena mupalamano, abaletulaalika ku maparte yabo. Ukwiluka ubusanso, Tata apangile ukukumana kwa lupwa kabili apingwilepo ukushitisha ubukwebo no kuselela ku Pretoria pa kuti twingacita ifingi mu mulimo wa kwa Yehova. Ashele fye ne tuuka limo, ilyasakamenwe na babomfi ba cilambu.

Bamunyinane abakalamba Koos na David batendeke ukucita bupainiya, muli ifyo ukuilunda kuli nkashi yandi umukalamba, Lina. Mu kati ka mweshi umo mu 1942, ulupwa ulwa bantu ikumi lwapoosele ubwingi bwa maawala 1,000 mu mulimo wa kushimikila. Ulya mwaka naishibishe ukuipeela kwa bumi bwandi kuli Yehova ukupitila mu kwibishiwa mu menshi.

Umulandu Nalekele Isukulu mu Kubangilila

Mu 1944, ilintu Inkondo ya Calo iya II yali pa kalume, Gert Nel, kangalila wenda uwa Nte sha kwa Yehova, alinjipwishe nampo nga nalepanga ukwingila mu mitande ya bupainiya. “Ee,” e fintu nayaswike, “pa numa ya myaka ibili, lintu napwisha isukulu lya ku sekondari.”

Ukulangisha imimwene ya Nte sha kwa Yehova abengi pali iyo nshita, asokele ukuti: “Sakamana ukuti Armagedone taikusangile pe [desiki] lya mu kalasi.” Apantu nshalefwaya ico ukucitika, nalekele isukulu no kwingila mu mulimo wa bupainiya pa January 1, 1945.

Ukupeelwa kwandi ukwa mulimo ukwa kubalilapo kwali mu Vereeniging, mupepi na Johannesburg, kabili aba kubomba nabo baali ni Piet Wentzel na Danie Otto. Ilingi line nali no kupoosa amaawala ukucila pali 200 cila mweshi ukushimikila. Mu nshita, Piet apeelwe umulimo cipya cipya ku musumba wa Pretoria, kabili Danie aali no kuleka bupainiya ku kwaafwa wishi umukalamba pa farmu. Ici calengele ine ukushala nge Nte neka ku kusakamana amasambililo ya Baibolo aya mu ŋanda 23 mu Vereeniging.

Mu kwipipa pa numa, napokelele kalata ukufuma kwi ofesi lya musambo muli iyo natuminwe ku Pretoria. Nangula cingati nshaumfwikishe umulandu ku kupeelwa kwa mulimo ukupya pali ilya nshita, naishilemwensekesha pa numa ukuti nga tacalimo amano ukusha umulumendo wa myaka ya bukulu 17 uushabelesha eka. Nali ncili ndekabila ukukansha ukwingi kabili pambi nga nalifuupwilwe.

Pa numa ya kubomba mu Pretoria no kunonka ukubelesha kwakabilwa, nalilaalikwe ukuba painiya waibela. Piet Wentzel na ine lyene twatantike ukupeela ukukansha kubomba ukwa butumikishi ku bacaice abaishile ku Pretoria ku kucita bupainiya. Pali iyo nshita Piet aali napeelwa umulimo nga kangalila wenda muli ilya ncende. Pa numa aupile nkashi yandi Lina, kabili nomba babomba capamo pe ofesi lya musambo ilya South Africa.

Pa kati ka abo baishile ku kucita bupainiya mu Pretoria pali Martie Vos, umukashana wayemba uwakushiwe mu lupwa lwa Nte. Twalicebushiwe kuli umo no munankwe, lelo twali tucili abapungwe, abacepesha ku kuupana. Nangu cibe fyo, lintu twapokelele ukupeelwa kwa mulimo ku fifulo fimbi, twatwalilile ukulembeshanya.

Umulimo wa pa Bethel ne Sukulu lya Gileadi

Mu 1948, nalilaalikwe ukubomba pe ofesi lya musambo ilya Watch Tower Society mu Cape Town. Pali ilya nshita, takwali umuputule wa kusendamamo ifwe 17 fwe balebomba mu maofesi yalesonkelwa yatatu na fakitare munono yali lwa mupepi. Bamo aba ifwe twaikele ne ndupwa, kabili bambi baikele mu mayanda ya pa mbali.

Ubushiku bwa kubomba bumo na bumo ifilundwa 17 ifya lupwa lwa Bethel baishile pamo ku kupepa kwa lucelo mu muputule wa kusaamwinamo uwa fakitare munono. Abengi aba ifwe twali no kuipekanishisha ica kulya ca kasuba pa kati. Lyene, pa numa ya kubomba akasuba konse, twali no kubwelelamo uko twaleikala mu ncende shapusanapusana isha Cape Town. Cali ni pali lumo ulwa ishi nyendo, nga fintu cilondolwelwe kale, e lintu munyinane David na ine twapapushiwe ku cishibisho calebilisha ukuti, “Ababuuta Epela.”

