Ukubombela Yehova Kwalilenga Naba ne Nsansa

Umwaka wa konkelepo balibilishe ku lupwa lwa Bethel ukuti balefwaya aba kuya mu kubombela ku Bethel ya ku South Africa uko bashitile cimashini cakupulintilako impapulo icipya. Nalilembeshe ukuti kuti natemwa ukuyabombelako, kabili nalitemenwe sana ilyo naishibe ukuti nabansala. Bambi abo basalile abalebombela pa Bethel ya ku Canada ni munyinefwe Dennis Leech, munyinefwe Bill McLellan, e lyo na munyinefwe Ken Nordin. Batwebele ukuti nga twaya ku South Africa tukayaikalako inshita iitali!

Nalitumiine bamayo foni no kubeba ukuti: “Mayo, kuli ilyashi ilisuma ilyo ndefwaya ukumweba. Ndeya ku South Africa!” Bamayo tabalelanda sana, lelo bali ne citetekelo icakosa kabili bali abakalamba mu fya kwa Lesa. Nangu ca kuti tabalandile ifingi, nalishibe ukuti bali no kulantungilila. Bamayo na batata balyumfwile ububi pa mulandu wa kuti naleya ukutali, lelo tabailishenye pa fyo nasalilepo ukucita.

NAYA KU SOUTH AFRICA!

Ilyo tushilaya ku South Africa, ine na bamunyinefwe batatu twaile ku Bethel ya ku Brooklyn mu kusambilila pa myeshi itatu ifya kubomfya mashini ya kupulintilako impapulo. Twaninine icibwato icikalamba icisenda ifipe icaleya ku musumba uukalamba uwa Cape Town mu South Africa. Pali iyi nshita e lyo nakumenye fye imyaka 20. Twaninine ishitima mu nshita ya cungulo ukufuma mu Cape Town ukuya ku musumba wa Johannesburg. Lucelocelo twafikile pa citesheni ca kubalilapo mwi tauni ilinono ilya mu Karoo. Iyi incende imoneka nge ciswebebe. Muli iyi ncende mwali ulukungu kabili mwalikabile. Ifwe 4 twalelengela pa mawindo no kuyipusha ukuti, bushe ni ncende ya musango shani iyi? Twalisakamene ifyo twali no kubomba kuli iyi ncende. Mu kupita kwa nshita twaleya mu kutandala kuli iyi ncende umwali amatauni ayanono ayalemoneka bwino icine cine, na bantu baleikalamo bali aba mutende.

Mu myaka iinono nalebombela pali mashini iyo beta ukuti Linotype. Nalebomba umulimo wa kutantika utufyela apali ifilembo uto balebomfya pa kupulinta Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! Umusambo wa mu South Africa tawalepulinta fye magazini ya mu South Africa, lelo walepulinta na magazini ya mu fyalo fimbi mu Africa. Kabili iyi magazini baleipulinta mu ndimi ishingi isha mu Africa. Twalitemenwe sana ukumona ukuti mashini iipya iyalengele tufume ku Canada no kuya ku South Africa yalebomba umulimo uukalamba.

Mu kupita kwa nshita natendeke ukubombela mwi ofeshi ilyaleangalila umulimo wa kupulinta, uwa kutuma impapulo, e lyo no wa kupilibula. Nalikwete ifya kucita ifingi kabili nali ne nsansa.

NAUPA KABILI BAMPEELA UMULIMO UMBI

Mu 1968 naupile nkashi Laura Bowen painiya wa nshita yonse uwaleikala mupepi na Bethel. Alebomba no mulimo wa kutaipa ku Dipartimenti ya Bakapilibula. Pali ilya nshita abantu nga e lyo baupana fye tabalebasuminisha ukwikala pa Bethel, e ico balitupeele umulimo wa kuba bapainiya baibela. Pa numa ya kubomba imyaka 10 pa Bethel apo baletupeela ifya kulya no mwa kwikala, naletontonkanya ukuti, ‘Tukalacita shani pa kuti tukalekwata fyonse ifyo tulekabila mu ndalama iinono iyo balepeela bapainiya baibela?’ Kanshi nalisakamene. Cila mweshi baletupeela ama rand 25 cila muntu. Pali ilya nshita ishi ndalama kuti shaba nalimo K35. Lelo baletupeela fye ishi ndalama nga ca kuti twafishapo ama-awala ayalekabilwa, ifipempu fya kubwelelamo, e lyo ne mpapulo isho painiya waibela alingile ukupeela abantu mu mweshi. Ishi ndalama e sho twali no kubomfya ukusonkelamo ing’anda, ukushitamo ifya kulya, ku myendele, ku cipatala e lyo na ku fintu fimbi ifyo twalekabila.

