Bonse Bali no Kulubulula Kuli Lesa
“Ifwe bonse umo umo tukalubulula kuli Lesa.”—ABENA ROMA 14:12.
1. Mwa kupelela nshi mwabikilwe pa buntungwa bwakwete Adamu na Efa?
YEHOVA LESA abumbile abafyashi besu aba kubalilapo, Adamu na Efa, ukuba ifibumbwa fyakwete ukuisalila. Nangu cingati baali abacepako pali bamalaika, baali fibumbwa fya mucetekanya abaali na maka ya kupingulapo mu nshila ya mano. (Ilumbo 8:4, 5, NW) Lelo, bulya buntungwa bwapeelwe na Lesa tabwabapeele insambu ya kuipingwila icali icalungama ne calubana. Baali no kulubulula kuli Kabumba wabo, kabili uku kulubulula kwalyambukila ne ntuntuko shabo shonse.
2. Mu kwangufyanya kulubulwisha nshi Yehova ali no kulubulwisha, kabili mulandu nshi?
2 Apo nomba tulepalamina ku kalume ka iyi micitile ya fintu iyabipa, Yehova ali no kulubulwisha aba pe sonde. (Linganyeniko Abena Roma 9:28.) Mu kwangufyanya, abashipepa bali no kulubulula kuli Yehova Lesa pa mulandu wa fyo batapa ubukumu bwa pano isonde, ukonaula ubumi bwa buntunse, no kucilisha ukupakasa ababomfi bakwe.—Ukusokolola 6:10; 11:18.
3. Fipusho nshi twalalangulukapo?
3 Pa kulolenkana ne ci cintu ca kutiinya, kuti cawama tupituluke mu mibombele ya kwa Yehova iyalungama ukulola ku fibumbwa fyakwe mu nshita shapita. Ni shani fintu Amalembo yengatwaafwa, ngo muntu umo umo, ukulubulula bwino kuli Kabumba wesu? Fya kumwenako nshi fingaba ifya kwaafwa, kabili ni fili kwi tulingile ukusengauka?
Bamalaika Baliba no Kulubulula
4. Twaishiba shani ukuti Lesa alalubulwisha bamalaika pa ncitilo shabo?
4 Ifibumbwa fya kwa Yehova ifya bumalaika mu myulu na fyo fine fyaliba no kulubulula kuli wene nga fintu fye na ifwe twaba. Ilyo Ilyeshi lya mu kasuba ka kwa Noa lishilaisa, bamalaika bamo mu kubulwe cumfwila bafwele imibili ya munofu pa kuti bengaibimba mu kwampana kwa bwamba na banakashi. Apo filaisalila, ifi fibumbwa fya mupashi fyapingwilepo ukufwala imibili ya munofu, lelo Lesa alifilubulwishe. Lintu bamalaika babulwe cumfwila babwelele ku bwikashi bwa mipashi, Yehova tabasuminishe ukukwata ififulo fyabo ifya pa kutendeka. Umusambi Yuda atwebo kuti “balindilwo kupingulwa kwa Bushiku bukalamba mu fikakilo fya pe mwi samba lya mfifi.”—Yuda 6.
5. Satana ne fibanda fyakwe bawa ukuwa kwa musango nshi, kabili ni shani fintu umulandu wabo uwa bucipondoka ukaputulwa?
5 Aba bamalaika babulwe cumfwila, nelyo ifibanda, batekwa na Satana Kaseebanya. (Mateo 12:24-26) Uyu malaika wabipa apondokele Kabumba wakwe no kusonsomba insambu sha bumulopwe bwa kwa Yehova. Satana alengele abafyashi besu aba kubalilapo ukubembuka, kabili icafumineno ca kuti mu kuya kwa nshita balifwile. (Ukutendeka 3:1-7, 17-19) Nangu cingati Yehova alisuminishe Satana ukulafika mu mansa sha ku muulu pa numa ya kupondoka, ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola lyasobele ukuti mu nshita ya kwa Lesa iyalinga, uyu umubifi aali no kupooswa pa nshi ku bwina mupalamano bwe sonde. Ubushininkisho bulangisho kuti ici cacitike mu kwipipa pa numa Yesu Kristu apokelele amaka ya Bufumu mu 1914. Mu kupelako, Kaseebanya ne fibanda fyakwe bali no konaulwa umuyayaya. Uyu mulandu wa bucipondoka ukaputulwa mu bulungi pa numa ifikansa fya bumulopwe fibe nafipwishishiwa mu kupelako.—Yobo 1:6-12; 2:1-7; Ukusokolola 12:7-9; 20:10.