Lintu nafikile pe ofesi lya musambo mu Cape Town pa muku wa kubalilapo, namwensekeshe ukuti kwali ifingi ifyo nali no kusambilila, e co naipwishe Munyina Phillips, umubomfi wesu uwa musambo nati: “Kuti nacita shani pa kuti ningalingana na imwe?”

Ayaswike ukuti: “Frans, wisakamikwa pa lwa kulingana na ifwe. Sungilila fye umusenselo!” Lyonse nalyesha ukucite co, kabili nalisambilila ukuti pa kusungilila umusenselo na fintu ukuteyanya kwa kwa Yehova kupayanya mu nshila ya fya kulya fya ku mupashi no butungulushi, umo kuti atwalilila ukukulila pamo na kwene.

Mu 1950, nalilaalikwe ukusangwa kwi kalasi lyalenga 16 ilya Watchtower Bible School of Gilead ku kukansha kwa bumishonari. Isukulu pali iyo nshita lyabelele pa South Lansing, New York, mupepi na makilomita 400 ku kapinda ka ku kuso aka Brooklyn, New York. Ilintu nalebomba pa kashita akepi pa cishinte ca calo conse ica Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, naliimwenene icifulo ca pa kati ica kuteyanya kwa kwa Yehova ukumoneka. Ukuipeelesha kwa mweo onse ukwa abo abaletungulula kwaiswishe muli ine ukutesekesha kwa kuteyanya kwa kwa Yehova.

Ubutumikishi Bwandi Ubwatwalilila

Pa numa ya kubwelela ku South Africa, nalisontelwe ukubomba nga kangalila wenda ku kapinda ka ku kuso aka Transvaal, uko nakulile. Pa numa ya kulembeshanya na Martie pa myaka mutanda, twalyupene mu December 1952, kabili ailundile kuli ine mu mulimo wa kwenda. Ukutesekesha uko bamunyinefwe ba Bwina Kristu bakwatile ukutandala kwesu kwali kwa kukafyo mutima.

Ku ca kumwenako, inshita imo ilintu nalebombela icilonganino mu bwikashi bwa mafarmu, twaikele no lupwa ulwalombele ubwelelo pa kukanakwata umukaka wa kunwena tii nelyo kofi. Pa numa twaishileishiba ukuti balishitishe iŋombe bakwete fye iya mukaka ku kusanga indalama shakumanina ku kutushitila petro pa kuti twingatandalila incende shabela ukutali isha cifulo cabo ica kubombelamo ku kucitilo bunte kuli bashimafarmu. Fintu twatemenwe bamunyina ba musango yo!

Pa nshita shimo naleyumfwa uwapelebela ku mulimo wa muputule, ukucilisha pa kubomba ne mpika shalebimbamo abakalamba. Inshita imo nayumfwile uwapomponteka lwa mu nkuntu ica kuti naebele Martie ukuti talingile ukupapushiwa nga ca kuti twatuminwe mu mulimo wa bupainiya pa mulandu wa kubulisha ukubelesha. Anjebekeshe ukuti aali no kuba uwa nsansa ukubomba mu lubali ululi lonse kulila fye tuletwalilila mu butumikishi bwa nshita yonse.

Elenganya ukupapushiwa kwandi lintu twafikile pa cilonganino cakonkelepo kabili mu melu yesu mwali kalata wa kusontwa ukubomba nga kangalila wa citungu! Mupepi ne myaka ibili, twaendele ukupulinkana South Africa na Namibia, iyaleitwa pali iyo nshita South-West Africa. Nangu cibe fyo, pa mulandu wa mibombele ya kapaatulula ka nkanda, umulimo wesu ilingi line wali uwaansha. Libili libili twaletanwa insambu sha kwingila mu mishi ya bafiita kabili limo limo tatwalepeelwa ulusa lwa kulongana.

Mu 1960, ku ca kumwenako, twapokele ulusa ku kukwata ibungano lya citungu mu Soweto. Bamunyina bafiita ukufuma ku filonganino fyali akatalamukila kale kale baali nabashita amatikiti ye shitima na basi ku kwisa, lelo kamfulumende yalyumfwile ulwa mapange yesu kabili yalifuutile ulusa. Mu kushilimuka, twabingile umulashi wa bucibusa mwi tauni lyaba amakilomita 20 ku lubali lumbi ulwa Johannesburg. Mu cikuuku atupayanishishe ifikuulwa ifyacilanapo ukuwamisha, kabili twakwete ibungano lya kusungusha, ilyo abantu 12,000 baipakishe!