Batutumine ukuya mu kubombela mu musumba wa Durban uwabela mu lulamba lwa bemba wa Indian Ocean. Kuli iyi ncende kwali abena India abengi nga nshi. Abengi pali aba bali bana babaishile ku South Africa abo baingishe incito ya kubomba mu makampani yalepanga shuga, nalimo mu 1875. Pali iyi nshita balebomba incito shimbi kabili balitwalilile ukukonka intambi shabo no kulya ifya kulya fya ku mwabo. Na kabili balelanda iciNgeleshi. Kanshi tatwalingile ukusambilila ululimi lumbi pa kuti tubile imbila nsuma kuli bena.

Pali ilya nshita bapainiya baibela balingile ukubomba ama-awala 150 cila mweshi mu mulimo wa kubila imbila nsuma. E ico ine na Laura twatantike ukuti tubombe ama-awala 6 pa bushiku bwa kubalilapo. Pali ubu ubushiku kwalikabile, kabili tatwakwete amasambililo ya Baibolo ne fipempu fya kubwelelamo. Kanshi twali no kubomba yalya ama-awala 6 ukubila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda. Ilyo papitile inshita ukutula apo twatendekele ukubomba, namwene kwati natubomba ama-awala ayengi, lelo ilyo naloleshe pa nkoloko nasangile ukuti tubombele fye amamineti 40! Nalisakamikwe kabili namwene kwati tatwakakumanishe ukubomba bupainiya bwaibela.

Tapakokwele twalitantike bwino ifyo twali no kulabomba. Cila bushiku twalepekanya ifya kulya, kabili twalebika supu nelyo kofi muli fulasiki. Nga tulefwaya ukutushako, twaleiminika motoka yesu iinono mwi samba lya cimuti, kabili inshita shimo abana ba bena India baletushinguluka no kulatutamba pantu twalemoneka abapusanako. Pa numa ya nshiku fye ishinono, twalimwene ukuti nga papita fye ama-awala yabili nelyo yatatu ukutula apo tutendekele ukubomba, inshita yale-enda bwangu.

Twalitemenwe ukubila imbila nsuma muli ilya incende! Abena India ba mucinshi, bantu abasuma, balapokelela bwino abeni, kabili balatiina Lesa. Aba Hindu abengi balisumine ukusambilila Baibolo, balitemenwe ukusambilila pali Yehova, pali Yesu, pa fyo Baibolo isambilisha, pa fyo ifintu fikaba mu calo cipya umukaba umutende, e lyo na pe subilo lya kuti abafwa bakabuuka. Pa numa ya mwaka, twalikwete amasambililo 20. Cila bushiku ulupwa lumo pa bo twalesambilisha baletwipikila ica kulya ca kasuba, kabili twaletemwa ukuliila pamo nabo.

Tapakokwele balitupeele umulimo umbi, balinsontele ukuba kangalila wa muputule kabili twalebombela ifilonganino ifyali mu lulamba lwa bemba wa Indian Ocean. Cila mulungu twaleikala no lupwa lumo ulwa mu cilonganino tuletandalila, kabili twalebomba na bakasabankanya ba muli ico cilonganino pa kuti tubakoseleshe. Aba bwananyina baletusunga fye nga balupwa lwabo, twaletemwa ukuba pamo nabo, ukuba pamo na bana babo e lyo ne fitekwa fya mu ng’anda. Ilyo papitile imyaka ibili, aba ku musambo balitutumiine foni. Batwebele ukuti, “Tulefwaya mubwelele ku Bethel.” Nabaswike nati, “Namwishiba twalitemwa sana umulimo tubomba pali ino nshita.” Lelo twali-ipeleshe ukubomba umulimo uuli onse uo batupeela