Umwana wa kwa Lesa Aliba no Kulubulula
6. Ni shani fintu Yesu amona ukulubulula kwakwe kwine kuli Wishi?
6 Mwandi ca kumwenako cishaiwamina ico Umwana wa kwa Lesa, Yesu Kristu aimika! Pa kuba umuntu wapwililika ukulingana fye na Adamu, Yesu abekelwe mu kucito kufwaya kwa bulesa. Na kabili aali uwa buseko ukulubulula mu kumfwana na mafunde ya kwa Yehova. Ukukuma kuli wene, kemba wa malumbo mu kulingisha aseseme ati: “Nabekelwo kucite co mutemenwe, mwe Lesa wandi; kabili amalango yenu yali mu mutima wandi.”—Ilumbo 40:8; AbaHebere 10:6-9.
7. Lintu alepepa mupepi ne mfwa yakwe, mulandu nshi Yesu abelele na maka ya kusosa amashiwi yalembwa pali Yohane 17:4, 5?
7 Te mulandu no kukaanya kwabamo ulupato uko Yesu akumenye, acitile ukufwaya kwa kwa Lesa no kusungilila bumpomfu ukufikile mfwa pa cimuti ca kucushiwilwapo. Pa kucite fyo alipiile umutengo wa cilubula ku kulubula umutundu wa muntu ku fya kufumamo fya kulenge mfwa ifya lubembu lwa kwa Adamu. (Mateo 20:28) E ico, mupepi ne mfwa yakwe, Yesu mu kuicetekela apepele ukuti: “Ine namucindamika pano nse, napwisho mulimo uo mwampeele ukuti ncite. Kabili nomba, mwe Tata, muncindamikile mu cinso cenu cine ku bukata nakwete kuli imwe ilyo pano isonde pacili tapalabako.” (Yohane 17:4, 5) Yesu aali na maka ya kusosa aya mashiwi kuli Wishi wa mu muulu pa mulandu wa kuti mu kutunguluka alecimfya ubwesho bwa kulubulula kabili Lesa alimupokelele.
8. (a) Ni shani fintu Paulo alangile ukuti tuli no kulubulula kuli Yehova Lesa? (b) Cinshi cikatwaafwa ukupokelelwa kuli Lesa?
8 Mu kupusanako no muntu wapwililika Yesu Kristu, ifwe tatwapwililika. Nalyo line, twaliba no kulubulula kuli Lesa. Umutumwa Paulo asosele ukuti: “Nga cinshi ico upingwila munonko? Na iwe, cinshi ico usuulila munonko? Pantu ifwe bonse tukeminina ku ca kupingwilapo ca kwa Lesa. Pantu calembwa, aciti, E fyo Shikulu atila, Umweo wandi, kuli ine ikufi lyonse likafukama, no lulimi lonse lukatasha Lesa. Awe, ifwe bonse umo umo tukalubulula kuli Lesa.” (Abena Roma 14:10-12) Pa kuti tulubulule bwino no kupokelelwa kuli Yehova, mu kutemwa alitupeela kampingu ne Cebo cakwe icapuutwamo, Baibolo, ku kututungulula mu co tusosa no kucita. (Abena Roma 2:14, 15; 2 Timote 3:16, 17) Mu kukumanina ukushukila ukupayanya kwa ku mupashi ukwa kwa Yehova no kukonka kampingu wesu uwakanshiwa na Baibolo kuli no kutwaafwa ukupokelelwa kuli Lesa. (Mateo 24:45-47) Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, nelyo amaka yabomba, e ntulo na imbi iya bukose no butungulushi. Nga ca kuti twabomba mu kumfwana no butungulushi bwa mupashi ne filetweba kampingu wesu uwakanshiwa na Baibolo, tulangisha ukuti ‘tatulesuula Lesa,’ uo tuli no kulubululako pa ncitilo shesu.—1 Abena Tesalonika 4:3-8; 1 Petro 3:16, 21.