Fintu imibele yayaluka mu myaka ya nomba line! Nomba, mu kuba na kapaatulula ka nkanda ukupaswa, kuti twakumana capamo mu kukakuka ukuli konse mu ncende sha bafiita, ababuuta, abakaladi, nelyo isha bena India. Bonse fye, te mulandu no mushobo, kuti baikala pamo no kuipakisha ukubishanya. Bupusano fye bwa lulimi e bwambukila uko umuntu pambi engafwaya ukwikala.

Isambililo lya Kukalifya

Ku numa mu 1947, tata apangile icilubo icikalamba. Ituuka lyakwe, ilyali amakilomita 200 ukufuma uko wene na Mayo baleikala, lyabele ilishisandulula pa mulandu wa mibombele iishali ya bufumacumi, e co alibweleleko ku kuyabomba kwi tuuka eka. Ifiputulwa fya nshita ifyalepa ifya kupaatuka ukufuma kuli Mayo fyafuminemo ukuwila kwakwe mu bwesho. Nge ca kufumamo, alitamfiwe.

Ici capampamike pali ine mu nshila ya pa lwandi, iya kukalifya ukuti ukuba uwapimpila icine ca Baibolo takwakumanina. Bonse balingile ukulambatila ku fishinte fya Baibolo. (1 Abena Korinti 7:5) Pa numa ya myaka iingi, Tata alibweshiwe ngo lubali lwa cilonganino ca Bwina Kristu kabili abombele mu busumino ukufikila imfwa yakwe mu 1970. Mayo watemwikwa atwalilile uwa busumino ukufikila afwile mu 1991.

Amapaalo Yalundwapo

Mu 1958, Martie na ine twasangilwe kwi bungano lyakulisha ilyabalilwe alicitwa ne Nte sha kwa Yehova, pa Yankee Stadium na Polo Grounds mu New York. Ubuseko bwalesempauka fye pa kuba ulubali lwa kuteyanya kwa kwa Yehova ukwa kusungusha. Ukuba na lilye bumba lyakulisha ilya bantu ukucila pali 253,000 pa Mulungu icungulo cali ca kukumanya ico tushakatale atulaba. Pano, kuli ifwe, pali icine ce ‘bumba likalamba abafuma ku luko lonse’ nabalongana capamo mu mutende. (Ukusokolola 7:9, 10) Martie alishele mu New York ku kusangwa ku Sukulu lya Gileadi, kabili nabwelele mu mulimo wa mu citungu mu South Africa.

Mu 1959, pa numa Martie abwelele ukufuma ku kusangwa kwi kalasi lyalenga 32 ilye Sukulu lya Gileadi, twalilaalikwe ukubomba pe ofesi lya musambo ilya South Africa, ilyo pali iyo nshita ilyabelele mupepi na Elandsfontein, ku kabanga ka Johannesburg. Pa myaka, nalimona ukulunduluka kwa kuteyanya mu nshila ishingi nga nshi, ukucilisha ukukula kwa kuko mu kutemwa no kulangulukilako. Nalisambilila ukuti Yehova alatungulula ukuteyanya kwakwe ukupitila muli Yesu Kristu kabili akabomfya abo abaitambika abene.

Mu 1962, nalibwelele ku Brooklyn, New York, ku kusangwa kuli kosi ya kukansha kwa musambo iya myeshi ikumi. Ici cashininkishe ukuba ica kwaafwa lintu, mu 1967, nasontelwe ngo mubomfi wa musambo wa South Africa. Mu 1976, Amakomiti ya Musambo yalisontelwe, e co nomba icishingamo ca kupanga ukupingulapo kwakatama mu South Africa ciwila pali baeluda ba Bwina Kristu ababelesha basano.

Ubumi pe Samba lya Kapaatulula ka Nkanda

Amafunde ya kapaatulula ka nkanda yalyambukile imibombele ya musambo wesu. Lintu Iŋanda ya Bethel iya ku Elandsfontein yakuulilwe mu 1952, ifunde lyafwaile icikuulwa calundwako ku numa ku kusungilamo bamunyina bafiita na bakaladi. Ifunde na kabili lyafwaile ukuti bamunyina bafiita na babuuta balelya pale pale mu fiitwa bubi bubi ngo tuyanda twa bena Africa. Pa numa, calitantikwe ukuti balelila mu kicini ya pa Bethel. Iyi yali e mitantikile ya milile lintu twafikile pa Bethel mu 1959. Nakeene umupwilapo uku kupaatukanya pa cishinte ca mushobo.