TWABWELELA KU BETHEL

Ilyo twabwelele ku Bethel natendeke ukubombela ku Dipartimenti ya Mulimo, kabili nalebombela pamo na bamunyinefwe ababomba pa myaka iingi kabili abaishibe sana ifya kubomba imilimo. Pali ilya nshita kangalila wa muputule nga atandalila icilonganino aletuma lipoti kwi ofeshi lya musambo. Lyena aba ku Dipartimenti ya Mulimo balelembela icilonganino kalata ukulingana ne fyo kangalila wa muputule alembele muli lipoti. Ico balelembela aya amakalata ni ku kukoselesha aba mu cilonganino, nelyo ukubeba fimo ifyo balingile ukucita. Bamunyinefwe abo twalebomba nabo balebombesha ukupilibula amakalata ayo bakangalila ba muputule balelemba mu ciXhosa, mu ciZulu, na mu ndimi shimbi no kuyatwala mu ciNgeleshi, lyena balepilibula amakalata ayo iofeshi lya musambo lyalelemba mu ciNgeleshi no kuyatwala mu ndimi ishalekanalekana isha mu Africa. Nalitemenwe pa fyo aba bakapilibula bangafwile ukwishiba amafya bamunyinefwe ba mu Africa aba nkanda iyafiita balekwata.

Pali ilya nshita ubuteko mu South African tabwalesuminisha abasungu na bafiita. Abasungu baleikala beka, e lyo abafiita nabo baleikala beka. Kanshi aba nkanda iyabuuta na ba nkanda iyafiita tabaleba pamo. Bamunyinefwe abena Africa aba nkanda iyafiita balelanda indimi shabo, balebila imbila nsuma mu ndimi shabo, kabili baleya na ku filonganino ifyalebomfya indimi shabo.

Apo lyonse nalelongana ku filonganino fya ciNgeleshi, nshaishibe bamunyinefwe abengi abena Africa aba nkanda iyafiita. Nomba apo nalebombela ku Dipartimenti ya Mulimo, nalishibe ifingi pali bamunyinefwe abena Africa aba nkanda iyafiita, e lyo na pa ntambi shabo. Nalishibe amafya bamunyinefwe balekwata pa mulandu ne fyo abantu basuminemo ku mipepele yabo, e lyo ne ntambi balekonka. Bamunyinefwe bali abashipa kabili balekaana ukukonka intambi ishapusana ne fyo Baibolo ilanda. Kabili tabalecitako ifyali no kulenga balaumfwana ne fibanda, nangu ca kuti ukucite ifi kwalelenga balebacusha sana kuli balupwa lwabo na ku bekala mushi. Mu ncende sha mu mishi abantu bali abapiina icine cine kabili abengi tabasambilile, lelo balicindike Baibolo.

Nalibombeleko pa milandu imo iya mu filye iya kumine insambu shesu isha kupepa ne sha kukanaitumpa mu fikansa fya calo. Icitetekelo candi calikoseleko ilyo namwene ifyo ba Nte bacaice bali aba cishinka kabili abashipa, nangu ca kuti balibatamfishe ku sukulu pa mulandu wa kukanapepako nelyo ukwimbako inyimbo sha ku macalici.

Bamunyinefwe aba mu calo icinono ico baleita kale ukuti Swaziland nabo balikwete ubwafya ubukalamba. Ilyo Imfumu Sobhuza II yafwile, abekala calo bonse babebele ukukonka ulutambi lumo ulwa pa cililo. Abaume babebele ukubeya amapala, e lyo abanakashi babebele ukushamo fye umushishi uunono sana. Bamunyinefwe na bankashi abengi balibacushishe pa mulandu wa kukanakonka ulu ulutambi, umwaba ukupepa ifikolwe ifyafwa. Twalitemenwe ukumona ifyo bamunyinefwe batwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova! Twalisambilileko ifingi kuli bamunyinefwe ba mu Africa pa fyo cipilibula ukuba uwa cishinka na pa kuba abatekanya. Ifyo bacitile fyalikoseshe sana icitetekelo cesu.

NATENDEKA UKUBOMBELA KU KUPULINTA IMPAPULO NA KABILI

Mu 1981 natendeke ukubombela ku kupulinta impapulo na kabili, kabili naleafwilisha abalebombela ku kupulinta ifya kubomfya amakompyuta pa kupulinta. Ala nalitemenwe icine cine! Inshila sha kubomfya pa kupulinta shaleya shilealuka. Umwaume umo uwaleshitisha amamashini ya kupulintila ayo baleita ukuti phototypesetter, alipeele iofeshi lya musambo mashini imo ukuti tweshe ifyo yalebomba kabili tatulipilishe. Ici calengele tushite aya amamashini 5 no kuleka ukubomfya amamashini 9 ayo beta ukuti Linotype. Twalishitiilepo na mashini iipya iyo beta ukuti rotary offset printing. Kanshi twalepulinta impapulo ishingi pa muku umo!