Ukulubulula nge Nko
9. Abena Edomu baali ni bani, kabili cinshi cacitike kuli bene pa mulandu wa kucululusha Israele?
9 Yehova alalubulwishe nko. (Yeremia 25:12-14; Sefania 3:6, 7) Langulukeni ubufumu bwa pa kale ubwa Edomu, ubwabelele ku kapinda ka ku kulyo aka Bemba Wafwa na ku kapinda ka ku kuso aka Cisumbu ca Aqaba. Abena Edomu baali lupwa lwa baYuda, abapalamisha nga nshi ku bena Israele. Nangu cingati icikolwe ca bena Edomu cali mwishikulu wa kwa Abrahamu Esau, abena Israele balileshiwe ukupita mu Edomu mu “nshila ya mfumu” ilyo baleya ku Calo Calaiwe. (Impendwa 20:14-21) Pa myanda ya myaka iingi ubulwani bwa kwa Edomu bwalilundulwike ku kuba ulupato lwa mufimbila kuli Israele. Mu kupelako, abena Edomu balilubulwile pa kucincisha abena Babele ukonaula Yerusalemu mu 607 B.C.E. (Ilumbo 137:7) Mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E., ifita fya ku Babele ifyaletungululwa ne Mfumu Nabonidus fyacimfishe Edomu, kabili abele icapomonwa, nga fintu Yehova aali nasosa.—Yeremia 49:20; Obadia 9-11.
10. Ni shani fintu abena Moabu babombele na bena Israele, kabili ni shani fintu Lesa alubulwishe Moabu?
10 Moabu na o wine tacamuwamine. Ubufumu bwa bena Moabu bwabelele ku kupinda ka ku kuso aka Edomu kabili ku kabanga ka Bemba Wafwa. Ilyo abena Israele bashilaingila mu Calo Calaiwe, abena Moabu tabakwete icileela kuli bene, cimoneka kwati lyonse balebashitisha icilyo na menshi. (Amalango 23:3, 4) Imfumu ya Moabu Balaki alambwile kasesema Balaamu ukuti atiipe Israele, kabili abanakashi abena Moabu babomfiwe ku kubeleleka abaume abena Israele ukwingila muli bucisenene no kupepo tulubi. (Impendwa 22:2-8; 25:1-9) Nangu cibe fyo, Yehova talekele ukuti lulya lupato ulo Moabu apatile Israele lupite fye. Nga fintu casesemwe, Moabu alyonawilwe pa maboko ya bena Babele. (Yeremia 9:25, 26; Sefania 2:8-11) Ee, Lesa alilubulwishe Moabu.
11. Moabu na Amone bapalile misumba nshi, kabili cinshi cintu amasesemo ya Baibolo yalangilila ukukuma ku micitile ya fintu iibifi iya ndakai?
11 Te Moabu fye eka lelo na Amone wine na o aali no kulubulula kuli Lesa. Yehova aali nasobela ukuti: “Moabu akaba nga Sodomu, na bana ba kwa Amone nga Gomora, icikwatwa ca bakaenya ne nyimbo sha mucele, kabili icapomoka ca muyayaya.” (Sefania 2:9) Ifyalo ica kwa Moabu ne ca kwa Amone fyalyonawilwe, nga fintu fye Lesa aonawile imisumba ya Sodomu na Gomora. Ukulingana na Geological Society of London (Akabungwe Kafwailisha Ifya Kale), bakasapika batunga ifyo balisanga apabelele Sodomu na Gomora ifyaonaulwa abati fyabelele ku kabanga ka lulamba lwa Bemba Wafwa. Ubushininkisho ubuli bonse ubwashintililwapo ubwingesako muli kuno kuloshako kuti bwayafwilisha fye amasesemo ya Baibolo ukulangilila ukuti imicitile ya fintu iibifi iya ndakai na yo ine ikalubulula kuli Yehova Lesa.—2 Petro 3:6-12.
