Bushe Tulakabila Baibolo?
OXANA, umukashana wa ciRussia, aali uwacankwa lintu amwene Baibolo iyatambikwe ku ushitisha ifitabo mu mbali ya musebo mu Moscow. Cibusa wakwe, John, uwafumine ku calo uko amaBaibolo yaali kale kale ayengi, alyebekeshiwe no kucincimuka kwa kwa Oxana. “Ine—mukanalesa—nalefwaya ukumushitila yene,” e fyo asumina. Nangu ca kuti Oxana mu kutendekelako alikeene, mu kupelako alipokelele ica bupe ca kwa John.
Abengi, ukupala Oxana, balikwata ukufwaisha kwakulisha ukwa kukwata Baibolo. Ici cili ukucilisha ica cine mu fyalo umo yaleshiwa pa myaka iingi. Bakasabankanya ba uyu magazini, ku ca kumwenako, balebombesha na maka ku kusungilila umusenselo mu kuba no kufwaisha kwa maBaibolo mu maripabuliki ya yali kale Soviet, capamo na mu mbali shimbi isha calo. Pa muku wa kubalilapo, abantu abengi muli ishi ncende nabakwata ishuko lya mu nshita ku kucito kubebeta kwalinga ukwa Baibolo—kabili impendwa ikalamba balecebushiwa ku bukombe bwa iko ubwa maka.
Bakalengulula na Batwishika
Pa lubali lumbi, ukucilisha mu Europe wa ku kapinda ka ku kuso, Baibolo yalilekeleshiwa ku kubungwo lukungu pa shelufu wa fitabo. “Ilyashi lya kale ilyafwa!” e fisosa bamo, ukulundako kuti, “Yalembelwe inkulo imbi. Tayakwata ica kucita no muntu wa muno nshiku.” Nelyo fye intungulushi sha butotelo ishaishibikwa balicito kulumbulula kwa pabuuta uko kusaalula Baibolo. Shikofu mukalamba uwa Anglican Desmond Tutu alicitwa lipoti muli The Star, inyunshipepala ya mu South Africa, ngo wasosele ukuti: “Kwalibako imbali isha Baibolo ishishakwata ubunonshi bubelelela.” Inumbwilo pamo nge shi shalilenga abengi ukutwishika fintu fye mu kusakamanishisha balingile ukumona Baibolo.
Ukukabila kwa Butungulushi
Bakalengulula capamo na basumina bafwile ukucipokelela ukuti, ukucila kale lyonse, icalo cilekabila ifyasuko ifyo fibomba. “Kano fye nga umuntu mu kwangufyanya asambilila ukulama icipimo ca kwaluka mu milandu ya pa lwakwe pamo na muli sosaite pa cipimo cikalamba,” e fyalembele Alvin Toffler mu citabo cakwe Future Shock, atile “tuli abashamina ukubongoloka . . . kwakulisha.” Uko kusoka kwapeelwe ukucila imyaka 20 iyapitapo. Ukubongoloka Toffler alandilepo kulemoneka ukucitika ino ine nshita.
Ilyo uno mwanda wa myaka uleisa ku mpela, ukulunduluka kwa fya kupangapanga na mano ya buntunse fyalifilwa ukuletako ukushikatala kwa calo. Amasubilo ya nomba line aya muyano upya uwa calo yapeela inshila ku kufiitwa, kabili ubumi bwa bengi bwalicefiwa ku kushomboka kwa cila bushiku ukwa kupusunsuka.
Amapendo yalango kuti ukulekana kwa fya bunonshi pa kati ka bakankaala na bapiina kwasanguka umupokapoka. Ukufwailisha kwa nomba line kulangililo kuti 82.7 peresenti iya bunonshi bwa calo bwalemenena ku maboko ya 20 peresenti fye iya bwingi bwa bekashi. Bushe ca kupapa ukuti inkondo, icipowe, amalwele, impasase, ne fimfulunganya fyaba ifyaanana mu fyalo ifingi? Ukutitikisha kwa kubomba ne mibele ilebotelela iya bumi kulelenga ukukanshika kukalamba pa nkuntu sha bantu. Nge ca kufumamo, nelyo fye libumba line ilya pa citendekelo ilya sosaite, ulupwa, lilecula ukubola.
Nangu cingatila abengi, ukupala Toffler, batubulula ukuti caba cishingamo ca muntu “ukufwailisha mu kukumanina inshila shipya ku kuishikatalika umwine,” ubushininkisho bulanga ukuti abantunse tabali abafikapo ku kupayanya amasuko yabo abene.
Umwa Kusengulwila Mweka Fye
Baibolo wa Mushilo, ukulemba uko kwatendeke mupepi ne myaka 3,500 iyapitapo, tayaaluka pa myanda ya myaka. Ifishinte fya iko fyaikalilila ukwabula ukuteluka. Ku ca kumwenako, amashiwi ya kwa Yeremia 10:23 yalilangishiwa ukuba aya cine ilelo ukucila kale lyonse: “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” Nga ca kuti abantunse tabali na maka ya kushimpa inshila yabo, ni ani engacita? Baibolo isonta ku Ntulo yeka fye iya cine iya butungulushi: “Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti ucenjele, uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.”—Esaya 48:17.
Ukupitila mu mabula ya Baibolo, Yehova Lesa alatusambilisha ukuyafwilisha fwe bene. Yaisulamo ukupanda amano uko kutulanga inshila iyo tufwile ukuyamo. Ukufunda kwa iko kuli ukwakabilwa ilelo nga lintu fye yalembelwe. Icipande cikonkelepo calabebeta ukubomba kwa Baibolo ku nkulo ya muno nshiku. Mu kulekanalekana kwa milandu, ukufuma ku butuntulu bwa bumi ukufika ku cuma, ubumi bwa lupwa, ne mibele ya muntu pa lwakwe, ukaba na maka ya kumone fyo Baibolo mu cine cine libwe lya kushikatalika mu mucanga uleululuka uwa calo ca lelo.
[Icikope pe bula 4]
Baibolo ni nanga ya kushikatalika mu calo ca lelo ica cimfulumfulu