Ukushimbula Bwino Amashiwi

TE BONSE Abena Kristu abafika apatali mu masambililo ya ku calo. Nangu fye batumwa Petro na Yohane babalondolwele ati ‘bantuuntu fye abashasambilile ifya barabi.’ (Imil. 4:13) Lelo, calicindama ukukanapumbula abantu ukufuma ku cine ca mu Baibolo ukupitila mu kubenda amashiwi.

Ifya Kutontonkanyapo. Takwaba amafunde ya mishimbwile ya mashiwi ayengabomba ku ndimi shonse. Indimi ishingi shilembwa mu filembo nge fi tubomfya na mu Cibemba. Ukulunda pali fi filembo, kwaba ne filembo fya Balungwana, ifya ciCyrillic, iciGriki, ne ciHebere. Abena China bena tabakwata ifilembo nge fi, lelo babomfya ifishibilo ifingapangwa ne fintu ifingi. Ifi fishibilo ilingi fimininako ishiwi atemwa ulubali lwe shiwi. Nangu ca kuti abena Japan na bena Korea babomfya ifishibilo fya bena China, ifishibilo fyabo kuti fyaimininako ifintu ifyapusaninina fye kabili teti fipilibule cimo cine muli ishi ndimi shonse.

Mu ndimi shibomfya ifilembo nge fi tubomfyako, pa kushimbula bwino kano ukushimpa bwino icilembo cimo nelyo ifilembo ifyapuminkanishiwa. Nga ca kuti amafunde ya ulo lulimi tayalukaaluka, kwati ni filya caba mu Cibemba, iciGriki, ne cina Spain, ukushimbula amashiwi takwafya. Lelo, ifyo ululimi lwambukilwa ku ndimi sha cilendo kuti kwalenga ishiwi lyalashimbulwa ifyo fine lishimbulwa mu lulimi lwa cilendo umo lyafuma. Pa mulandu wa ici, icilembo cimo nelyo ifilembo ifingi ifipanga ishiwi kuti fyashimbulwa mu nshila shapusanapusana, inshita shimo teti fishimbulwe no kushimbulwa. Mufwile mwasungila ku mutwe amashiwi yashikonka amafunde ya lulimi lwenu no kuyabomfya sana ilyo mulelanda. Mu cina China, ukushimbula bwino kufwaya ukuti basungile ku mutwe ifishibilo fyonse ifyo babomfya. Mu ndimi shimo nga mwabenda ishiwi ninshi no bupilibulo bwalola mumbi. Nga mwafilwa ukwangwa ku fikabilwa fya lulimi lumo lumo, kuti calenga ifyebo fyaumfwilwa mumbi.

Nga ca kuti ulo lulimi lulembwa ne filembo fipuminkanishiwa ku kupanga ishiwi, calicindama ukushimpa ifilembo fyalungama. Indimi ishingi ishilembwa muli uyo musango shalikwata inshila ikonkwa lyonse iya kushimpilamo. Apalekabila ukupaasukako ku mishimbwile ya lyonse, kuti palangililwa ku tumatoni bengabika pe shiwi. Ici cilangushako ukushimbula bwino amashiwi. Lelo nga ca kuti imishimbwile ilalukaaluka, ubwafya bulakoselako. Pa kwishiba bwino ifya kushimbula kuti cakabila ukusungila ifingi ku mutwe.

Kwaliba ifya kusengauka ukukuma ku kushimbula amashiwi. Nga mwacisha mu cipimo ukwangwa ku mishimbwile kuti cileumfwika ukuti tamulelanda mu cifyalilwa, nelyo fye ukumfwika nga baleituntumba. E fyo cingaba nga muleshimbula amashiwi mu nshila abantu muno nshiku bashishimbwilamo. Ici kuti calenga abantu bapoosesha amano kuli kalanda. Nalyo line, cisuma ukusengauka imilandile yabipa no kuilekelesha mu mishimbwile. Fimo fimo pali ifi tulelandapo nafilandwapo mu mutwe uleti “Ukushikimika pa Kulanda.”

Imishimbwile ya mashiwi mu lulimi kuti yapusana mu fyalo ifyapusanapusana, nelyo fye mu ncende shapusanapusana isha calo cimo cine. Uwafuma ku calo cimbi kuti alanda ululimi lwa cikaya ne cibendo. Mu ndimi shimo, amadikishonari kuti yalangilila imishimbwile ya mashiwi iyapusanapusana lelo yonse iyaba fye bwino. Nga ca kuti umo tatantalile mu masomo ya ku calo nelyo nga ca kuti ululimi alanda nomba te lulimi lwakwe, akeshiba bwino nga alekutikisha ku balanda bwino ulo lulimi no kukonkelesha ifyo balulanda. Apo tuli Nte sha kwa Yehova, tufwaya ukulanda mu milandile ilenga ubukombe bwesu ukucindikwa kabili imilandile ingalenga ababa uko twikala ukumfwa bwangu.

Mu milandile ya lyonse, ilingi line cisuma ukubomfya amashiwi ayo mwabelesha bwino. Mu kulanshanya kwa lyonse, tatusakamana sana imishimbwile ya mashiwi. Lelo ilyo mulebelenga mu kupongomoka, kuti mwasanga amashiwi ayo mushabelesha ukulanda cila bushiku. Kabili Inte sha kwa Yehova shilabelenga ifingi pa cintubwingi. Tulabelengela abo tushimikilako Baibolo. Bamunyina bamo balebwa ukubelenga amaparagrafu pe Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda atemwa pe Sambililo lya Citabo pa Cilonganino. Calicindama ukulungika pa kubelenga no kukanapumfyanya abantu ukufuma ku fyebo ukupitila mu kukanashimbula bwino amashiwi.

Inshita shimo mu Cibemba kulaba amashiwi yafuma mu lulimi lumbi. Ishiwi kuti lyakwatamo ifilembo fimo ifishaba mu Cibemba, pamo nga “Z” nelyo “R.” Icilembo ca “Z” cilumbulwa filya fine caba mu ciNgeleshi nga filya tucilumbula mwi shina Zambezi. Lelo icilembo ca “R” cena inshita shimo cilangilila ukuti icilembo citangilileko cifwile ukuleefiwako pa kubelenga. Ku ca kumwenako, Marko ifwile ukushimbulwa kwati pali ba “a” babili, Orpa kwati pali ba “o” babili, na Terti kwati pali ba “e” babili. Kumbi ukwashala, “R” ishimbulwa fye nga mu ciNgeleshi kwati filya tuilumbula mwi shina Phiri.

Ifya Kucita pa Kuwamyako. Abengi ababa no bwafya bwa kushimbula amashiwi tabeluka ukuti baba no bu bwafya. Ilyo kangalila wenu uwe sukulu amweba umo mufwile ukubombela mu mishimbwile ya mashiwi, tasheni pa cikuuku cakwe. Ilyo mwaishiba ubwafya, kuti mwacita shani pa kuwamyako?

Intanshi, ilyo mwaebwa ukuti muli no kubelenga mu kupongomoka, dikishonari kuti yamwafwa. Mu ndimi shimo, pamo nge Cibemba, imishimbwilwe ya mashiwi intu yayeba, lelo muli shimbi dikishonari kuti yayafwa sana ku kwishiba apa kushimpa no kushimbula amashiwi. Fwayeni amashiwi mushishibe. Nga tamwabelesha ukubomfya dikishonari, kupukuleni ku mabula ya kubalilapo uko balondolola ifishibilo babomfya umo fyalola atemwa nga cakabilwa, ipusheni umo ukumulondolwela. Ishiwi ilili lyonse mwamona imishimbwile muli dikishonari, lishimbuleni mu kupongomoka imiku iingi ilyo mushilakupika dikishonari.

Inshila ya bubili mwingawamishamo imishimbwile ya mashiwi yaba kubelengela uwaishiba bwino ukushimbula amashiwi, no kumweba ukuti alemulungika.

Inshila ya butatu iya kuwamishamo imishimbwile ya mashiwi yaba kukutikisha kuli bakalanda basuma. Mu lulimi lwenu nga mwaliba amatepu babelengamo Baibolo wa New World Translation nelyo bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!, mulekutikako. Ilyo mulekutika, umfweni amashiwi ayo baleshimbula mu nshila yapusana na intu mushimbwilamo. Yalembeni, no kuyabelesha. Mu kuya kwa nshita, tamwakabe akalema nangu kamo mu mishimbwile yenu, kabili ici cikawamya sana imilandile yenu.