12. Nangu cingati Israele aali no kulubulula kuli Lesa pa membu shakwe, cinshi casobelwe ukukuma ku baYuda ba mpendwa fye?
12 Nangu cingati Israele alisenaminwe nga nshi kuli Yehova, aali no kulubulula kuli Lesa pa membu shakwe. Lintu Yesu Kristu aishile ku luko lwa kwa Israele, icinabwingi balimukeene. Ni mpendwa fye inono e babeleshe icitetekelo no kusanguka abakonshi bakwe. Paulo abomfeshe amasesemo yamo ku baYuda ba mpendwa fye lintu alembele ukuti: “Esaya abilikisho lwa kwa Israele, ati, Nelyo impendwa ya bana ba kwa Israele yaba ngo musensenga wa kuli bemba, aba mpendwa fye e bakapusuka; pantu Shikulu akacite cebo cakwe pano isonde, ukucipwishishisha no kukalakasha. Kabili ifyo Esaya asoseele libela, ati, Shikulu wa milalo abulatushilako imbuto, nga twaba nga Sodomu, nga twapalana na Gomora.” (Abena Roma 9:27-29; Esaya 1:9; 10:22, 23) Umutumwa alumbwile ica kumwenako ca bantu 7,000 mu nshita ya kwa Eliya abashapepeleko Baali, kabili lyene atile: “Ifyo fine na mu nshita ino kwaba abashalapo umwabelo kusala kwa kusenamina.” (Abena Roma 11:5) Aba bashalapo baali bantu umo umo abaali no kulubulula kuli Lesa.
Ifya Kumwenako fya Kulubulula kwa Bantu Umo Umo
13. Cinshi cacitike kuli Kaini lintu Lesa amulubulwishe pa kwipaya munyina Abele?
13 Baibolo ilaloshako ku milandu iingi iya bantu umo umo abalubulwile kuli Yehova Lesa. Ku ca kumwenako, natubuule ibeli lya kwa Adamu, Kaini. Bonse babili wene na ndume nankwe Abele bapeele amalambo kuli Yehova. Ilambo lya kwa Abele lyalipokelelwe kuli Lesa, lelo ilya kwa Kaini talyapokelelwe. Lintu alelubulwishiwa pa kwipaya munyina mu bukalushi, Kaini uwabula no kukuntukilwa aebele Lesa ati: “Bushe uwa kulinda munyinane ni ne?” Pali ulu lubembu, Kaini atamfiwilwe ku “calo ca Node ku kabanga ka Edene.” Talangishe ukulapila kwafumaluka pa musoka wakwe, ayumfwile fye ubulanda pa kukandwa kwabamo bulungi.—Ukutendeka 4:3-16.
14. Ni shani fintu ukulubulula kwa bantu umo umo kuli Lesa kwalangililwe mu mulandu wa kwa shimapepo mukalamba Eli na bana bakwe abaume?
14 Ukulubulula kwa muntu umo umo kuli Lesa na kabili kwalilangililwa mu mulandu wa kwa shimapepo mukalamba uwa mu Israele Eli. Abana bakwe abaume, Hofni na Finehasi, babombele nga bashimapepo ba mu bulashi lelo “baali no mulandu wa kufyenga abantu, ukuba ifinangwa kuli Lesa, kabili bena balecita ububi bonse fye apo bwapela,” e fyasosa kalemba wa lyashi lya kale Josephus. Ifi “finangwa” tafyaishibe Yehova, fyakoweshe ukupepa, kabili fyali no mulandu wa bucisenene bwabipisha. (1 Samwele 1:3; 2:12-17, 22-25) Pa kuba shibo kabili shimapepo mukalamba uwa kwa Israele, Eli alikwete umulimo wa kubasalapula, lelo alebeba fye mu mulele. Eli ‘alecindika abana bakwe abaume ukucila Yehova.’ (1 Samwele 2:29) Iŋanda ya kwa Eli yalikandilwe. Aba bana babili bonse bafwile ubushiku bumo ukusanshako na shibo, kabili mu kuya kwa nshita umutande wabo uwa bushimapepo waliputwilwe umupwilapo. E fintu uyu mulandu wapwile.—1 Samwele 3:13, 14; 4:11, 17, 18.
15. Mulandu nshi umwana mwaume wa Mfumu Shauli Yonatani alambwililwe?
15 Ica kumwenako capusanininako fye caimikwe no mwana mwaume uwa Mfumu Shauli, Yonatani. Mu kwangufyanya pa numa Davidi aipeye Galyati, “umutima wa kwa Yonatani walundene no mutima wa kwa Davidi,” kabili bapingene icipingo ca bucibusa. (1 Samwele 18:1, 3) Napamo, Yonatani alimwene ukuti umupashi wa kwa Lesa walifumine pali Shauli, lelo ukupimpa kwakwe kwine ukwa kupepa kwa cine kwatwalilile ukuba ukutuntulu. (1 Samwele 16:14) Ukutesekesha kwa kwa Yonatani ukwa maka ya kwa Davidi ayapeelwe na Lesa takwabalile akupungaila. Yonatani alishibe ukuti aali no kulubulula kuli Lesa, kabili Yehova alimulambwile pa nshila yakwe iyabamo mucinshi pa kushininkisho kuti umutande wakwe uwa lupwa wingatwalilila ku nkulo ne nkulo.—1 Imilandu 8:33-40.
Ukulubulula mu Cilonganino ca Bwina Kristu
16. Tito aali nani, kabili mulandu nshi cingasoselwo kuti ailubulwilile lubululo lisuma kuli Lesa?
16 Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki yalalanda bwino pa lwa baume na banakashi abengi abailubulwile ilubululo lisuma. Ku ca kumwenako, kwaliko Umwina Kristu umuGriki uwe shina lya Tito. Casoswo kuti abele Umwina Kristu pa lwendo lwa bumishonari ulwa kubalilapo ulwa kwa Paulo ku Kupro. Apantu abaYuda ne nsangu ukufuma ku Kupro napamo baali mu Yerusalemu pa Pentekoste 33 C.E., ubuKristu bufwile bwafikile kuli ci cishi mu kwangufyanya pa numa ya Pentekoste. (Imilimo 11:19) Nangu ni fyo, Tito ashininkishe ukuba umo uwa bakabomba banankwe aba busumino aba kwa Paulo. Aile na Paulo na Barnaba pa lwendo lwa ku Yerusalemu mupepi na 49 C.E., lintu umulandu wakakala uwa kusembululwa wapwishishiwe. Icishinka ca kuti Tito tasembulwile calundileko umulandu na umbi uo Paulo aleebela insangu sha Bwina Kristu ukuti tabaali no kuba pe samba lye Funde lya kwa Mose. (Abena Galatia 2:1-3) Ubutumikishi bushaiwamina ubwa kwa Tito bwalilondololwa bwino mu Malembo, kabili Paulo atumine fye na kalata wapuutwamo na bulesa kuli wene. (2 Abena Korinti 7:6; Tito 1:1-4) Mu kumonekesha ukufika fye na ku mpela ya bumi bwakwe ubwa pe sonde, Tito atwalilile ukuilubulwila ilubululo lisuma kuli Lesa.
17. Lilubululo nshi lintu Timote alubulwile, kabili ni shani fintu ici ca kumwenako cingatwambukila?
17 Timote aali muntu na umbi uwapimpa uwailubulwilile ilubululo lisuma kuli Yehova Lesa. Nangu cingati Timote alelwalilila, alangishe “citetekelo ica cishinka” no ‘kubombela pamo na Paulo ku mbila nsuma.’ E mulandu wine kanshi umutumwa aebele Abena Kristu banankwe mu Filipi ukuti: “Nshikwete muntu uwalingana [na Timote] umutima, untu engasakamane cine cine ifya kuli imwe.” (2 Timote 1:5; Abena Filipi 2:20, 22; 1 Timote 5:23) Lintu twalolenkana na mabunake ya buntunse ne fya kwesha fimbi, na ifwe bene kuti twakwata icitetekelo ca cishinka kabili kuti twailubulwila ilubululo lyapokelelwa kuli Lesa.
18. Ludia aali nani, kabili mupashi nshi alangishe?
18 Ludia aali mwanakashi wa bukapepa uyo mu kumonekesha ailubulwilile ilubululo lishaiwamina kuli Lesa. Wene na ba mu ŋanda yakwe baali e ba kubalilapo ku Bulaya ukupokelela ubuKristu pa mulandu wa mibombele ya kwa Paulo mu Filipi mupepi na 50 C.E. Umwikashi wa mu Tuatira, Ludia napamo aali ni nsangu ya ciYuda, lelo kwati mu Filipi mwali fye abaYuda abanono kabili nga lisunagoge lyena tamwali no kuba. Ludia na banakashi bambi abaipeelesha ku kupepa balonganine ku mbali ya mumana lintu Paulo alandile kuli bene. Icafuminemo ca kuti, Ludia abele Umwina Kristu kabili apaapeete Paulo na baali nankwe ukwikala na wene. (Imilimo 16:12-15) Icileela calangishe Ludia catwalilila ukuba ca kwishibikilwako ca Bena Kristu ba cine.
19. Milimo isuma nshi Dorka ailubulwililemo ilubululo lisuma kuli Lesa?
19 Dorka aali mwanakashi na umbi uwailubulwilile ilubululo lishaiwamina kuli Yehova Lesa. Lintu afwile, Petro aile ku Yopa ku kwitaba ubwite bwa basambi baleikala kulya. Abaume babili abakumenye Petro “bamutwele mu ŋanda ya pa muulu. Baiminine nankwe bamukamfwilwa bonse balelila, no kulange miingila na malaya ifyo Dorka aalecita ilyo ali na bo.” Dorka alibuushiwe. Lelo bushe ebukishiwa fye pa mulandu wa mupashi wakwe uwa bukapekape? Iyo. Aali ‘musambi’ kabili mu kushininkisha alebomba umulimo wa kupanga abasambi na o wine. Abanakashi ba Bwina Kristu ilelo mu kupalako ‘balisulamo imilimo isuma ne fya nkumbu ifyo bacita.’ Na kabili baliba abacankwa ukushimikilako imbila nsuma iya Bufumu mu kucincila no kupanga abasambi.—Imilimo 9:36-42; Mateo 24:14; 28:19, 20.
20. Fipusho nshi twingaipusha fwe bene?
20 Baibolo mu kumfwika ilondololo kuti inko na bantu bafwile ukulubulula kuli Shikulu Mulopwe Yehova. (Sefania 1:7) Nga ca kuti twaliipeela kuli Lesa, kanshi kuti twaipusha atuti, ‘Ni shani fintu mona amashuko yandi ayapeelwa na Lesa ne fishingamo? Musango nshi uwe lubululo ndelubulula kuli Yehova Lesa na Yesu Kristu?’
Finshi Fili E Fyasuko Fyenu?
Ni shani fintu mwingashinina ukuti bamalaika no Mwana wa kwa Lesa baliba no kulubulula kuli Yehova?
Fya kumwenako nshi ifya mu Baibolo ifyabako ifilangisha ukuti Lesa alalubulwisha inko?
Cinshi cintu Baibolo isosa pa lwa kulubulula kwa bantu umo umo kuli Lesa?
Bantu nshi bamo abalembwa mu Baibolo abailubulwilile ilubululo lisuma kuli Yehova Lesa?
[Icikope pe bula 10]
Yesu Kristu ailubulwilile ilubululo lisuma kuli Wishi wa ku muulu
[Icikope pe bula 15]
Ukupala Dorka, abanakashi ba Bwina Kristu ilelo balailubulwila ilubululo lisuma kuli Yehova Lesa
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 13]
Imfwa ya kwa Abele/The Doré Bible Illustrations/Dover Publications, Inc.