Ukubomfya amakompyuta kwalilengele twasanga inshila ishipya isha kubomfya pa kubika ifikope ne fyebo mu mpapulo ukubomfya programu beta ukuti MEPS, e kutila Multilanguage Electronic Publishing System. Ukufuma apo ine na banandi batatu twafumine ku Bethel ya ku Canada no kuya ku Bethel ya ku South Africa, inshila sha kupulintilamo impapulo shaliwaminako icine cine. Amamashini twalebomfya kale yali aya-afya kabili yalepulinta fye impapulo ishinono pa muku umo! (Esa. 60:17) Bonse 4 twalyupile bankashi bapainiya abatemenwe sana Yehova. Ine na Bill twalitwalilile ukubombela pa Bethel, lyena Ken na Dennis balikwete abana kabili baleikala mupepi na Bethel.

Imilimo pa Bethel yalefulilako fye. Impapulo ishilanda pali Baibolo shalepilibulwa no kupulintwa mu ndimi ishingi, kabili baleshituma na ku misambo imbi mu Africa. Kanshi twalekabila ifikuulwa na fimbi ifipya. Bamunyinefwe balikuulile icikuulwa cimo pa ncende iisuma ku masamba ya Johannesburg, kabili bacipeele kuli Yehova mu 1987. Nalitemenwe sana ukusangwako ilyo ici cikuulwa cakuulilwe, e lyo no kubombako muli Komiti ya Musambo iya mu South Africa pa myaka iingi.

BATUPEELA UMULIMO NA UMBI UUPYA!

Mu 2001 twalipapile sana ilyo bansontele ukuya mu kuba muli Komiti ya Musambo iipya iya mu United States. Nangu ca kuti twalyumfwile ububi ukusha umulimo twalebomba e lyo ne fibusa mu South Africa, twalitemenwe sana ukuya mu kubombela pa Bethel ya ku United States.

Na lyo line, twalisakamikwe pantu twashile abapongoshi bandi abanakashi ninshi nabakula. Apo twaleikala ku New York twalefilwa ukubafwa mu fingi, lelo bankashi nankwe ba kwa Laura batatu bali-ipeeleshe ukulabafwa muli fyonse ifyo balekabila. Batile, “Ifwe te kuti tube mu mulimo wa nshita yonse, lelo nga tulesunga bamayo, cikalenga mukatwalilile ukubomba umulimo wa nshita yonse.” Ala tulabatasha icine cine pa fyo baipeeleshe.

Ifi fine e fyo na ndume nandi no mwina mwakwe abekala ku Toronto mu Canada nabo bacitile. Balesakamana bamayo, kabili pali ilya nshita ninshi batata balifwa. Bamayo balikele na ndume nandi no mwina mwakwe pa myaka ukucila 20. Tulabatasha icine cine pa fyo batemenwe bamayo na pa fyo balebasakamana, ukufika lintu bafwile ninshi papitile fye inshita iinono ukutula apo twaishile mu New York. Ala lipaalo icine cine ukukwata balupwa abalukako muli fimo pa kuti balesakamana abafyashi nga bakula, nangu ca kuti inshita shimo cilafya ukubasakamana.

Pa myaka iingi ukutula apo nailile ku Bethel ya ku United States, nalebombela ku kupanga impapulo. Inshila sha kupangilamo impapulo shaliwaminako kabili shalyanguka. Pali ino nshita mombela ku Dipartimenti Iishita Ifintu. Naliba sana ne nsansa pa myaka 20 iyo twabombela pali Bethel iikalamba apaba ababomfi ba pa Bethel nalimo 5,000, e lyo na babomfi nalimo 2,000 abafuma ku mayanda ukwisa mu kubombela pa Bethel!

Imyaka 60 iyapita, nshaishibe ukuti nkabombelako pa Bethel ya ku United States. Umwina mwandi Laura alintungilila no mweo onse pa myaka yonse iyi. Ukufika na lelo naliba sana ne nsansa. Tulatasha pa milimo iyalekanalekana iyo twabomba, e lyo na ba bwananyina abasuma abo twabombapo nabo, ukubikako fye na ba mu misambo iyalekanalekana iyo twaletandalila mu fyalo ifingi. Apo nomba nalicila imyaka 80, balincefeshako imilimo momba pantu kwaliba bamunyinefwe abacaice abengi abakwata amaka ya kubomba iyi imilimo.

Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Lwalipaalwa uluko ulo Yehova e Lesa wa luko.” (Amalu. 33:12) Aya mashiwi ya cine. Naliba sana ne nsansa pa fyo nabombela Yehova pamo na bantu bakwe aba nsansa.