Mu kupita kwa nshita, kamfulumende yalifumishepo ulusa lwa kukwata bamunyinefwe bafiita ukwikala mu cikuulwa ku numa ya Ŋanda ya Bethel ikalamba. Aba bamunyina baali no kwikala mu mishi ya bafiita mupepi na makilomita 20 ukutaluka. Bamo baikele mu mayanda ya kusonkela na bambi mu ciyanda ca bashimbe. Iyi mibele ishawama yalitwalilile pa myaka iingi.

Ukutanununa Bethel

Pali iyo nshita, Bethel ya pa Elandsfontein yakabile ukukushiwa. Pa numa ya kutanununa yene imiku itatu, twafikile ku mipaka ya cifulo cesu. Ibumba Litungulula lyatubulwile ukuti tulingile ukufwaya icifulo cipya ku ncende uko amabulashi ya cikaya mu kubamo isubilo yali no kutusuminisha ukukuula Bethel yapikana uko bamunyinefwe abafiita nabo bengasuminishiwa ukwikala. Cila lucelo ulupwa lwa Bethel lwali no kupepa ukuti Yehova mu nshila imo engesula inshila kuli ici.

Mwandi bwali bushiku bwa kwanga lintu mu kupelako twasangile impanga yalinga ku cibambo ca Krugersdorp, ku masamba ya Johannesburg! Nangu cibe fyo, na kabili twafwaikwe ukukuulila bamunyinefwe abafiita icikuulwa capaatukako. Twalyumfwilile lelo tatwali na kupoka ulusa ku kutekamo abantu bafiita ukucila pali 20. Ku ca kutootela, ukufika pa kati ka ba 1980, ifintu fyatampile ukwaluka. Kamfulumende yanashishe amafunde ya iko ayatapata pa lwa kapaatulula ka nkanda, kabili bamunyina abengi abafiita, abakaladi, na bena India balitilwe ku kubomba na ifwe pa Bethel.

Nomba twakwata ulupwa lwa Bethel ulwa nsansa, ulwaikatana, uko abantu umo umo, te mulandu no mushobo nelyo imimonekele ya nkanda, bali no kwikala mu cikuulwa icili conse ico basalapo. Na kabili, pa numa ya myaka ya kushomboka, mu kupelako twalipeelwe ukwishibikwa kwa mwi funde ngo butotelo. Akabungwe ka cikaya aka mwi funde kalipangwa ako kalembeshiwa nga “Jehovah’s Witnesses of South Africa” (Inte sha kwa Yehova isha mu South Africa). Nomba twalikwata bamunyina abakwata ubulashi bwa kuufya, kabili mu ncende sha bafiita, Amayanda ya Bufumu yalelimbuka ngo bowa.

Fintu ukuteyanya kwa kwa Yehova kwalunduluka ukufuma mu nshiku sha kubangilila lintu nabombele mwi ofesi lya musambo mu Cape Town! Ukufuma ku lupwa lunono ulwa bantu 17 ababula Iŋanda ya Bethel, nomba twalikula ukufika ku lupwa lwa Bethel ulwa bantu 460, abakwata Bethel yapikana iya muno nshiku mu kuba na bakompyuta bapikana, bamashini ba kupulintila, ne Ŋanda ya Bethel iyayemba! Ee, nalikwata ishuko lya kukulila pamo no kuteyanya kwa kwa Yehova mu South Africa. Twalisanduluka ukufuma kuli bakabilisha ba Bufumu 400 lintu natampile ubutumikishi imyaka imo 50 iyapitapo ukufika mupepi na 55,000 ilelo!

Ndetootela Yehova ukuti pa myaka yapitapo 40, nalikwata umukashi uutungilila pa lubali lwandi. “Ulukombo lwandi lwaisula paa.” (Ilumbo 23:5) Martie na ine tuli aba kutasha pa kuba ulubali lwa kuteyanya kwa kwa Yehova ukutungululwa no mupashi kabili tuli abapampamina ukutwalilila ukubombela Yehova mu ŋanda yakwe, mu Bethel, no kutwalilila ukusungililo musenselo no kuteyanya kwakwe ukuleselela ku ntanshi.

[Amamapu pe bula 19]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

ANGOLA

ZAIRE

ZAMBIA

ZIMBABWE

BOTSWANA

NAMIBIA

SWAZILAND

LESOTHO

SOUTH AFRICA

Pretoria

Johannesburg

Cape Town

Port Elizabeth

BEMBA WA SOUTH ATLANTIC

BEMBA WA INDIAN

MOZAMBIQUE CHANNEL

[Icikope pe bula 20]

Piet Wentzel na Frans Muller (ku kuso) mu mulimo wa bupainiya mu 1945

[Icikope pe bula 23]

Frans na Martie Muller

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi